Giải bài tập SGK Lịch sử lớp 7 bài 15: Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần

Bài 15: Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần

Giải bài tập SGK Lịch sử lớp 7 bài 15: Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần. Đây là tài liệu tham khảo hay được VnDoc.com sưu tầm nhằm giúp quá trình ôn tập và củng cố kiến thức chuẩn bị cho kì thi học kì mới môn Lịch sử của các bạn học sinh lớp 7 trở nên thuận lợi hơn. Mời các bạn tham khảo

I. SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

1. Tình hình kinh tế sau chiến tranh.

Sau chiến tranh, Nhà Trần thực hiện nhiều biện pháp khuyến khích sản xuất, mở rộng diện tích trồng trọt.

* Nông nghiệp

- Được phục hồi và phát triển.

- Công cuộc khai khẩn đất hoang, thành lập làng, xã được mở rộng, đê điều được củng cố.

- Ruộng đất công làng xã chiếm phần lớn diện tích ruộng đất trong nước và là nguồn thu nhập chính của nhà nước. Ngoài ra còn có ruộng đất của quý tộc, vương hầu (điền trang và thái ấp).

- Ruộng đất tư hữu của địa chủ ngày càng nhiều.

* Thủ công nghiệp: Rất phát triển.

- Thủ công nghiệp do nhà nước quản lý được mở rộng, nhiều ngành nghề khác nhau gồm tráng men, dệt, đóng thuyền.

Thạp và chậu gốm hoa nâu thời Trần

- Thủ công nghiệp trong nhân dân phổ biến và phát triển, đặc biệt là nghề mộc, xây dựng, đúc đồng, rèn sắt, làm giấy…

- Nhiều phường nghề thủ công được thành lập, các mặt hàng thủ công ngày càng tốt, đẹp hơn do trình độ được nâng cao.

* Thương nghiệp

- Việc trao đổi buôn bán trong và ngoài nước được đẩy mạnh.

- Thăng Long là trung tâm kinh tế khá sầm uất của cả nước, thu hút người buôn bán khắp các nơi.

- Việc trao đổi, buôn bán với nước ngoài cũng được đẩy mạnh qua thương cảng Vân Đồn (Quảng Ninh).

Thương cảng Vân Đồn xưa

2. Tình hình xã hội sau chiến tranh.

- Xã hội ngày càng phân hóa sâu sắc.

+ Tầng lớp thống trị: Vua, vương hầu, quý tộc, quan lại, ngày càng có nhiều ruộng đất, nhiều đặc quyền đặc lợi.

+ Tầng lớp đại chủ: Giàu có, nhiều ruộng đất nhưng không thuộc tầng lớp quý tộc.

+ Tầng lớp bị trị: Thợ thủ công, thương nhân, nông dân tá điền, nông nô, nô tì ngày càng đông hơn

• Nông dân: Là tầng lớp bị trị đông đảo nhất, nhiều năm mất mùa, đói kém, nông dân phải bán ruộng đất => họ trở thành nông dân tá điền lĩnh canh ruộng đất và nộp tô cho địa chủ.
• Thợ thủ công, thương nhân: Ngày một đông hơn, do sự phát triển của nghề thủ công và buôn bán.
• Nông nô, nô tì: Tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, họ bị lệ thuộc và bị bóc lột nặng nề. Những nô tì được đưa vào sản xuất trở thành nông nô.

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA

1. Đời sống văn hóa

- Các tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân như thờ cúng tổ tiên, anh hùng dân tộc, người có công với làng nước.

- Đạo phật phát triển, mặc dù không bằng thời Lý, nhưng chùa chiền mọc lên khắp nơi, và trong nước có nhiều người đi tu.

Toàn cảnh chùa Phổ Minh

- Nho giáo cũng phát triển mạnh do nhu cầu xây dựng bộ máy nhà nước của giai cấp thống trị.

- Các hình thức sinh hoạt văn hóa, ca hát, nhảy múa, chèo tuồng, múa rối, đua thuyền,...rất phổ biến và phát triển

2. Văn học

- Văn học chữ Hán chứa đựng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc sâu sắc phát triển mạnh

- Văn học chữ Nôm bước đầu phát triển, với những nhà thơ Nôm nổi tiếng như: Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố, Hồ Quý Ly,..

=> Văn học thời kì này phát triển mạnh, chứa đựng nhiều nội dung phong phú và làm rạng rỡ văn hóa Đại Việt.

3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật

- Giáo dục: Quốc tử Giám ngày càng được mở rộng; trường học mở ra ngày càng nhiều, các kỳ thi chọn người giỏi được tổ chức thường xuyên.

- Cơ quan chuyên viết sử ra đời (Quốc sử viện) - do Lê Văn hưu đứng đầu, ông đã biên soạn xong bộ Đại Việt sử ký (1272) - bộ chính sử đầu tiên có giá trị của nước ta.

- Quân sự, có tác phẩm nổi tiếng Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo - đã tạo nên làn sóng mới về lí luận quân sự của Đại Việt.

- Y học đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt là người thầy thuốc Tuệ Tĩnh đã nghiên cứu cây thuốc nam, tổng kết việc chữa bệnh bằng thuốc nam trong nhân dân.

- Thiên văn học cũng đạt được nhiều thành tựu với nhà thiên văn nổi tiếng như: Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán.

- Cuối thế kỉ XIV, Hồ Nguyên Trừng và các thợ thủ công đã chế tạp được súng thần cơ và đóng thuyền lớn.

Súng thần cơ - một trong những loại vũ khí đáng tự hào
của dân tộc Việt do Hồ Nguyên Trừng chế tạo ra

4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc:

- Nhiều công trình kiến trúc có giá trị ra đời. Tháp Phổ Minh, Thành Tây Đô, lăng mộ các vua và quý tộc được trang trí với những hình rộng khắc trau chuốt, uy nghiêm.

=> Nhìn chung, nghệ thuật chạm, khắc thời Trần vô cùng tinh tế, thể hiện sức sống mạnh mẽ.

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI

1. Nhà Trần đã thực hiện các chính sách gì để phục hồi và phát triển nông nghiệp?

Trả lời:

Sau chiến tranh, nền kinh tế thời Trần bị tàn phá nặng nền và gặp nhiều khó khăn. Để phát triển nông nghiệp, Nhà Trần đã thực hiện các chính sách:

- Đẩy mạnh công cuộc khai khẩn đất hoang, mở rộng diện tích sản xuất.

- Sửa, đắp đê điều, dẫn nước tưới tiêu, phòng lụt.

- Các vương hầu, quý tộc nhà Trần tiếp tục chiêu tập dân nghèo khai hoang, lập điền trang

- Chia ruộng đất công cho nông dân cày cấy và thu thuế

- Nhà Trần ban hành thái ấp cho quý tộc, vương hầu

2. Sau chiến tranh, tình hình ruộng đất thời Trần có nét gì nổi bật?

Trả lời:

Tình hình ruộng đất thời Trần sau chiến tranh có nét nổi bật là ruộng đất công ở làng xã chiếm phần lớn ruộng đất trong nước và là nguồn thu nhập chính của nhà nước, ngoài ruộng đất tư theo hình thức điền trang và thái ấp còn xuất hiện ruộng đất tư hữu của địa chủ ngày càng nhiều.

3. Ruộng điền trang và thái ấp xuất hiện và có đặc điểm như thế nào?

Trả lời:

- Điền trang có từ thời Trần, do chủ trương của nhà nước cho phép các vương hầu quý tộc, phò mã chiêu tập nông dân không có ruộng đi khai hoang, lập điền trang. Loại ruộng đất khai hoang này thuộc quyền sở hữu của vương hầu, quý tộc.

- Thái ấp là bộ phận ruộng đất mà nhà Trần phong cho vương hầu, quý tộc và họ không có quyền sở hữu tư nhân. Nhìn chung chỉ được hưởng một đời, nhà nước có thể tước của người này ban cho người kia. Thái ấp có nhiều ở thời Trần. Cho đến nửa cuối thế kỉ XIV, sự tồn tại của Thái Ấp chưa gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của nền kinh tế.

4. Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế nông nghiệp của Đại Việt sau chiến tranh?

Trả lời:

Kinh tế nông nghiệp của Đại Việt sau chiến tranh nhanh chóng được phục hồi và ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn trước.

Ruộng đất ngày càng tập trung vào tay các quý tộc, vương hầu, địa chủ.

5. Tình hình thủ công nghiệp thời Trần như thế nào?

Trả lời:

- Thủ công nghiệp rất phát triển

- Thủ công nghiệp do nhà nước trực tiếp quản lý, mở rộng, gồm có nhiều ngành nghề khác nhau như nghề làm đồ gốm tráng men, nghề dệt vải, lụa, chế tạo vũ khí, đóng thuyền đi biển.

- Thủ công nghiệp trong nhân dân rất phổ biến và phát triển, nổi bật là nghề làm đồ gốm, rèn sắt, nghề đúc đồng, làm giấy và khắc bản in, nghề mộc, xây dựng, khai khoáng....

- Một số thợ thủ công cùng nghề làm đồ gốm, dệt vải lụa, nhuộm làm giấy... tụ họp lại thành làng nghề. Một số người tới Thăng Long lập ra các phường nghề

- Các mặt hàng thủ công ngày càng tốt, đẹp hơn do trình độ kỹ thuật được nâng cao.

6. Tình hình thương nghiệp thời Trần sau chiến tranh như thế nào?

Trả lời:

- Buôn bán tấp nập, chợ búa mọc lên nhiều nơi

- Xuất hiện một số thương nhân thường tập trung ở các đô thị, thương cảng

- Thăng Long là trung tâm kinh tế khá sầm uất của cả nước, có nhiều phường thủ công, nhiều chợ lớn thu hút người buôn bán khắp nơi

- Việc trao đổi, buôn bán với thương nhân nước ngoài được đẩy mạnh qua cảng Vân Đồn.

7. Xã hội thời Trần có những tầng lớp nào và cho biết địa vị của các tầng lớp đó?

Trả lời:

* Xã hội thời Trần có:

- Vương hầu, quý tộc

- Địa chủ

- Nông dân

- Thợ thủ công, thương nhân

- Nông nô và nô tì

* Địa vị của các tầng lớp trong thời Trần:

- Tầng lớp vương hầu, quý tộc:

+ Tầng lớp vương hầu quý tộc thời Trần ngày càng có nhiều ruộng đất (điền trang, thái ấp)

+ Họ có nhiều đặc quyền, đặc lợi, nắm giữ các chức vụ chủ yếu trong bộ máy chính quyền ở triều đình và các địa phương

- Tầng lớp địa chủ:

+ Tầng lớp này là những người giàu có trong xã hội, có nhiều ruộng đầu tư cho nông dân cày cấy để thu tu nhưng không thuộc tầng lớp quý tộc.

- Tầng lớp nông dân:

+ Nông dân cày ruộng công cho nhà nước ở các làng xã, là tầng lớp bị trị đông đảo nhất trong xã hội

+ Từ thế kỉ XIV, do nhiều năm bị mất mùa đói kém, nông dân phải bán ruộng đất, bởi vậy tầng lớp nông dân tá điền lĩnh canh ruộng đất và nộp tô cho địa chủ đông hơn trước.

- Thợ thủ công, thương nhân:

+ Tầng lớp này chiếm một tỉ lệ nhỏ trong cư dân, nhưng cũng ngày một đông hơn do sự phát triển của các nghề thủ công và việc buôn bán được đẩy mạnh

- Nông nô, nô tì:

+ Là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội

+ Họ bị lệ thuộc và bị quý tộc bóc lột nặng nề hơn nông dân tá điền.

+ Con cái của nô tì cũng là nô tì của chủ