Giáo án Lịch sử 7 bài 11: Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075 - 1077) theo CV 5512 (Tiết 2)

Hoạt động của GV và HS

Nội dung KT cần đạt

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

Gọi HS đọc bài

Hỏi: Sau khi rút quân khỏi Ung Châu, Lý Thường Kiệt đã làm gì?

Hạ lệnh cho các địa phương chuẩn bị bố phòng.

Giảng: Dự kiến địch kéo vào nước theo hai hướng, Lý Thường Kiệt đã bố trí (sử dụng lược đồ):

+ Một đạo quân chặn giặc ở vùng biển Quảng Ninh, không cho thuỷ quân địch vượt qua.

+ Đường bộ được bố trí dọc tuyến sông Cầu qua đoạn Như nguyệt và xây dựng chiến tuyến Như Nguyệt không cho giặc vào sâu.

+ Ngoài ra các tù trưởng dân tộc ít người ở gần biên giới đã cho quân mai phục những vị trí chiến lược quan trọng.

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập. GV có thể đưa ra hệ thống một số câu hỏi gợi mở.

Hỏi: Tại sao Lý Thường Kiệt chọn sông Cầu làm phòng tuyến chống quân Tống?

Hỏi: Phòng tuyến sông Cầu được xây dựng như thế nào?

- Vì:

+ Đây là vị trí chặn ngang các hướng tấn công của địch từ Quảng Tây (Trung Quốc) đến Thăng Long.

+ Được ví như chiến hào tự nhiên khó vượt qua.

- Được đắp bằng đất vững chắc, nhiều giậu tre dày đặc.

Hỏi: Sau thất bại ở Ung Châu, nhà Tống đã làm gì?

Giảng:

- Cuối năm 1076, 10 vạn bộ binh tinh nhuệ, một vạn ngựa chiến, 20 vạn dân phu do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy tiến vào nước ta. Một đạo quân do Hòa Mâu dẫn đầu tiếp ứng theo đường biển.

- Năm 1077, quân dân Đại Việt đã đánh những trận nhỏ để cản bước tiến của chúng. Khi đến phòng tuyến Như Nguyệt, quân Tống phải đóng quân ở bên bờ Bắc chờ thủy quân đến. Trước mặt chúng là sông và bờ bên kia là chiến lũy kiên cố.

- Thuỷ quân của chúng đã bị Lý Kế Nguyên chặn đánh 10 trận tại Quảng Ninh không thể hỗ trợ được.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động

- HS suy nghĩ lần lượt trình bày

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của học sinh.

1. Kháng chiến bùng nổ

- Lý Thường Kiệt hạ lệnh cho các địa phương ráo riết chuẩn bị bố phòng.

- Chọn phòng tuyến sông Cầu là nơi đối phó với quân Tống.

a. Diễn biến

Cuối năm 1076, quân Tống kéo vào nước ta.

Năm 1077, nhà Lý đã đánh nhiều trận nhỏ cản bước tiến của quân giặc.

- Lý Kế Nguyên đã mai phục và đánh 10 trận liên tiếp ngăn bước tiến đạo quân thuỷ của giặc.

b. Kết quả

Quân Tống đóng quân ở bờ bắc sông Cầu không lọt vào sâu được.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung KT cần đạt

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

Chia nhóm thảo luận: 6 nhóm. Thời gian: 5 phút

Nhóm 1+ 2: Dùng lược đồ trận chiến tại phòng tuyến Như Nguyệt để miêu tả trận chiến đấu?

Nhóm 3+4: Vì sao đang ở thế thắng mà Lý Thường Kiệt lại cử người đến thương lượng giảng hòa với giặc?

Vì:

+ Để đảm bảo mối quan hệ bang giao hòa hiếu giữa 2 nước.

+ Để không làm tổn thương danh dự của nước lớn đảm bảo nền hòa bình lâu dài.

Nhóm 5+6: Nêu những nét độc đáo trong cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt?

- Cách tấn công.

+ Phòng thủ.

+ Cách kết thúc chiến tranh.

+ Tinh thần đoàn kết và chiến đấu anh dũng của nhân dân ta.

+ Sự chỉ huy tài tình của Lý Thường Kiệt.

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập.

GV có thể đưa ra hệ thống một số câu hỏi gợi mở.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động

- Các nhóm lần lượt trình bày

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của học sinh.

Chiến thắng ở phòng tuyến Như Nguyệt có ý nghĩa gì?- Là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

+ Nền độc lập tự chủ của Đại Việt được củng cố.

+ Buộc nhà Tống phải từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt

GDBVMT: Sự sáng tạo của tổ tiên ta trong việc dựa vào điều kiện tự nhiên để chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

2. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt

a. Diễn biến

- Quách Quỳ cho quân vượt sông đánh phòng tuyến của ta nhưng bị quân ta phản công quyết liệt.

- Một đêm cuối xuân 1077, nhà Lý cho quân vượt sông bất ngờ đánh vào đồn giặc.

b. Kết quả

+ Quân giặc "mười phần chết đến năm sáu phần".

+ Quách Quỳ chấp nhận "giảng hòa" và rút quân về nước.

c. Ý nghĩa:

+ Là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

+ Nền độc lập tự chủ của Đại Việt được củng cố.

+ Nhà Tống từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1. Tìm hiểu kháng chiến bùng nổ như thế nào? (16^/)

? Sau khi rút quân về nước Lý Thường Kiệt chuẩn bị cuộc kháng chiến như thế nào?

? Tại sao Lý Thường kiệt lại chọn sông Như Nguyệt để xây dựng phòng tuyến chống Tống?

HS: đọc đoạn chữ nhỏ SGK trang 41 ® Nhận xét về phòng tuyến Như Nguyệt.

GV: dùng lược đồ phòng tuyến sông Như Nguyệt để miêu tả .

HS: nhắc lại về tình hình quân Tống năm 1075.

GV: Tường thuật cuộc tấn công xâm lược của quân Tống trên bản đồ.

HS: Quan sát, nghe và trình bày lại trên lược đồ.

GV: Sau khi mọi sự chuẩn bị của ta đã sẵn sàng, quân địch gặp khó khăn cuộc kháng chiến của ta trên phòng tuyến Như Nguyệt diễn ra …→ mục 2

a. Nhà Lý chuẩn bị:

- Lý Thường Kiệt cho xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt .

b. Diễn biến:

- Cuối năm 1076 quân Tống xâm lược nước ta

+ Quân bộ: Quách Quỳ và Triệu Tiết chỉ huy tiến vào Thăng Long

+ Quân thủy: Hòa Mâu chỉ huy tiến vào Vịnh Bắc Bộ để tiếp ứng.

- Tháng 1/1077 quân Tống đến Lạng sơn bị tù trưởng chặn đánh → tiêu hao sinh lực địch, buộc chúng phải đóng ở bờ bắc sông Như Nguyệt – Quân thủy bị Lý Kế Nguyên đánh tan không thể tiếp ứng.

Hoạt động 2. Tìm hiểu cuộc chiến trên phòng tuyến Như Nguyệt. (16^/)

GV: sử dụng lược đồ “cuộc chiến đấu tại sông Như Nguyệt” để tường thuật sự tấn công tuyệt vọng của quân Tống.

HS: Quan sát, nghe.

GV: Trong thời gian này, Lý Thường Kiệt cho sáng tác bài thơ thần “Nam Quốc sơn hà” hằng đêm cho người vào đền Trương Hống – Trương Hát ngân vang.

HS: đọc bài thơ.

?: Bài thơ “Nam Quốc sơn hà” nói lên điều gì?

HS: (khích lệ tinh thần chiến đấu của quân ta…)

GV: khẳng định đây là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ nhất của ta, sau này còn có “Bình Ngô Đại Cáo” của Nguyễn Trãi và tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh.

HS thảo luận nhóm: Tìm những nét độc đáo trong cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt?

+ Thực hiện chủ trương: Tiến công trước để tự vệ.

+ Làm thơ Nam Quốc sơn hà

+ Xây dựng phòng tuyến.

+ Chủ động kết thúc chiến tranh

? Vì sao Lý Thường Kiệt lại cử người đến giảng hòa với Quách Quỳ?

GV: Đảm bảo mối quan hệ bang giao giữa hai nước, không làm tổn thương danh dự của nước lớn…

HS: Nguyên nhân thắng lợi ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Tống?

a. Diễn biến:

- Quân Tống: bắc cầu phao, đóng bè vượt sông nhưng thất bại phải quay về phòng thủ.

- Quân ta:

+ Cuối tháng 3/1077 Lý Thường Kiệt chỉ huy quân ta vượt sông, bất ngờ đánh thẳng vào doanh trại giặc → Quân Tống thua to.

+ Lý Thường Kiệt chủ động giảng hoà -> Quân Tống rút về nước.

b. Ý nghĩa:

- Đập tan hoàn toàn âm mưu xâm lược của nhà Tống

- Nền độc lập dân tộc được giữ vững.

c. Nguyên nhân thắng lợi:

- Toàn dân đánh giặc.

- Bộ chỉ huy sáng suốt đứng đầu là Lý Thường Kiệt.