Công tác chủ nhiệm lớp ở trường Tiểu học
Công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học - Vị trí vai trò của giáo viên chủ nhiệm
VnDoc.com xin gửi tới thầy cô bài viết công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học - vị trí vai trò của giáo viên chủ nhiệm để thầy cô cùng tham khảo. Bài viết nêu rõ vị trí cũng như vai trò của giáo viên chủ nhiệm, những vấn đề cơ bản của giáo viên chủ nhiệm hiện nay...
I. Vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp
Giáo viên chủ nhiệm là một trong những giáo viên đang giảng dạy ở lớp có đủ các tiêu chuẩn và điều kiện đứng ra làm chủ nhiệm lớp trong một năm học hoặc trong tất cả các năm tiếp theo của cấp học. Giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện nhiệm vụ quản lí lớp học và là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của lớp, người tập hợp, dìu dắt giáo dục học sinh phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt và xây dựng một tập thể học sinh vững mạnh. Giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò sau đây:
1. Thay mặt hiệu trưởng quản lí một lớp học
Giáo viên chủ nhiệm lớp do hiệu trưởng phân công và thay mặt hiệu trưởng để quản lí và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh ở một lớp học.
Vai trò quản lí của giáo viên chủ nhiệm lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch giáo dục, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập và tu dưỡng của học sinh trong lớp.
Giáo viên chủ nhiệm phải trả lời các câu hỏi về chất lượng học tập và hạnh kiểm của học sinh trong lớp trước hiệu trưởng, trước Hội đồng sư phạm của nhà trường và trước phụ huynh học sinh của lớp khi tổng kết năm học.
2. Người xây dựng tập thể học sinh thành một khối đoàn kết
Giáo viên chủ nhiệm lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, giáo dục, bằng sự gương mẫu và quan hệ tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây dựng khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt các em nhỏ như con em mình trưởng thành theo từng năm tháng.
Học sinh kính yêu giáo viên chủ nhiệm như cha mẹ mình, đoàn kết thân ái với bạn bè như anh em ruột thịt, lớp học sẽ trở thành một tập thể vững mạnh. Tình cảm của lớp càng bền chặt, tinh thần trách nhiệm và uy tín của giáo viên chủ nhiệm càng cao thì chất lượng giáo dục càng tốt.
Rất nhiều giáo viên cùng giảng dạy trong một lớp, nhưng giáo viên chủ nhiệm bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc đối với từng học sinh trong suốt cuộc đời họ.
3. Người tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh trong lớp
Vai tò tổ chức của giáo viên chủ nhiệm thể hiện trong việc thành lập bộ máy tự quản của lớp, phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, các tổ, nhóm, đồng thời tổ chức thực hiện các mặt hoạt động theo kế hoạch giáo dục được xây dựng hàng năm.
Các hoạt động của lớp được tổ chức đa dạng và toàn diện, giáo viên chủ nhiệm lớp quán xuyến tất cả các hoạt động một cách cụ thể, chặt chẽ.
Các phong trào thi đua học tập đi vào thực chất, các cuộc sinh hoạt các đoàn thể có nội dung hấp dẫn thanh, thiếu niên, phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao được tiến hành thường xuyên… Chất lượng học tập và tu dưỡng đạo đức của học sinh phụ thuộc rất nhiều vào trật tự, kỉ luật, vào tinh thần đoàn kết và truyền thống của tập thể lớp cũng như các hoạt động đa dạng của lớp.
4. Cố vấn đắc lực cho các đoàn thể của học sinh trong lớp
Giáo viên chủ nhiệm lớp dù có là đoàn viên, đảng viên hay không cũng cần phải nắm vững điều lệ, tôn chỉ mục đích, nghi thức và nội dung hoạt động của các đoàn thể.
Với tinh thần trách nhiệm, với kinh nghiệm công tác của mình làm tham mưu cho chi Đoàn thanh niên của lớp lập kế hoạch công tác, bầu ra ban lãnh đạo chi đoàn, tổ chức các nội dung hoạt động và phối hợp với ban cán sự lớp để xây dựng tập thể, đem lại hiệu quả giáo dục tốt nhất.
5. Giữ vai trò chủ đạo trong việc phối hợp với các lực lượng giáo dục
Gia đình, nhà trường và xã hội là ba lực lượng giáo dục, trong đó nhà trường là cơ quan giáo dục chuyên nghiệp, hoạt động có mục tiêu, nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục dựa trên cơ sở khoa học, do vậy giáo viên chủ nhiệm phải là người chủ đạo trong điều phối các hoạt động giáo dục cùng với các lực lượng giáo dục đó một cách có hiệu quả nhất.
Năng lực, uy tín chuyên môn, kinh nghiệm công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp là điều kiện quan trọng để tập hợp lực lượng, phối hợp thành công các hoạt động giáo dục cho học sinh trong lớp.
II. Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm
Giáo viên chủ nhiệm là người đảm nhiệm trách nhiệm chăm sóc, giáo dục và đào tạo học sinh trong một lớp học cụ thể. Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm bao gồm:
Quản lý lớp học: Giáo viên chủ nhiệm phải quản lý và kiểm soát lớp học, đảm bảo sự tổ chức và kỷ luật trong lớp học.
Điều hành các hoạt động giáo dục: Giáo viên chủ nhiệm phải lên kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục, bao gồm cả các buổi học, thí nghiệm, bài kiểm tra, trò chơi và các chương trình giáo dục ngoài giờ học.
Chăm sóc và quan tâm đến học sinh: Giáo viên chủ nhiệm phải quan tâm đến sức khỏe, sự phát triển và học tập của từng học sinh trong lớp học. Họ phải tạo điều kiện cho các em học sinh tương tác và hỗ trợ nhau trong quá trình học tập.
Liên lạc với phụ huynh: Giáo viên chủ nhiệm phải giữ liên lạc với phụ huynh, cập nhật thông tin về tình trạng học tập của học sinh và hướng dẫn phụ huynh hỗ trợ các em trong quá trình học tập.
Quản lý hồ sơ học sinh: Giáo viên chủ nhiệm phải quản lý hồ sơ học sinh, bao gồm các bài kiểm tra, điểm số và báo cáo đánh giá học kỳ. Họ cũng phải cập nhật thông tin hồ sơ học sinh và bảo vệ thông tin cá nhân của học sinh.
Giúp đỡ học sinh trong việc phát triển các kỹ năng xã hội và sự tự tin trong bản thân: Giáo viên chủ nhiệm phải giúp đỡ các em học sinh phát triển các kỹ năng xã hội và sự tự tin trong bản thân, bao gồm cả kỹ năng giao tiếp, giải quyết xung đột và tư duy sáng tạo.
Định hướng cho tương lai của học sinh: Giáo viên chủ nhiệm phải giúp đỡ học sinh hiểu rõ về tương lai của mình, đưa ra lời khuyên về các tùy chọn nghề nghiệp và định hướng cho họ trong hành trình học tập.
III. Công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học
Vị trí, vai trò của người GVCN:
- GVCN là người được hiệu trưởng bổ nhiệm trong số những giáo viên có kinh nghiệm và có uy tín. Giáo viên chủ nhiệm lớp được thay mặt Hiệu trưởng quản lý và tổ chức học tập, rèn luyện đạt mục tiêu đào tạo. GVCN vừa đóng vai trò quản lý hành chính Nhà nước, vừa đóng vai trò người thầy giáo, đồng thời còn đóng vai trò người đại diện cho quyền lợi của tập thể lớp.
- GVCN là người chủ chốt của nhà trường làm công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho HS lớp mình chủ nhiệm
- GVCN là cầu nối giữa lớp với các GV bộ môn, Ban giám hiệu, Tổ CM, các tổ chức đoàn thể trong nhà trường (Công đoàn, Đoàn thanh niên, Nữ công...) và Cha mẹ học sinh
- GVCN là người tổ chức các HĐGD trong lớp, các HĐTT và chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về công tác GD ĐT, lối sống và chuẩn KTKN cần đạt của lớp mình được quy định tại QĐ số 16/QQD-BGD ĐT ngày 5/5/2006 của BGD và ĐT về việc ban hành chương trình GDPT
- GVCN lớp là người đại diện quyền lợi, nguyện vọng chính đáng của tập thể học sinh, là cầu nối giữa gia đình, nhà trường và xã hội.
1. Những vấn đề cơ bản về công tác chủ nhiệm trong giai đoạn hiện nay:
1.1. Nhiệm vụ, chức năng của người giáo viên chủ nhiệm trong trường tiểu học:
a. Nhiệm vụ
- Dựa vào tình hình thực tế, vạch kế hoạch giúp lớp tổ chức thực hiện chương trình đào tạo (học tập, rèn luyện) trong từng tuần, từng tháng, học kỳ và năm học.
- cùng cán bộ lớp theo dõi, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của lớp chủ nhiệm theo từng tháng, học kỳ và năm học; đồng thời báo cáo kết quả đó với nhà trường vào cuối mỗi tháng.
- Liên hệ với gia đình HS để phối hợp giáo dục HS khi cần thiết.
- Ghi nhận xét, xác nhận các vấn đề thuộc về quản lý hành chính Nhà nước trong phạm vị hoạt động của lớp (như các đơn từ của HS, các báo cáo của lớp ...)
- Kết thúc thời gian năm học, chủ nhiệm lớp phải bàn giao hồ sơ công tác chủ nhiệm lớp cho cán bộ văn phòng và bàn giao tình hình lớp cho giáo viên chủ nhiệm mới.
b. Chức năng
- Phát hiện, bồi dưỡng và cử đội ngũ cán bộ lớp và phân công nhiệm vụ nhằm giúp các em tổ chức thực hiện tốt mọi hoạt động của lớp, của trường.
- Định hướng, tư vấn và giúp các em tổ chức thực hiện các mặt hoạt động của lớp
- Tổng hợp tình hình, đề xuất các giải pháp để tham mưu cho Trường về công tác giáo dục, rèn luyện của HS.
- Nắm chắc tư tưởng, tinh thần thái độ và kết quả học tập, rèn luyện của HS; phối hợp với gia đình và đoàn thể để giúp đỡ, cảm hoá HS trong rèn luyện để trở thành người tốt cho xã hội.
c. Quyền hạn
- Được mời dự họp hoặc là thành viên hội đồng giải quyết các vấn đề về HS của lớp mình phụ trách.
- Được liên hệ với các giáo viên bộ môn, Tổ trưởng tổ chuyên môn, BGH, ĐTN, Ban đại diện CMHS để phản ánh tình hình giảng dạy của giáo viên, tình hình học tập, rèn luyện của HS và bảo vệ quyền lợi chính đáng của HS lớp mình phụ trách.
- Được quyền cho học sinh nghỉ học (khi HS có đơn với lý do chính đáng) một ngày trong phạm vi gần trường (25 km).
- Được gọi HS cá biệt đến nơi làm việc để giáo dục HS.
- Được mời phụ huynh HS đến trường để phối hợp giáo dục khi cần thiết.Giáo viên chủ nhiệm là người chủ chốt của nhà trường làm công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho HS..
Ngoài các nhiệm vụ như giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm còn có những chức năng, nhiệm vụ sau đây:
1) Tìm hiểu và nắm vững học sinh trong lớp về mọi mặt để có biện pháp tổ chức giáo dục sát với đối tượng nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của từng học sinh và của cả lớp.
2) Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm HS, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp và của từng học sinh;
3) Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng; Tham gia hướng dẫn hoạt động tập thể, HĐGD và RLHS do nhà trường tổ chức.
4) Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường;
5) Nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học; đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh;
6) Báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng, hoặc phó hiệu trưởng khi được uỷ quyền.
7) Giáo viên chủ nhiệm là người trực tiếp, thường xuyên hướng dẫn học sinh tạo dựng môi trường thân thiện trong mỗi lớp học; là thành viên tích cực trong phong trào thi đua xây dựng "Trường học thân thiện – Học sinh tích cực".
Giáo viên chủ nhiệm có một vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục của nhà trường.Vì vậy đề nghị các giáo viên chủ nhiệm nêu cao tinh thần trách nhiệm, với mục đích "Tất cả vì học sinh thân yêu" tích cực tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, góp phần giáo dục nhân cách học sinh có hiệu quả và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
1.2. Yêu cầu đối với giáo viên chủ nhiệm trong công tác giáo dục địa phương trong giai đoạn hiện nay:
- Về đạo đức nghề nghiệp.
- GVCN cần quán triệt đường lối, chính sách, mục tiêu, nguyên lý giáo dục....
- Thu thập và xử lý thông tin đa dạng về lớp CN...
- GVCN phải biết lập kế hoạch năm học và các kế hoạch giáo dục ngắn hạn...
- Xây dựng tập thể HS lớp CN...
- Tổ chức các hoạt động giáo dục và các hình thức giao lưu đa dạng...
- Phát hiện kịp thời và ngăn ngừa những xung đột trong lớp.
- Đánh giá kết quả tu dưỡng, học tập và sự tiến bộ của HS về các mặt giáo dục...
- Phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường...
- Cập nhật hồ sơ công tác GVCN và hồ sơ học sinh...
Hiện có những thay đổi và tác động của môi trường kinh tế xã hội cũng như môi trường giáo dục đối với nhà trường phổ thông và các hoạt động GD trong nhà trường, trong đó có các hoạt động thuộc công tác GV chủ nhiệm lớp. Theo đó, cần thiết phải chú trọng hơn nữa đến công tác GV chủ nhiệm lớp và đề cao vai trò của GV chủ nhiệm lớp.
Ngoài việc tực tiếp giảng dạy ở lớp chủ nhiệm, GV chủ nhiệm trước hết phải là nhà GD, là người tổ chức hoạt động GD, quan tâm tới từng học sinh, chăm lo đến việc rèn luyện đạo đức, hành vi, những biến động về tư tưởng, nhu cầu, nguyện vọng của các em. Đồng thời, người GV chủ nhiệm lớp bằng chính nhân cách của mình, là tấm gương tác động tích cực đến việc hình thành các phẩm chất đạo đức, nhân cách của HS. Mặt khác, họ còn là cầu nối giữa tập thể HS với các tổ chức – xã hội trong và ngoài trường, là người tổ chức phối hợp các lực lượng GD. Người GV chủ nhiệm lớp là người đại diện cho quyền lợi chính đáng của HS, bảo vệ HS về mọi mặt một cách hợp lý, phản ánh trung thành mọi nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng của HS với Ban giám hiệu nhà trường, với các GV bộ môn, với gia đình HS, với cộng đồng và với các đoàn thể xã hội khác.
Trên cơ sở xác định phẩm chất và năng lực của GV chủ nhiệm lớp, cần chú ý đến các điều kiện để người GV có thể làm công tác chủ nhiệm hiệu quả. Các điều kiện này rất đa dạng. Bên cạnh đó, trong quá trình lao động nghề nghiệp, GV phải được bồi dưỡng về công tác chủ nhiệm lớp với nội dung như: phương pháp xây dựng hồ sơ công tác chủ nhiệm, kỹ năng làm công tác chủ nhiệm, kỹ năng tổ chức các hoạt động xã hội...
Kinh nghiệm của các GV chủ nhiệm lớp cũng chỉ rõ: Thành công của phong trào "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực" ở mỗi nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào người GV chủ nhiệm lớp. Điều này khẳng định, hơn những GV khác, người GV chủ nhiệm lớp không chỉ nắm vững mục tiêu, nội dung của phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, HS tích cực" mà còn thuần thục trong phương pháp triển khai phong trào thi đua này, có kỹ năng tích hợp nội dung của phong trào thi đua với nội dung của công tác chủ nhiệm lớp.
1.3. Quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm đối với BGH, Đồng nghiệp, phụ huynh, cha mẹ học sinh và cộng đồng:
* Quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm đối với BGH:
Mối quan hệ giữa GVCN lớp với BGH và HĐGD nhà trường là mối quan hệ của người bị quản lý đối với lãnh đạo, vì thể nó cần thiết phải thực hiện những công việc sau:
Tiếp nhận chủ trương, kế hoạch và những định hướng cho từng hoạt động cụ thể của BGH và HĐGD nhà trường.
Xây dựng kế hoạch và chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch cho phù hợp với tình hình của lớp chủ nhiệm. Trong quá trình xây dựng và triển khai kế hoạch, nếu xuất hiện những khó khăn hoặc những tình huống đột biến không thể hoặc không thuộc quyền xử lý thì cần báo cáo kịp thời với BGH và HĐGD để lấy ý kiến chỉ đạo, bổ xung, điều chỉnh kế hoạch hoặc thay đổi phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động tận dụng sự hỗ trợ về tinh thần và vật chất của cấp trên.
Báo cáo kế hoạch hoạt động chủ nhiệm lớp theo định kỳ (cuối học kỳ, cuối năm học) hoặc đột xuất nếu có với BGH và HĐGD theo hướng dẫn chung của nhà trường (đánh giá, xếp loại học tập, rèn luyện đạo đức và các mặt hoạt động khác của từng học sinh và của cả lớp).
Đề đạt nguyện vọng chính đáng của học sinh lớp chủ nhiệm với BGH và HĐGD nhà trường, đề xuất các phương án giải quyết với sự suy nghĩ thấu đáo, cẩn trọng.
Phản ánh những ý kiến nguyện vọng của gia đình học sinh về sự đồng tình hay phản bác đối với những chủ trương, quy định của trường trong các mặt hoạt động giáo dục để cấp trên có sự xem xét, giải đáp hoặc sửa đổi cho phù hợp với thực tế.
* Quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm đối với Đồng nghiệp:
- Trong nhà trường các em được học tốt tất cả các môn theo qui định. Ngoài công tác chủ nhiệm, GVCN còn phải phụ trách các bộ môn chuyên môn vì thế viếc phối hợp với giáo viên bộ môn là hết sức quan trọng và cần thiết.
- Phối hợp với các lực lượng khác như: bảo vệ, thư viện, y tế, đặc biệt là các tổ chức đoàn thể và bộ phận giám thị... để giáo dục học sinh. GVCN cần phản ánh nguyện vọng của học sinh, đề xuất yêu cầu và đề nghị các lực lượng này cùng phối hợp tác động tới học sinh, hỗ trợ các hoạt động của lớp khi cần thiết.
* Quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm đối với Phụ huynh, cha mẹ học sinh và cộng đồng:
Giáo viên chủ nhiệm phải thường xuyên liên lạc, trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của các em trong nhà trường (qua số điện thoại, liên lạc trực tiếp...).
Vậy khi đặt mình vào vị trí của người phụ huynh, thì hãy suy nghĩ họ mong muốn điều gì ở người giáo viên chủ nhiệm? Chính vì thế giáo viên chủ nhiệm phải thật sự quan tâm phối hợp chặt chẽ với phụ huynh để cùng nhau tìm ra phương pháp hiệu quả nhất nhằm hạn chế những tiêu cực làm sa sút về nhân cách đạo đức con người mà trong đó có con em chúng ta. Hãy đến nhà của các em thường xuyên vi phạm để có thể nắm tình hình một cách chính xác nhất, đừng ngồi chờ PHHS đến rồi mới phản ánh ý kiến, khi thấy sự việc là cần thiết!
2. Hồ sơ về công tác chủ nhiệm lớp:
- Sổ chủ nhiệm lớp.
- Kế hoạch công tác chủ nhiệm hàng tháng.
- Sổ ghi các nội dung thu chi quỹ lớp và các khoản thu khác.
- Sổ liên lạc với gia đình học sinh.
- Nội quy của học sinh.
- Sổ thi đua của lớp.
- Các văn bản liên quan đến công tác chủ nhiệm.
- Sổ theo dõi kết quả học tập của HS để phối hợp với GV dạy lớp lên kế hoạch nâng HS kém hoặc bồi dưỡng HS giỏi, Sổ điểm.
- Giáo án lên lớp tiết chủ nhiệm và sinh hoạt dưới cờ: dùng thuật ngữ giáo án để thể hiện tính nghiêm túc về mặt trách nhiệm chứ thật ra sự cần thiết ở đây chính là phải chắt lọc thông tin rõ ràng khúc chiết và tuyệt đối không được cháy giáo án.
- Các bài kiểm tra chuyên môn.
- Các bài báo cáo, bài tập về nhà để kiểm tra.
- Sổ cập nhật những thông tin khẩn cấp.
- Sổ họp phụ huynh học sinh, Biên bản các cuộc họp phụ huynh học sinh.
- Sổ theo dõi những các hoạt động ngoài giờ lên lớp, chương trình phụ đạo và bồi dưỡng HS giỏi...
*** KẾT LUẬN:
Khác với trung học, giáo viên (GV) dạy các môn học ở tiểu học cũng là GV chủ nhiệm. Chính vì tập trung đầu tư công sức vào bài dạy của nhiều môn mà đa số thầy cô ở tiểu học gần như chỉ thực hiện công tác chủ nhiệm trên sổ chủ nhiệm và sổ liên lạc theo quy định.
Thực tế, công tác chủ nhiệm ở tiểu học rất quan trọng, nếu làm tốt, nó sẽ hỗ trợ rất nhiều cho thầy cô trong việc giảng dạy, giáo dục học sinh (HS). GV tiểu học thường có thời gian gần gũi các em rất nhiều, một số trường hợp thầy cô tiếp xúc với HS còn nhiều hơn cha mẹ. Vì vậy, thầy cô chủ nhiệm không chỉ là người dạy chữ mà còn dạy HS nhiều điều tốt đẹp khác và cũng là người hiểu được tâm tư, tình cảm của trẻ nhiều nhất. Làm tốt công tác chủ nhiệm, GV có thể ngăn chặn được trẻ bỏ học, trẻ chán học, trẻ trầm uất vì gia đình, trẻ bỏ nhà đi hoang, trẻ giải quyết bất đồng bằng bạo lực... đồng thời phát huy được những năng khiếu tiềm ẩn ở các em, từ đó các em cũng thích đi học và thích học hơn.
Thầy cô chủ nhiệm không chỉ là người dạy chữ mà còn dạy HS nhiều điều tốt đẹp khác và cũng là người hiểu được tâm tư, tình cảm của trẻ nhiều nhất.
Để làm tốt công tác chủ nhiệm, việc đầu tiên khi nhận lớp, GV phải nắm được thông tin cá nhân từng em. Lưu ý các trường hợp HS mồ côi, cha mẹ ly hôn, cha mẹ làm ăn xa (hoặc lý do khác) phải ở với người thân, gia đình quá khó khăn về kinh tế, bản thân các em bị bệnh mãn tính, bệnh phải điều trị dài hạn... Kế tiếp là các em được phụ huynh quá cưng chiều, các em học yếu, các em thường nghịch phá chọc ghẹo bạn bè. Các trường hợp này thường nảy sinh nhiều vấn đề trong năm học, bởi ở tuổi tiểu học, trẻ rất nhạy cảm, hành động theo bản năng, dễ bi quan trước những điều không tốt đẹp từ gia đình hay từ bạn bè trường lớp.... Từ những thông tin này, GV nên gần gũi trò chuyện tiếp xúc các em nhiều hơn, tạo cho các em sự thân thiết, tin tưởng để có thể dễ dàng bộc lộ tâm tư tình cảm, điều mong muốn của chính mình khi cần thiết. Qua đó, thầy cô hiểu các em hơn và kịp thời ngăn chặn những suy nghĩ nông cạn, sai lầm, các hành vi không hay... hướng các em vào điều tốt đẹp, lạc quan hơn.
Quan hệ mật thiết với phụ huynh HS cũng là điều hết sức quan trọng trong công tác chủ nhiệm. Đừng đợi đến các kì họp phụ huynh hay khi các em vi phạm nội quy trường lớp mới mời phụ huynh lên để trao đổi. GV có thể thăm hỏi chuyện gia đình, trao đổi cách dạy dỗ con em khi có dịp gặp mặt nhau như lúc phụ huynh đưa đón con em. Thầy cô cũng đừng để các cuộc họp phụ huynh là lúc phê phán, chê bai việc học tập, hạnh kiểm của HS. Hãy làm cho cuộc họp trở thành buổi trao đổi thân mật giữa người giáo dục trẻ em được đào tạo bài bản ở trường sư phạm và những người giáo dục trẻ theo bản năng, theo vốn hiểu biết của bản thân. Cả hai bên đều học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cho nhau. Làm được như thế, chắc chắn các thầy cô sẽ được sự tin yêu ở phụ huynh và họ sẵn sàng hỗ trợ cho GV trong mọi hoạt động học tập, sinh hoạt mà GV đề ra, cũng như dễ dàng cung cấp mọi thông tin về trẻ ở gia đình.
Ngoài ra, công tác chủ nhiệm còn phải làm cho lớp học đoàn kết, yêu thương nhau, luôn quan tâm gắn bó với nhau. Để tạo được một lớp học như thế, người GV cần phải tạo điều kiện cho HS thể hiện sự quan tâm của mỗi thành viên trong lớp, chẳng hạn như cho các em tự làm thiệp chúc mừng bạn trong lớp nhân ngày sinh nhật, bạn trai làm thiệp chúc mừng bạn gái nhân ngày 8-3, thăm các bạn bị bệnh, viết nhật ký lớp (mỗi HS viết 1 ngày, nêu tất cả những vui buồn của lớp trong ngày mà mình cảm nhận được), động viên các em tham gia tất cả các phong trào của trường, của đội, nhất là các phong trào đòi hỏi sự tham gia tập thể...
Có thể nói để vừa phải đảm bảo tốt việc truyền thụ kiến thức văn hóa ở nhiều môn học cho HS, vừa phải làm tốt công tác chủ nhiệm, đó là việc không dễ dàng nhưng "Chính sự quan tâm, lòng yêu thương và sự chia sẻ của người thầy đã giúp những đứa trẻ phát huy hết khả năng của chúng" – theo John O'brien. Mong rằng các thầy cô giáo tiểu học đừng quên điều đó.
IV. Một số chia sẻ về công tác chủ nhiệm
Những năm gần đây, được sự quan tâm, chỉ đạo của ngành, BGH nhà trường cùng với sự nổ lực của đội ngũ giáo viên, học sinh và phụ huynh. Do vậy chất lượng giáo dục của nhà trường tiểu học có nhiều chuyển biến rõ rệt về mọi mặt. Nhất là chất lượng học tập và giáo dục đạo đức, hạnh kiểm của học sinh. Để làm được điều đó công tác chủ nhiệm lớp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bởi rằng lớp có nề nếp tốt sẽ giúp các em có tính tổ chức kỉ luật, tự giác cao góp phần hình thành nhân cách sống cho các em. Lớp có nề nếp tốt giáo viên không lãng phí thời gian để giải quyết những việc vô bổ khác.
Qua thực tế nhiều năm chủ nhiệm lớp đạt hiệu quả tương đối tốt tôi xin đưa ra một vài chia sẻ về công tác này.
1. Tìm hiểu lí lịch học sinh, sắp xếp chỗ ngồi, bầu hội đồng tự quản:
- Ngay từ đầu năm học, khi nhận lớp việc đầu tiên là giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu hoàn cảnh gia đình, trình độ học tập, cá tính riêng, mặt mạnh, mặt hạn chế của từng học sinh một cách tỉ mỉ.
- Tiến hành sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh. Việc này giáo viên cần quan tâm đến thị lực, chiều cao, năng lực học tập và cả mặt mạnh, mặt hạn chế của từng em cũng như số lượng nam, nữ để phân chỗ ngồi phù hợp trong bàn, trong nhóm, trong tổ. Có thể phân công bàn nam bàn nữ hay một nam một nữ trong một bàn miễn sao tạo sự thoải mái, thân thiện để các em kết thành đôi bạn cùng tiến. Không nên sắp xếp hai học sinh ngồi chung bàn mà có ác cảm về nhau. Để các nhóm tự tìm tên cho nhóm mình
- GV chú ý nhiều hơn đến HS cá biệt (thường rơi vào HS xếp loại TB hoặc yếu). GV thường xuyên kể những mẫu chuyện trong tài liệu kĩ năng sống hoặc có thực trong cuộc sống mang tính giáo dục cao trong những giờ chơi để cảm hóa các em và giúp các em có ý thức học tập tốt hơn; hoặc trong tiết học, tổ chức thay đổi nhiều hình thức vui chơi, lôi cuốn các em vào việc học tập như đố vui, trò chơi học tập.
- Bầu hội đồng tự quản. Đây là những thành viên chủ chốt trong lớp giúp việc rất nhiều cho giáo viên chủ nhiệm trong mọi hoạt động của lớp. Để lớp bầu một cách dân chủ nhưng phải có định hướng. Không để các em bầu theo cảm tính tùy tiện.
- Giao việc nhóm trưởng thường xuyên kiểm tra bài cũ và chuẩn bị bài mới trước giờ vào lớp. GV chủ nhiệm có mặt để cùng đôn đốc nhắc nhở. Thỉnh thoảng, GV cho lớp tự quản để kiểm tra ý thức của các em, từ đó phát hiện và nhắc nhở kịp thời.
2. Xây dựng nền nếp kỉ luật trong giờ học:
- Hướng dẫn HS học tập nội quy của nhà trường (cây điều cam kết), (Những điều em muốn nói), ..,vào những ngày trong tuần đầu ổn định nề nếp lớp.
- Phổ biến một số nội quy riêng của lớp đến HS như cách giơ tay phát biểu, tư thế ngồi học, cách trình bày ý kiến, cách nhận xét bạn trả lời và bổ sung ý kiến cho bạn vv...
- Liên hệ với GVPM để phát hiện kịp thời các đối tượng nói chuyện, làm ồn trong giờ học để có biện pháp nhắc nhở thích hợp.
- Hàng tuần các HS vi phạm phải nhắc nhở GV chủ nhiệm gửi thư mời phụ huynh kịp thời để cùng phối kết hợp giáo dục các em.
- Không cho HS làm việc riêng trong giờ học, phát huy tối đa năng lực của nhóm trưởng trong hoạt động nhóm, năng lực của HĐTQ. Khi hoạt động cả lớp yêu cầu HS chú ý lắng nghe GV giảng dạy. Đẩy mạnh thi đua trong tổ, thi đua cá nhân để tạo điều kiện cho HS phấn đấu.
- Lập bảng thi đua, thưởng cờ, những em chưa tự tin chỉ cần có tiến bộ nhỏ là GV động viên, khuyến khích kịp thời.
- Đối với những em thường xuyên nói chuyện riêng trong giờ học giáo viên nên cho em đó giữ chức vụ Trưởng ban kỷ luật nhóm. Khi có chức vụ các em sẽ có trách nhiệm và hạn chế được khuyết điểm. GV luôn tìm cái hay nhất của HS để phát huy, biểu dương trước lớp dù là ưu điểm nhỏ để dần dần lấn át cái chưa hay và trở thành HS ngoan.
3. Xây dựng nền nếp giờ sinh hoạt lớp:
- Trong giờ sinh hoạt lớp, GV chủ nhiệm yêu cầu các tổ báo cáo tình hình thực hiện nội quy của HS trong tổ.
- Yêu cầu chủ tịch HĐTQ nhận xét và đưa ra kế hoạch hoạt động cho tuần sau.
- GV nhắc nhở các em và bổ sung và nhận xét kế hoạch hoạt động của chủ tịch HĐTQ cho phù hợp .
- Xử lý kịp thời các HS vi phạm trong tuần.
- Có kế hoạch khen thưởng, nêu gương HS chăm ngoan học giỏi, tích cực.
- Liên hệ chặt chẽ với GV bộ môn để giáo dục HS vi phạm
- Giáo dục các HS còn làm ồn trong giờ tự quản.
4. Hình tượng của giáo viên:
GV chủ nhiệm đóng vai trò chủ đạo trong việc giáo dục HS, vì thế GV phải luôn là tấm gương sáng cho HS noi theo, dạy dỗ các em bằng tình yêu thương đúng với câu “Cô giáo như mẹ hiền”; gần gũi, sẵn sàng giúp đỡ những em có hoàn cảnh khó khăn trong học tập. GV cần bồi dưỡng cho các em những gương điển hình, gương người tốt việc tốt, những chuẩn mực đạo đức tôt, kĩ năng sống và quan trọng hơn là tạo niềm tin trong mỗi HS. Có như vậy mới tạo chất men thúc đẩy các em có ý thức tốt trong đạo đức cũng như trong học tập. Đặc biệt đối với học sinh phải công bằng và không nên hứa với các em mà không giữ lời.
- GV chủ nhiệm lớp thường xuyên theo dõi ghi nhận để nắm được tình hình học tập, đạo đức, sự chuyển biến (tốt hay xấu) của HS để có biện pháp xử lý kịp thời hay tuyên dương đúng lúc; nắm tâm lý của HS; luôn gần gũi, sẵn sàng giúp đỡ, tạo niềm tin cho các em, không tỏ thái độ bực dọc khi lên lớp.
- Dựa vào bàn giao chất lượng năm học trước, khảo sát đầu năm nắm trình độ của từng HS để soạn bài đảm bảo phù hợp các đối tượng HS trong lớp, đặc biệt chú ý HS trung bình, yếu; tránh kiến thức quá tải với trình độ của các em vì nếu không làm được bài thì các em sẽ nói chuyện hoặc nhìn bài của bạn.
- Kết hợp chặt chẽ giữa Ban giám hiệu với GV bộ môn.
- Tranh thủ sự quan tâm của các cấp lãnh đạo địa phương.
- Liên hệ kịp thời với phụ huynh khi HS có sai phạm.
- Theo dõi kết quả tổng kết hằng tuần để kịp thời có kế hoạch khắc phục những mặt còn yếu kém.
- Xây dựng đôi bạn cùng tiến trong lớp.
- Đối với HS vi phạm, GV chủ nhiệm cần phải nghiêm khắc nhưng cũng cần nắm tâm lý, mong muốn cũng như nguyện vọng của HS.
- Tạo cho HS có mối quan hệ tốt đẹp với GV chủ nhiệm.
