Lý thuyết Ngữ văn 6 Cánh diều bài 5

- Kể lại một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích là dùng lời văn của mình kể lại nội dung một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích đã học (hoặc đã đọc, đã nghe).

- Viết bài văn kể lại một truyện truyền thuyết, có tích không phải là chép lại nguyên văn câu chuyện trong sách. Người kể có thể thay đổi từ ngữ, cách đặt câu; thêm một vài chi tiết; thêm các yếu tổ miêu tả, biểu cảm hoặc nêu ra một kết thúc khác theo hình dung, tưởng tượng của mình.

- Lựa chọn truyện: Nếu đề bài không yêu cầu kể một truyện nhất định, em nên chọn một truyện em thích.

Thực hành kể lại truyền thuyết "Thánh Gióng":

a. Chuẩn bị:

- Đọc lại truyền thuyết Thánh Gióng, ghi lại những sự kiện chính, tưởng tượng về nhân vật Thánh Gióng:

• Bà lão ra đồng, trông thấy một vết chân to liền ướm thử về nhà thì mang thai, sinh ra một cậu bé.
• Giặc Ân đến xâm lược, vua sai sứ giả đi tìm người tài giỏi cứu nước, cậu bé nghe tiếng rao thì bảo mẹ mời sứ giả vào.
• Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt để đánh giặc
• Gióng được bà con làng xóm góp gạo nuôi lớn, vươn vai thành tráng sĩ.
• Gióng đánh giặc xong thì cởi áo giáp sắt bỏ lại rồi bay về trời.

- Suy nghĩ về những chi tiết, hình ảnh, từ ngữ biểu cảm… có thể thêm vào: Các chi tiết, hình ảnh… phải liên quan đến câu chuyện.

b. Tìm ý và lập dàn ý:

- Tìm ý bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi như:

• Truyền thuyết Thánh Gióng kể lại chuyện gì: Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân.
• Truyện có những sự kiện và nhân vật chính nào: Thánh Gióng, nhà vua, sứ giả, bà mẹ.
• Diễn biến của câu chuyện (mở đầu, phát triển, kết thúc) ra sao: Mở đầu kể về sự ra đời kì lạ của Thánh Gióng; Diễn biến câu chuyện xoay quanh việc Thánh Gióng lớn lên, đánh giặc Ân; Kết thúc kể về việc Thánh Gióng bay về trời, vua Hùng cho lập đền thờ…
• Có thể thêm, bớt những chi tiết, hình ảnh... của truyện này như thế nào: tùy theo sự sáng tạo của người viết.
• Truyện gợi cho em những suy nghĩ, cảm xúc gì: niềm tự hào, ước mơ về người anh hùng cứu nước cứu dân.

- Lập dàn ý bằng cách dựa vào các ý đã tìm được, sắp xếp lại theo ba phần lớn của bài văn gồm:

(1) Mở bài: Giới thiệu về lí do kể lại truyền thuyết Thánh Gióng.

(2) Thân bài: Dựa vào các sự kiện chính của truyền thuyết để kể lại:

• Vào thời Hùng Vương thứ 6, ở làng Gióng có hai vợ chồng phúc đức.
• Bà lão ra đồng, trông thấy một vết chân to liền ướm thử về nhà thì mang thai, sinh ra một cậu bé.
• Giặc Ân đến xâm lược, vua sai sứ giả đi tìm người tài giỏi cứu nước, cậu bé nghe tiếng rao thì bảo mẹ mời sứ giả vào.
• Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt để đánh giặc.
• Gióng được bà con làng xóm góp gạo nuôi lớn, vươn vai thành tráng sĩ.
• Gióng đánh giặc xong thì cởi áo giáp sắt bỏ lại rồi bay về trời.
• Vua Hùng cho lập đền thờ, phong là Phù Đổng Thiên Vương…

(3) Kết bài: Cảm nghĩ về truyền thuyết Thánh Gióng, khẳng định ý nghĩa qua truyền thuyết này.

c. Viết:

- Hoàn cảnh ra đời khác thường của Gióng:

• Câu chuyện ấy xảy ra từ đời Hùng Vương thứ sáu". Ở làng Gióng có hai ông bà già nổi tiếng là sống phúc đức. Hai ông bà rất mong có một đứa con. Thế rồi, một hôm, bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử. Không ngờ vẻ nhà bà mang thai.
• Điều kì lạ là mãi 12 tháng sau bà mới sinh được một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô. Hai vợ chồng mừng rỡ vô cùng. Nhưng kỳ lạ hơn nữa là đứa trẻ đã lên ba tuổi mà vẫn không biết nói, biết cười, cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy.

- Gióng xin đi đánh giặc và lớn nhanh như thổi:

• Lúc bấy giờ, giặc Ân tràn sang xâm lược nước ta khiến ai nấy cũng đều khiếp sợ. Chúng khiến cho đời sống nhân dân vô cùng khổ cực, ép đất nước lúc này rơi vào tình cảnh khốn khổ. Nhà vua sai sứ giả đi rao tin khắp nơi, hi vọng có thể tìm được người tài đứng lên cứu giúp đất nước. Sứ giả đi rao tin và khi đến làng Gióng thì có tin mừng. Nghe tiếng sứ giả, cậu bé bỗng nhiên cất tiếng gọi mẹ: "Mẹ ơi, mẹ hãy mời sứ giả vào đây cho con". Thấy đứa con mình suốt bao nhiêu ngày tháng không nói, không cười bỗng dưng hôm nay lại cất tiếng gọi mẹ, hai ông bà lão vừa ngạc nhiên vừa mừng rỡ, liền mời sứ giả vào ngay.
• Khi sứ giả vào nhà, cậu bé đã ngay lập tức yêu cầu sứ giả hãy về chuẩn bị đủ những vũ khí để đi đánh giặc: Ngựa sắt, áo sắt và tấm giáp sắt để phá tan lũ giặc xâm lược. Sứ giả liền nghi ngờ liệu một đứa trẻ có thật sự cứu giúp đất nước hay không. Thế nhưng cũng mừng rỡ vì đã có người dám đứng lên chống giặc, liền vội về tâu lên cho nhà vua chuẩn bị. Nhà vua cũng đồng ý theo lời của cậu bé. Lạ lùng thay, Thánh Gióng từ khi gặp được sứ giả của nhà vua thì lớn nhanh như thổi, cơm cha mẹ thổi bao nhiêu cậu ăn cũng không đủ no, quần áo chẳng mấy chốc đều chật hết cả. Cậu cứ ăn mãi ăn mãi mà vẫn cứ đòi ăn thế nên dân làng cùng nhau góp gạo nuôi cậu. Ai nấy cũng hi vọng cậu sẽ giúp đất nước yên ổn trở lại. Cậu bé chẳng mấy chốc hóa thành một chàng trai cao lớn, khỏe mạnh, khí thế ngút trời.

- Gióng ra trận đánh giặc:

• Giặc đến chân núi Trâu. Vừa lúc đó thì sứ giả mang ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt đến. Chú bé vươn vai thành tráng sĩ. Tráng sĩ mặc áo giáp sắt, cầm roi sắt và cưỡi ngựa sắt xông ra trận mạc.
• Tráng sĩ đi đến đâu, quân giặc tan đến đấy. Bỗng roi sắt gãy, tráng sĩ nhỏ bụi tre bên đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân bỏ chạy, giẫm đạp cả lên nhau.

- Giặc tan, Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay về trời: Một hồi, ngựa của Thánh Gióng đã đến chân núi Sóc Sơn, Thánh Gióng liền cởi bộ giáp sắt đang mặc trên người ra mà bay thẳng lên trời.

- Vua ghi nhớ công ơn Thánh Gióng: Vua Hùng ghi nhớ công ơn, phong Gióng là Phù Đổng Thiên Vương. Đồng thời, vua còn cho lập đền thờ ngay ở quê nhà.

- Gióng còn để lại nhiều dấu tích: Người ta vẫn thường truyền tai nhau những dấu tích mà tráng sĩ và ngựa sắt đã đánh tan giặc Ân, đó là tre đằng ngà, những ao hồ liên tiếp…

d. Kiểm tra và chỉnh sửa:

- Kiểm tra lại dàn ý và bài văn đã làm: nội dung truyện đã đầy đủ, cách diễn đạt từ ngữ, câu văn…

- Xác định các lỗi cần chỉnh sửa trong bài dàn ý và bài viết (chính tả, ngữ pháp, liên kết câu).