Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm tự sự: Truyện ngắn “Giang” - Bảo Ninh

VnDoc.com xin gửi tới các bạn bài văn mẫu Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm tự sự: Truyện ngắn "Giang" (Bảo Ninh). Mời các bạn cùng tham khảo.

I. Dàn ý Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang

1. Mở bài:

Giới thiệu vấn đề nghị luận: phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật trong tác phẩm Giang (Bảo Ninh).

2. Thân bài:

a. Chủ đề của tác phẩm:

Sự gặp gỡ và nỗi nhớ của những con người trong chiến tranh.

b. Những nét đặc sắc về nghệ thuật

- Điểm nhìn đa dạng.

- Sử dụng ngôi kể thứ nhất.

3. Kết bài: Khẳng định lại giá trị tác phẩm

II. Văn mẫu phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang

1. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang mẫu 1

Bảo Ninh là cây viết xuất hiện trên văn đàn một cách nhẹ nhàng, không ồn ào, dữ dội nhưng ngày càng chinh phục được trái tim của độc giả. Ông từng chia sẻ mình “biết nhiều câu chuyện đương thời ở Việt Nam, nhưng không viết”, nhà văn chỉ tập trung viết về quá khứ chiến trường và cái quá khứ xa hơn của nó ở Hà Nội mà ông vẫn gọi là “thành phố quê hương thứ hai của tôi”. Bằng những trải nghiệm, vốn kí ức giàu có và quý giá về chiến tranh, Bảo Ninh đã cho ra đời những tác phẩm có giá trị nhân văn sâu sắc. Một trong số những truyện ngắn thành công về cả nội dung và nghệ thuật của tác giả là Giang - câu chuyện kể về cuộc gặp gỡ “thoảng nhanh nhưng không tắt lịm” của những con người trong chiến tranh.

Truyện ngắn là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ, nội dung “bao trùm hầu hết các phương diện của đời sống: đời tư, thế sự hay sử thi, nhưng cái độc đáo của nó là ngắn. Truyện ngắn được viết ra để tiếp thu liền một mạch, đọc một hơi không nghỉ” (Từ điển thuật ngữ văn học). Cũng như các thể loại tự sự khác, những nét độc đáo của truyện ngắn có thể khai thác là: tình huống truyện, nghệ thuật miêu tả nhân vật, ngôi kể, điểm nhìn,… Đó cũng chính là những đặc sắc trong các sáng tác truyện ngắn của Bảo Ninh, được thể hiện khá đầy đủ trong truyện ngắn “Giang”.

Truyện ngắn “Giang” viết về đề tài chiến tranh - không nằm ngoài đối tượng mà Bảo Ninh luôn hướng tới, song ông tự ý thức sâu sắc trong việc thay đổi cách viết bởi trước ông đã có rất nhiều tên tuổi nổi bật, thành danh như Nguyễn Minh Châu, Lê Minh Khuê,… Tác phẩm viết về thời kì chiến tranh với hoài niệm, suy ngẫm của một người trong cuộc bước ra khỏi cuộc chiến, nhìn từ một góc độ khác: góc độ cá nhân, thân phận con người. Là một người lính, cũng là một thanh niên xung phong, Bảo Ninh đã giữ lại cho mình những kí ức đẹp đẽ trong những năm tháng máu lửa, và trong chuỗi kí ức đó có hình bóng của một cô gái, một “bóng hồng” để thương để nhớ trong tâm trí ông: Giang, Phạm Nhật Giang.

“Giang” là câu chuyện về cuộc gặp gỡ tình cờ nhưng rất mực tình cảm, duyên dáng giữa cô gái Hà Nội Nhật Giang và anh bộ đội “Hùng” - cái tên Hùng được “phịa vội ra” mà cho đến mãi mãi về sau, anh cũng không có cơ hội để “cải chính”. Năm ấy, khi “tôi” - chàng lính trẻ vừa tròn mười bảy vừa được kết nạp vào một tiểu đoàn tân binh đóng quân ở Bãi Nai, vì đạt điểm cao nhất đội môn thiện xạ mà được chỉ huy cho phép hai ngày nghỉ. Song, “tôi” trở về nhà nhưng cũng nóng lòng trở lại tiểu đoàn, mười hai giờ trưa đã tức tốc chạy ra bến xe Kim Mã để bắt xe cho kịp. Sự vội vã, nôn nao ấy đã đem lại cho anh cuộc gặp gỡ định mệnh, gây biết bao thổn thức, nhớ thương. Những ngày giáp Tết, khi trời mưa rất mỏng cũng chưa tối hẳn, khi Giang đang đi gánh nước và “tôi” cũng đến giếng để “rửa ráy qua loa tí chút và xâu lại dép”. Giang giúp anh múc nước: “không xối cho tôi tự gột mà cúi mình xuống một tay nghiêng gầu nước dội nhè nhẹ, một tay cô cọ bùn đất ở ngón chân, bàn chân và bắp chân tôi”, lại “cọ kĩ cho tôi đôi dép đúc”. Hành động ân cần, chu đáo và tinh tế ấy đã khiến “tôi” sững sờ đến bất động, chàng trai mới lớn đã thực sự biết rung động. Giang mới “tôi” đến nhà, dọn cơm mời anh dùng bữa, bữa cơm trong “túp lều nhỏ, mái gianh vách đất” chỉ có “chiếc giường đơn, ngọn đèn hoa kì trên chõng tre, chiếc xe đạp Phượng Hoàng” - đơn sơ nhưng cũng ấm áp tình người. Bố của Giang - cũng là trung tá quân đội, xuất hiện với sắc mặt nghiêm nghị, nhìn chằm chằm hỏi chuyện, sau nét mặt dịu hơn, lại mỉm cười, động viên “tôi” và cho phép Giang lấy xe đạp đưa “tôi” về đơn vị. Cuộc gặp gỡ giữa “tôi” và bố Giang cũng diễn ra chóng vánh, nhưng cũng đủ để độc giả hình dung về người bố mẫu mực, đàng hoàng nhưng cũng rất đỗi tình cảm. Trong hoàn cảnh chiến tranh, cách xử sự của Giang và bố là hoàn toàn phù hợp. Như vậy, đằng sau cuộc gặp gỡ vội vã ấy là câu chuyện đầy ắp tình người, niềm tin tưởng tuyệt đối và tình thương yêu sâu sắc của đồng bào trong những ngày kháng chiến trường kì gian khổ nhưng huy hoàng của dân tộc.

Tác phẩm cũng phần nào thể hiện được những nỗi đau, những mất mát mà chiến tranh đã gây nên với con người. Tối ấy, “tôi” đèo Giang về Bãi Nai, anh chìm vào lời nói của Giang mà quên bẵng đi phải kiếm câu chuyện gì đó về mình để nói. Khi Giang đề nghị Tết vào đơn vị chơi với mình, anh chỉ biết thở một hơi thật dài rồi trầm ngâm suốt đoạn đường. Lúc chia tay, “tôi” nhìn bóng dáng Giang mờ dần trong màn đêm tĩnh lặng, hai người tạm biệt nhau mà những gì về Giang anh biết chỉ có tên phố Khâm Thiên, ngõ Chợ. Hai ngày sau, tiểu đoàn của “tôi” nhổ neo rời Bãi Nai hành quân lên Thường Tín, bất ngờ anh gặp lại bố của Giang, ông chính là tham mưu trưởng của chiến dịch lần này. Gặp lại người bạn của con, ông vô cùng ngạc nhiên và mừng rỡ. Ông còn bảo Giang muốn tặng anh một bức ảnh nhưng quên mang theo, để lần sau ông đem đến. Nhưng, chiến tranh khốc liệt, chẳng có một “lần sau” nào nữa, ông đã hi sinh trong trận chiến năm ấy. Nỗi đau mất cha, chỗ dựa duy nhất, vững chãi của cô gái mới lớn, có lẽ chẳng ngôn từ nào có thể diễn tả. Cũng sau lần đó, “tôi” không còn gặp lại Giang nữa - cuộc gặp gỡ lần đầu cũng là lần cuối.

“Chiến tranh, đời lính, tuổi trẻ, mọi sự là như thế, chỉ thế thôi, thoảng nhanh. Thoảng nhanh nhưng không tắt lịm,…” Hai đoạn văn cuối cùng của tác phẩm là suy ngẫm của tác giả về chiến tranh: thời gian sẽ phủ bụi, xóa nhòa đi tất cả nhưng không thể xóa đi kí ức của con người. Những mất mát, éo le, đau khổ, những vết thương không phương hàn gắn của chiến tranh sẽ luôn như ngọn lửa âm ỉ, thường trực trong tâm trí của người lính.

Không chỉ thành công trong việc thể hiện nội dung, tư tưởng, tác phẩm cũng để lại ấn tượng cho người đọc về phương diện nghệ thuật. Về tình huống truyện, đó là tình huống nhỏ bé tưởng chừng vô nghĩa nhưng lại để lại ấn tượng, dư vị khó phai nhòa. Về điểm nhìn trần thuật, “Giang” được kể lại theo điểm nhìn của nhân vật tôi - anh tân binh. “Tôi” đã kể lại câu chuyện của cuộc đời mình theo trình tự thời gian một cách đầy đủ, trọn vẹn từ lúc bắt đầu tới khi kết thúc của một cuộc gặp gỡ tình cờ nhưng dư vị sâu sắc, khó phai nhòa. Lựa chọn điểm nhìn của nhân vật “tôi”, câu chuyện càng thêm phần trải nghiệm, chân thực, người đọc được cảm nhận sâu sắc hơn về tình người trong cuộc chiến, những cảm xúc rung động lãng mạn nhẹ nhàng, tinh tế và cả những xúc cảm về sự mất mát, về nỗi đau li biệt. Ngôi kể thứ nhất, không phải vị thế người kể “toàn tri” song đó mới chính là bản chất của con người trong cuộc sống hiện thực: không bao giờ biết được tất cả - đó cũng chính là nét đặc sắc trong nghệ thuật viết truyện ngắn của Bảo Ninh. Trong tác phẩm, tác giả cũng đã xây dựng những cuộc đối thoại đặc sắc, thông qua đó thể hiện rõ nét nội tâm, tính cách nhân vật; đồng thời ngôn ngữ xây dựng nhân vật là thứ ngôn ngữ giản dị nhưng sâu sắc giàu chất triết lý. Quả đúng như nhận xét của Mai Quốc Liên khi viết “Đọc truyện ngắn Bảo Ninh”, tác giả cho rằng Bảo Ninh không làm thơ, nhưng văn của ông “ẩn chứa một chất thơ đích thực, một chất thơ được gạn lọc từ những thân phận người và chan hòa vào trong một thiên nhiên buồn”.

Sinh thời, Bảo Ninh vẫn luôn quan niệm nghề văn là “một nghề chuyên nghiệp về sự ngẫm nghĩ, nhà văn tự cho mình là kẻ có khả năng, có trách nhiệm, có ham thú đúc kết thế thái nhân tình đặng tìm ra cho mình và bạn đọc của mình những giá trị, ý nghĩa ở hiện tại vừa thay đổi không ngừng theo đời sống con người”. Trong hành trình làm văn chân chính của mình, ông đã luôn cố gắng chỉn chu trong mọi tác phẩm, đem đến cho độc giả là kết quả của sự đúc kết những năm tháng trải nghiệm hiện thực tàn khốc và bút lực, cảm nhận tài hoa, tinh tế mà “Giang” là một trong số đó. Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật đã làm nên thành công và sức sống mãnh liệt cho tác phẩm.

2. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang mẫu 2

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, Bảo Ninh nổi bật với những tác phẩm thể hiện sâu sắc nỗi đau và sự khốc liệt của chiến tranh. Văn bản "Giang" của ông tiếp tục khai thác đề tài này qua một cách viết tinh tế và đầy cảm xúc, không chỉ phản ánh sự tàn phá của chiến tranh mà còn gửi gắm những thông điệp sâu sắc về hòa bình và giá trị cuộc sống.

Mở đầu văn bản, Bảo Ninh dựng lên một khung cảnh hoang tàn, nơi "dòng sông xưa" giờ đây chỉ còn là "dòng nước cạn". Hình ảnh này không chỉ phản ánh sự tàn phá vật lý mà còn là biểu tượng cho sự mất mát và vô nghĩa của chiến tranh. Dòng sông, từng là biểu tượng của sự sống và sự tiếp nối, giờ đây trở nên cạn kiệt, như một minh chứng cho sự tàn phá mà chiến tranh đã gây ra. Bằng việc miêu tả chi tiết những sự thay đổi trong cảnh vật, tác giả khéo léo gợi nhớ về một thời kỳ đã qua và làm nổi bật sự tương phản giữa quá khứ tươi đẹp và hiện tại tăm tối.

Nhân vật chính trong "Giang" là một người lính trở về từ chiến trường. Bảo Ninh đã khắc họa tâm trạng của nhân vật với sự chân thành và sâu sắc. Những hồi ức chiến tranh ám ảnh và cảm giác lạc lõng trong hòa bình hiện lên rõ nét qua những dòng chữ của tác giả. Nhân vật cảm nhận được sự cô đơn và sự tách biệt với thế giới xung quanh, một cảm giác không thể hòa nhập vào cuộc sống bình thường sau những trải nghiệm đau thương. Sự xung đột giữa ký ức chiến tranh và hiện tại yên bình tạo nên một mâu thuẫn nội tâm mạnh mẽ, từ đó làm nổi bật nỗi đau tinh thần mà chiến tranh để lại.

"Giang" không chỉ đơn thuần là một mô tả về hậu quả của chiến tranh mà còn chứa đựng thông điệp sâu sắc về hòa bình và sự cần thiết phải gìn giữ cuộc sống. Bảo Ninh khuyến khích người đọc suy ngẫm về giá trị của hòa bình và những tổn thương mà chiến tranh gây ra. Tác phẩm gợi nhắc chúng ta về những gì đã mất và những gì cần phải trân trọng. Qua hình ảnh dòng sông cạn và tâm trạng nhân vật, tác giả gửi gắm một thông điệp rõ ràng về sự hủy diệt của chiến tranh và sự cần thiết phải xây dựng một thế giới hòa bình.

Bảo Ninh sử dụng ngôn từ giản dị nhưng đầy cảm xúc, tạo nên một bức tranh sống động và chân thực về sự tàn phá của chiến tranh. Các hình ảnh và biểu cảm được tác giả xây dựng một cách tinh tế, từ chi tiết nhỏ nhất đến toàn cảnh. Phong cách viết của Bảo Ninh không chỉ làm nổi bật cảm xúc của nhân vật mà còn khiến người đọc cảm nhận sâu sắc những tác động của chiến tranh. Tác giả khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh và ẩn dụ để làm nổi bật thông điệp của mình.

Văn bản "Giang" của Bảo Ninh là một tác phẩm văn học đặc sắc với những miêu tả chân thực và cảm xúc sâu sắc về hậu quả của chiến tranh. Qua khung cảnh tàn tạ, tâm trạng nhân vật và thông điệp về hòa bình, Bảo Ninh đã khắc họa một bức tranh rõ nét về nỗi đau và sự mất mát mà chiến tranh để lại. Tác phẩm không chỉ là một tác phẩm văn học đáng đọc mà còn là một bài học quý giá về giá trị của cuộc sống và hòa bình.

3. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang mẫu 3

Đời sống yên bình, hòa thuận dường như đã trở nên quen thuộc đối với con người hiện đại. Nhưng để có được bầu trời tự do xanh ngát ngày nay là sự đổi mới và hy sinh của nhiều thế hệ đã trải qua. Họ đã để lại phía sau nhiều ước mơ và mục tiêu để mang khẩu súng ra chiến trận, đổi lấy 'mùa xuân' trẻ trung của bản thân để đem lại 'mùa xuân' vĩnh cửu cho quê hương. Qua tác phẩm ngắn 'Giang' của Bảo Ninh, chúng ta sẽ được khám phá sâu hơn về quê hương và con người trong thời kỳ chiến tranh.

Tác phẩm đề cập đến chủ đề quen thuộc: chiến tranh. Với bút tài của mình, nhà văn Bảo Ninh tái hiện cuộc sống của con người nhỏ bé trong giai đoạn đấu tranh bảo vệ độc lập và tự do cho quê hương. 'Giang' không chỉ đem lại những kỷ niệm đẹp giữa nhân dân và lính, mà còn hồi sinh những đau thương và mất mát mà chiến tranh mang lại.

Tác phẩm mang lại cái nhìn về mối quan hệ giữa quân dân, sự kết nối mạnh mẽ. Điều này được thể hiện qua cuộc gặp ngẫu nhiên giữa nhân vật 'tôi' và cô gái Nhật Giang. Sự tinh tế và quan tâm của cô gái trẻ đã làm cho lính trẻ bất ngờ, đồng thời làm cho chúng ta xúc động và hạnh phúc. Qua đó, mối quan hệ giữa hai con người trẻ trở nên gắn kết và thân thiết. Thái độ của bố Giang, một trung tá lớn lao, ban đầu rất nghiêm túc, khiến nhân vật 'tôi' lo lắng. Nhưng sau khi được giới thiệu bởi con gái, ông trở nên thân thiện. Ông còn cho phép Giang mượn chiếc xe đạp để đưa chàng lính trẻ trở về đơn vị đúng giờ. Trong cuộc gặp lại trên chiến trường, ông rất vui vẻ, hạnh phúc. Ông kể về con gái mình, hứa sẽ 'bữa sau' mang tấm ảnh mà cô bé gửi.

Mặc dù không đi sâu vào việc mô tả những trận chiến dữ dội, nhưng thông qua câu chuyện, độc giả vẫn cảm nhận được những đau thương, mất mát mà thời kỳ bom đạn mang lại. Đó là sự chia xa trong gia đình Giang khi 'mẹ mất năm ngoái, anh trai mới đi Bê tháng trước đó'. Bố cô phải mượn nhà nhỏ để đón con gái lên ăn Tết cùng. Cuối cùng, tham mưu trưởng đáng kính ấy cũng phải rời bỏ Giang. Ông đã hy sinh trên chiến trường, để lại đứa con gái chờ đợi ở nhà, đồng thời tạo ra một khoảng trống lớn trong lòng và cái hẹn 'bữa sau' không bao giờ thực hiện được với lính trẻ. Chiến tranh đã tách rời mọi người. Không chỉ là việc không thể gặp lại tham mưu trưởng đáng kính, nhân vật 'tôi' còn mất cơ hội gặp lại cô bé Nhật Giang ngày xưa. Điều đó trở thành một sự mất mát, một nỗi buồn 'thoảng nhanh nhưng không tắt lịm' trong lòng người lính. Điều này cũng là tình huống chung, thực tế đau lòng mà những con người thời chiến phải chấp nhận.

Để thể hiện những nội dung sâu sắc đó, không thể không nhắc đến thành công nghệ kể chuyện của tác giả. Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, đặt điểm nhìn vào lính trẻ và những tình huống độc đáo mang lại sức thuyết phục cho câu chuyện. Chúng ta như được thấy từng diễn biến, sự kiện, và chia sẻ niềm vui cùng nỗi buồn với các nhân vật, từ đó đánh giá cao sự hy sinh cao cả của những thế hệ trước đó. Họ là những anh hùng không tên, hy sinh hạnh phúc cá nhân để mang lại cuộc sống hòa bình ngày nay cho quê hương. Không chỉ thế, những nhân vật trong tác phẩm cũng được xây dựng rất gần gũi và chân thực. Mỗi người đều mang đặc điểm tính cách riêng biệt, để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí độc giả. Chúng ta thấy lính trẻ mười bảy tuổi với sự trẻ trung; trung tá quân đội vừa nghiêm túc vừa thân thiện; cô gái tinh tế, nhiệt huyết, quan tâm với cái tên đẹp: Phạm Nhật Giang. Tất cả đều góp phần tạo nên một thế giới nhỏ trên trang giấy, tái hiện cuộc sống đầy màu sắc của con người trong thời kỳ chiến tranh.

Bằng tài năng của mình, nhà văn Bảo Ninh đã tạo ra một tác phẩm rất kỹ lưỡng về cả nội dung và nghệ thuật. 'Giang' đã tái hiện một cách rất chân thực cuộc sống của con người trong thời chiến với tình quân - dân chặt chẽ và chân thành. Những đau thương mà chiến tranh mang lại được kể lại một cách nhẹ nhàng, làm sâu sắc hơn kí ức mất mát vào tâm trí độc giả. Từ đó, chúng ta càng trân trọng những thế hệ đã trải qua. Tình yêu nước và lòng quyết tâm, nhiệt huyết của tuổi trẻ đã thúc đẩy họ cầm súng bảo vệ Tổ quốc. Nhờ vào đó, chúng ta mới có cuộc sống hòa bình và yên bình như ngày nay. Nghệ thuật kể chuyện tinh tế cũng đóng góp vào trải nghiệm đọc, làm cho 'Giang' nổi bật giữa hàng nghìn tác phẩm khác cùng chủ đề.

Chiến tranh đã để lại cho con người nhiều đau thương và mất mát. Nhìn nhìn vào đó, chúng ta lại càng phải trân trọng hòa bình và độc lập hiện nay. Mặc dù đã bước sang thế kỷ XXI, tình hình chính trị thế giới vẫn căng thẳng. Ví dụ có thể là cuộc chiến giữa Nga và Ukraine, gây ra hàng loạt thương vong về người và tài sản, tác động lớn đến kinh tế và chính trị toàn cầu. Vì vậy, mọi người cần phải nỗ lực bảo vệ xã hội. Hãy kêu gọi mọi người chống lại chiến tranh, duy trì sự tiến bộ và hòa bình chung, tạo ra môi trường phát triển tốt nhất cho thế hệ tương lai.

4. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm Giang mẫu 4

Truyện ngắn Giang của Bảo Ninh là một truyện ngắn viết về đề tài chiến tranh. Chủ đề của truyện ngắn cũng như hình thức nghệ thuật trong Giang rất nhẹ nhàng, nhưng khắc khoải, khiến cho con người ta phải suy nghĩ mãi. Đó có lẽ là sự thành công trong truyện ngắn này của nhà văn Bảo Ninh.

Chủ đề của Giang là sự gặp gỡ và nỗi nhớ của những con người trong chiến tranh. Không giống với hiện thực chiến tranh ở các tác phẩm văn học cách mạng vốn là sự chiến đấu hay anh dũng, hiện thực chiến tranh trong Giang của Bảo Ninh là một hiện thực khác. Đó là một hiện thực với cuộc gặp gỡ thoáng chốc mà nỗi nhớ đến cả đời người, day dứt. Chiến tranh đã chia cắt con người ta, đã chia cắt sự lãng mạn lứa đôi, không cho con người ta ngày gặp lại. Hiện thực ấy cũng rất tàn khốc chẳng kém gì máu và đạn bom nơi chiến trường. Với một chủ đề như vậy, Giang đã thành công để bạn đọc đón nhận.

Sự thành công của truyện ngắn này không chỉ nằm ở đề tài hay chủ đề mà còn nằm ở hình thức nghệ thuật. Với điểm nhìn của người kể chuyện xưng “tôi” – trực tiếp tham gia vào câu chuyện, truyện ngắn trở nên gần gũi hơn khi là lời chia sẻ của người trong cuộc. Người kể chuyện ở đây dẫu “hạn tri” nhưng lại đúng là bản chất của con người trong cuộc sống hiện thực – không bao giờ biết được tất cả.

Như vậy, có thể thấy chủ đề và hình thức nghệ thuật trong Giang đã làm nên sự thành công cho truyện ngắn này. Truyện ngắn Giang của Bảo Ninh đã giúp người đọc hiểu thêm về cuộc đời, số phận của con người trong chiến tranh. Từ đó, càng cảm thấy tự hào và biết ơn những người đã ngã xuống vì độc lập dân tộc cho Tổ quốc.

Mời các bạn cùng tải về bản PDF để xem đầy đủ nội dung