Giáo án môn Ngữ văn lớp 11 bài 1

Hoạt động Thầy- Trò

Nội dung

Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu tiểu dẫn.

GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn

GV: Trình bày những hiểu biết của em về tác giả và tác phẩm?

HS trả lời

GV nhận xét

I. Tiểu dẫn

1. Tác giả:

- Lê Hữu Trác (1724-1791), Hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, xuất thân trong một gia đình có truyền thống học hành, đỗ đạt làm quan.

- Chữa bệnh giỏi, soạn sách, mở trường truyền bá y học.

- Tác phẩm nổi tiếng: “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” 66 quyển.

2. Tác phẩm:

- Thượng Kinh Kí Sự là quyển cuối cùng trong bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”

- Kí sự là thể loại văn xuôi ghi chép những câu chuyện, sự việc, nhân vật có thật và tương đối hoàn chỉnh.

Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản

GV: Quang cảnh phủ chúa được miêu tả như thế nào? Cảnh vật và sinh hoạt của mọi người ở đây có đặc điểm gì?Hình ảnh, chi tiết nào chứng tỏ tài quan sát, kỹ càng, sắc sảo của tác giả?

HS trả lời

GV bổ sung:

- Khi vào phủ phải qua nhiều lần cửa, với “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác…..

- Bên trong phủ là những nhà “Đại đường”, “Quyến bồng”, “gác tía” với kiệu so, võng điều… đồ dùng tiếp khách toàn là “mâm vàng, chén bạc”.

- Đến nội cung của thế tử phải qua năm, sáu lần trướng, gấm. Trong phòng thắp nến, có sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thiếp vàng, trên ghế bày nệm gấm, màn là che ngang sân, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt…

GV: em có nhận xét gì về quang cảnh trong phủ chúa?

HS trả lời

GV chốt

GV: Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa như thế nào?

HS trả lời

GV bổ sung:

- Khi tác giả lên cáng vào phủ theo lệnh chúa thì có “tên đầy tớ chạy đằng trước hét đường” và “cáng chạy như ngựa lồng”. Trong phủ chúa “người giữ cửa truyền bá rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. Những chi tiết trên cho thấy chúa giữ vị trí trọng yếu và có quyền lực tối thượng trong triều đình.

- Bài thơ của tác giả minh chứng rõ thêm uy quyền nơi phủ chúa “Lính ngàn…….cả trời Nam sang nhất là đây!”

- Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính và lễ độ: “Thánh thượng đang ngự ở đấy”, “chưa thể yết kiến”, “hầu mạch Đông cung thế tử” …

- Chúa Trịnh luôn có “Phi tần chầu chực” xung quanh. Tác giả không được thấy mặt mà chỉ làm theo mệnh lệnh của chúa do quan Chánh đường truyền đạt lại: xem bệnh xong cũng không được phép trao đổi với chúa mà chỉ được viết tờ Khải để quan Chánh đường dâng lên chúa. Nội cung trang nghiêm đến nỗi tác giả phải “nín thở đứng chở ở xa”, “khúm núm đến trước sập xem mạch”

- Thế tử bị bệnh có đến bảy, tám thầy thuốc phục dịch và lúc nào cũng có “mấy người đứng hầu hai bên”. Thế tử chỉ là một đứa bé năm, sáu tuổi, nhưng khi vào xem bệnh, tác giả - một cụ già- phải quỳ lạy bốn lạy, xem mạch xong lại lạy bốn lạy trước khi lui ra. Muốn xem thân hình của thế tử phải có một viên quan nội thần đến xin phép được cởi áo cho thế tử.

GV: Qua phần phân tích trên em có nhận xét gì về cung cách sinh hoạt trong phủ chúa?

HS trả lời

GV chốt

GV: hãy cho biết thái độ của tác giả đối với cuộc sống nơi phủ chúa như thế nào?

HS trả lời

GV bổ sung- chốt

- Đứng trước cảnh phủ chúa xa hoa lộng lẫy, tấp nập người hầu, kẻ hạ tác giả nhận xét: bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của chúa thực khác hẳn người thường!” và vịnh một bài thơ tả hết cái sang trọng, vương giả trong phủ chúa( với “ gác vẽ, rèm châu, hiên ngọc”, “ vườn ngự” có hoa thơm, chim biết nói, “nghìn cửa lính gác nghiêm ngặt…. trong đó có lời khái quát: cả trời Nam sang nhất là đây!)

- Khi được mời ăn cơm sáng, tác giả nhận xét: “ Mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, tôi bây giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia”.

- Đường vào nội cung của thế tử được tác giả cảm nhận: “ ở trong tối om không thấy có cửa ngõ gì cả”. Cảnh nội cung cũng được miêu tả chi tiết như củng cố thêm cho những nhận xét của tác giả khi vừa vào đến phủ.

- Nói về bệnh trạng của thế tử, tác giả nhận xét: “vì thế tử ở trong chốn màn che trường phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”.

GV kết luận: Như vậy qua những chi tiết trên, có thể thấy mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ chúa, song …

GV: hãy phân tích những chi tiết trong đoạn tích mà em cho là “đắt”, có tác dụng làm nổi bật giá trị hiện thực của tác phẩm?

HS phân tích

GV bổ sung:

GV: cách chuẩn đoán và chữa bệnh của Lê Hữu Trác cùng những diễn biến tâm tư của ông khi kê đơn cho ta hiểu gì về người thầy thuốc này?

-Là một người thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng và dày dặn kinh nghiệm.

- Bên cạnh tài năng, ông còn là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ.

- Hơn nữa ông còn có những phẩm chất cao quý như khinh tường lợi danh, quyền quý, yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị nơi quên nhà…

GV: theo em bút pháp kí sự của tác giả có gì đặc sắc? phân tích những nét đặc sắc đó?

HS chỉ ra những nét đặc sắc

GV bổ sung:

Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động, kể diễn biến sự việc khéo léo, lôi cuốn sự chú ý của người đọc, không bỏ sót những chi tiết nhỏ tạo nên cái thần của cảnh và việc. Có thể nói, tính chân thực của Thượng Kinh Kí Sự, đặc biệt là đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh, có một giá trị hiện thực hết sức sâu sắc.

II. Đọc- hiểu văn bản

1.Cảnh sinh hoạt trong phủ chúa

a. Quang cảnh trong phủ chúa:

Quang cảnh của phủ chúa được kể- tả lại từ những điều trực tiếp mắt thấy, tai nghe lần đầu của tác giả nên rất cụ thể và sống động.

b. Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa:

Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa cho thấy quyền uy tối thượng nằm trong tay chúa và nếp sống hưởng thụ cực kì xa hoa của chúa Trịnh Sâm cùng gia đình

2) Thái độ của tác giả:

Tác giả dửng dưng trước những quyến rũ vật chất nơi đây và không đồng tình với cuộc sống no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do.