Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

Lý thuyết Ngữ văn 6: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng được VnDoc sưu tầm và tổng hợp nhằm giúp ích cho các bạn học sinh cùng quý thầy cô tham khảo để giảng dạy và học tập tốt Ngữ văn lớp 6. Mời các bạn tham khảo chuẩn bị tốt cho bài giảng sắp tới đây.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết

1. Tìm hiểu chung bài Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

a. Thể loại

- Truyện ngụ ngôn là thể loại văn xuôi nó có ý nghĩa giáo dục sâu sắc tạo cho con người nền tảng và những bài học kinh nghiệm đáng quý trong cuộc sống này.

- Cần có những câu chuyện như vậy để làm thức tỉnh những sai lệch của con người.

b. Tóm tắt

- Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai vì ghen tị với lão Miệng chỉ ăn mà không làm gì cả nên bàn nhau để mặc lão Miệng, không cho lão ăn gì nữa. Mặc lão Miệng tha hồ ngạc nhiên, sửng sốt, sau khi thông báo cho lão Miệng biết, cả bọn kéo nhau ra về.

- Một ngày, hai ngày, ba ngày... cả bọn đã thấy mệt mỏi rã rời. Không ai làm nổi việc gì nữa. Đến ngày thứ bảy thì không ai còn chịu nổi. Bác Tai là người nhận ra sai lầm đầu tiên, bèn nói rõ phải trái, rủ cả bọn đến xin lỗi lão Miệng và lại cho lão ăn như xưa. Ăn xong ai nấy đều khỏe trở lại. Chúng hiểu rằng lão Miệng tuy thế nhưng cũng có công việc của lão, một công việc rất quan trọng, liên quan đến tính mạng của cả bọn.

- Từ đó lão Miệng, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai lại sống hòa thuận, ai làm việc nấy, không ai còn ghen tị với ai nữa.

c. Bố cục

Chia làm 3 phần

- Phần 1. Từ đầu... "cả bọn kéo nhau về": Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai quyết định chống lại lão Miệng.

- Phần 2. Tiếp... "đành họp nhau lại để bàn": Hậu quả của quyết định chống lại lão Miệng.

- Phần 3. Còn lại: Cách sửa chữa hậu quả.

d. Nhân vật

- Năm nhân vật, không có nhân vật nào chính

- Các nhân vật đều là những bộ phận cơ thể người được nhân hóa

- Mượn truyện bộ phận cơ thể người để nói chuyện về loài người

2. Đọc - hiểu văn bản Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

a. Cách xây dựng nhân vật và tình huống truyện

- Cách xây dựng nhân vật: Lấy tên bộ phận cơ thể con người để hình dung mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng

- Tình huống: Chân, Tay, Tai, Mắt cho rằng Miệng chỉ ngồi ăn còn cả bọn làm việc vất vả

→ Tình huống hay, hấp dẫn

c. Quyết định của Chân, Tay, Tai, Mắt

- Hoàn cảnh

+ Cô Mắt khơi chuyện, tìm cách kích động cậu Chân, cậu Tay

+ Cậu Chân, cậu Tay, bác Tai đồng tình ủng hộ

- Lý do: So bì, tị nạnh, ghen ghét, đố kị với lão Miệng

- Quyết định: Không sống chung, không làm cho lão miệng ăn nữa.

→ Suy nghĩ nông cạn, chưa thấy được sự thống nhất chặt chẽ bên trong.

⇒ Hành động sốc nổi, sai lầm,

1. Hậu quả

- Cậu Chân, Tay: Không muốn cất mình

- Cô Mắt: Lờ đờ

- Bác Tai: Ù ù như xay lúa

- Lão Miệng: Môi khô như rang

→Tất cả cảm thấy mệt mỏi, rã rời, tê liệt.

⇒ Nếu không đoàn kết, hợp tác thì một tập thể cũng sẽ bị suy yếu.

d. Cách sửa chữa

- Hành động

+ Đi đến nhà lão Miệng

+ Vực lão Miệng dậy

+ Tìm thức ăn

→ Lại khỏe mạnh

- Thái độ: Ân hận, tận tình, thân ái

→ Họ nhận ra sai lầm, hiểu công việc của lão Miệng và sống hòa thuận, vui vẻ như xưa.

⇒ Đoàn kết là sức mạnh của mỗi cá nhân và tập thể.

e. Bài học

- Không nên: Ganh tị, so bì, tị nạnh...

- Biết: Nhìn nhận, đánh giá công việc của mình cũng như là của người

- Cần: Hợp tác, tôn trọng lẫn nhau

Phải: Đoàn kết, có tinh thần tập thể

* Tổng kết

Nghệ thuật

- Kể chuyện sinh động, tình tiết li kỳ, hấp dẫn

- Dùng biện pháp nhân hóa, ẩn dụ.

- Cách miêu tả đúng, phù hợp với các bộ phận.

- Kết cấu vòng tròn

Nội dung

- Trong một tập thể, mỗi thành viên không thể sống tách biệt mà phải biết nương tựa, gắn bó với nhau để cùng tồn tại; do đó phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.

- Khi tìm hiểu về sự vật, sự việc phải xem xét chúng một cách toàn diện.

Ý nghĩa

- Mỗi cá nhân chúng ta đều góp phần tạo nên một tập thể lớn vững mạnh vì vậy cần phải có trách nhiệm xây dựng tốt mọi điều không nên đố kị.

- Câu chuyện có ý nghĩa giáo dục và thức tỉnh con người chúng ta cần học hỏi những điều đó để tránh mắc những sai lầm không đáng có.

3. Bài tập minh họa truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

Đề bài: Phát biểu cảm nghĩ của em sau khi đọc truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

1. Mở bài

- Dân tộc Việt từ ngàn xưa đã coi tinh thần đoàn kết là cội nguồn của sức mạnh dựng nước và giữ nước.

- Bài học giáo dục nhẹ nhàng mà thâm thúy về tinh thần đoàn kết đã được gửi gắm qua truyện ngụ ngôn: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng.

2.Thân bài

a. Nguyên nhân dẫn đến mất đoàn kết giữa Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng:

- Từ trước đến nay, mọi người sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm, cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm chẳng làm gì cả mà lại được hưởng hết những miếng ngon miếng lành.

- Vì nông nổi nên mấy người kia cũng thấy đúng như vậy và cùng lên án lão Miệng là lười biếng.

b. Hành động dại dột của Chân, Tay, Tai, Mắt

- Rủ nhau kéo đến nhà lão Miệng, mắng nhiếc không tiếc lời.

- Tuyên bố từ nay lão Miệng phải tự kiếm lấy thức ăn. Mọi người sẽ không làm để nuôi lão nữa.

- Bảo nhau đồng loạt nghỉ việc.

c. Hậu quả tai hại

- Sau vài ngày, cả bọn đều thấy mệt mỏi rã rời.

+ Chân, Tay, không buồn cất nhắc

+ Mắt lờ đờ

+ Tai lúc nào cũng ù ù như xay lúa.

+ Đến ngày thứ bảy thì không thể chịu nổi, bèn họp nhau lại để bàn.

- Bác Tai chỉ ra nguyên nhân: Mọi người làm việc để kiếm thức ăn nuôi lão Miệng. Lão Miệng nhai, nuốt thức ăn, nuôi toàn bộ cơ thể, như vậy cũng là làm việc. Bỏ lão Miệng đói thì tất nhiên là Chân, Tay, Tai, Mắt đều tê liệt cả. Mọi người hiểu và thấy rõ sai lầm.

d. Giải quyết hậu quả

- Bác Tai dẫn cả bọn đến xin lỗi lão Miệng.

+ Thấy lão Miệng sống dở chết dở, cả bọn vội vã làm việc, kiếm thức ăn mang về cho lão.

+ Lão Miệng ăn xong, mọi người đều thấy khỏe khoắn hẳn ra.

- Mọi người lại sống vui vẻ, hòa thuận như xưa.

3. Kết bài

- Truyện ngắn gọn, dí dỏm nhưng là một lời khuyên khôn ngoan: Đoàn kết thì sống, chia rẽ thì chết.

- Trong xã hội, mỗi người có một năng lực, trình độ, nhiệm vụ khác nhau. Do đó không nên suy bì, tị nạnh, dẫn đến hậu quả xấu, ảnh hưởng đến lợi ích chung.

- Đoàn kết tạo ra sức mạnh và làm cho cuộc đời trở nên đẹp đẽ, đáng yêu.

Bài văn mẫu

Từ thuở xa xưa, tổ tiên chúng ta đã nhận thức rất đúng về vai trò của đoàn kết và mối quan hệ chặt chẽ giữa cá nhân với cộng đồng. Nhận thức đó đã được đúc kết thành bài học bổ ích gửi gắm trong tục ngữ, ca dao và truyện cổ dân gian. Một trong những truyện mang ý nghĩa giáo dục thấm thía, sâu sắc dưới một hình thức ngụ ngôn dí dỏm, thú vị là truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng.

Truyện kể về hành động dại dột của Chân, Tay, Tai, Mắt vì suy bì, ganh tị với Miệng mà bảo nhau đồng loạt không làm việc, để cho lão Miệng tự kiếm lấy miếng ăn. Hành động nông nổi thiếu suy nghĩ ấy khiến cho cả bọn mệt mỏi, rã rời. Hiểu ra sai lầm, tất cả kéo nhau đến giảng hòa với lão Miệng. Rồi ai làm việc nấy, mọi người lại sống hòa thuận như xưa.

Trong truyện ngụ ngôn này, nhân vật là những bộ phận của cơ thể con người đã được nhân hóa. Thông qua truyện, người xưa muốn khẳng định: Trong xã hội, trong một tập thể, tất cả mọi người đều có liên quan chặt chẽ với nhau. Không ai có thể tách rời khỏi cộng đồng và chỉ có đoàn kết, gắn bó, nương tựa lẫn nhau mới có thể tạo ra sức mạnh. Nếu chia rẽ sẽ dẫn tới suy thoái, diệt vong. Do đó mọi người phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.

Kết cấu truyện ngắn gọn, bố cục rõ ràng và có đầy đủ nhân vật, tình tiết, mâu thuẫn như một màn kịch nhỏ và hoàn cảnh nảy sinh mâu thuẫn chính là cuộc trao đổi giữa Chân, Tay, Tai, Mắt về sự cống hiến và hưởng thụ.

Truyện kể rằng: Cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai, lão Miệng từ xưa vẫn sống với nhau rất thân thiết. Bỗng một hôm, cô Mắt cho rằng lão Miệng quanh năm không phải làm việc mà lại được hưởng tất cả những miếng ngon miếng lành ; còn mọi người suốt ngày quần quật mà chẳng được gì. Ý kiến của cô Mắt nêu ra nhanh chóng được cậu Chân, cậu Tay và bác Tai ủng hộ. Cả bọn hăm hở đến gặp lão Miệng để nói thẳng với lão rằng: … Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi. Câu nói ấy chứa đựng sự bất bình mà mọi người cố chịu đựng bấy lâu. Chẳng thèm nghe lão Miệng phân trần phải trái. Bác Tai, cô Mái, cậu Chân, cậu Tay đều lắc đầu mà rằng : Không, không phải bàn bạc gì nữa, từ nay trở đi, ông phải lo lấy mà sống. Còn chúng tôi, chúng tôi sẽ không làm gì cả. Xưa nay, chúng tôi có biết cái gì ngọt bùi ngon lành mà làm cho cực!

Nếu mới nghe qua thì lí sự của chúng có vẻ đúng, bởi thực tế là Mắt nhìn, Tai nghe, Tay làm, Chân đi… để kiếm sống, chứ còn Miệng thì chỉ có ăn uống, hưởng thụ, nào có phải vất vả, mệt nhọc gì đâu? Kẻ làm nhiều mà không được hưởng thụ gì, còn kẻ không làm lại được hưởng tất. Chúng bất bình, giận dữ, tẩy chay lão Miệng để cho lão biết thân. Chúng không hiểu rằng việc nhai nuốt của lão Miệng cũng là làm. việc, biến thức ăn thành chất bổ dưỡng nuôi cơ thể, trong đó có Chân, Tay, Tai, Mắt… Người có khỏe thì Mắt mới tinh, Tai mới thính, Chân, Tay mới nhanh nhẹn được. Trong cơ thể con người, mỗi bộ phận có một chức năng riêng nhưng tất cả phối hợp chặt chẽ với nhau để duy trì sự sống. Nếu một bộ phận suy yếu hoặc ngừng hoạt động, con người sẽ bị bệnh hoặc có thể chết.

Suy nghĩ nông nổi của Chân, Tay, Tai, Mắt đã phải trả giá. Chúng bảo nhau đồng loạt nghỉ việc. Một ngày, hai ngày rồi ba ngày, cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời. Cậu Chân, cậu Tay không còn muốn cất mình lên để chạy nhảy vui đùa như trước nữa. Cô Mắt thì ngày cũng như đêm, lúc nào cũng lờ đờ, hai mi nặng trĩu như buồn ngủ mà ngủ không được. Bác Tai trước kia hay đi nghe hò nghe hát, nghe tiếng gì cũng rõ, nay bỗng thấy lúc nào cũng ù ù như xay lúa ở trong, cả bọn lừ đừ, mệt mỏi như thế cho đến ngày thứ bảy thì không thể chịu được nữa, đành họp nhau lại để bàn…

May mắn là trong bọn họ, bác Tai đã hiểu ra nguyên nhân của tình cảnh đáng sợ ấy nên giải thích cho cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay: Chúng ta lầm rồi các cháu ạ. Chúng ta nếu không làm cho lão Miệng có cái ăn thì chúng ta sẽ bị tê liệt cả. Lão Miệng không đi làm, nhưng lão có công việc là nhai. Như vậy cũng là làm việc chứ không phải là ăn không ngồi rồi. Trước kia sống với nhau thân thiết như thế, nay tự dưng chúng ta gây nên chuyện. Lão Miệng có ăn thì chúng ta mới khoẻ khoắn được. Chúng ta nên đến nói lại với lão, các cháu có đi không?

Trước lời nói có tình có lí của bác Tai, cả bọn đã nghe ra và cố gượng dậy đi theo bác Tai đến nhà lão Miệng. Suốt bảy ngày không có cái ăn, lão Miệng cũng rơi vào cảnh sống dở chết dở: nhợt nhạt cả hai môi, hai hàm thì khô như rang, không buồn nhếch mép.

Tất cả mọi người vội vàng ai vào việc nấy: Bác Tai, cô Mắt vực lão Miệng dậy. Còn cậu Chân, cậu Tay thì đi tìm thức ăn cho lão Miệng ăn. Lão Miệng ăn xong, dần dần tỉnh lại. Và như có phép lạ, lập tức bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay tự nhiên thấy đỡ mệt nhọc, rồi thấy trong mình khoan khoái như trước. Từ một sự hiểu lầm dẫn đến hành động không đúng, nay hiểu ra, may mà còn cứu kịp.

Kết thúc câu chuyện là cảnh: lão Miệng, bác Tai, cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay lại thân mật, hòa thuận, mỗi người một việc, không ai tị ai cả.

Như vậy rõ ràng là Chân, Tay, Tai, Mắt và Miệng có liên quan mật thiết với nhau. Mỗi bộ phận tuy có chức năng riêng nhưng có cùng một nhiệm vụ chung là duy trì và phát triển sự sống của cơ thể. Không thể nói bộ phận nào quan trọng hơn cả. Sự khiếm khuyết bất cứ bộ phận nào cũng gây ảnh hưởng xấu đến toàn bộ hoạt động của con người.

Từ quan hệ không thể tách rời giữa các nhân vật, truyện ngụ ngôn này đã Khéo léo đặt ra bài học cho con người. Trong cuộc sống, một cá nhân không thể tồn tại nếu tách khỏi cộng đồng. Mối quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân với cộng đồng là hết sức quan trọng. Truyện tuy ngắn gọn nhưng là lời khuyên khéo léo và thiết thực: Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người. Bởi vì suy nghĩ, hành động, cách ứng xử của cá nhân không chỉ tác động đến bản thân mà còn ảnh hưởng chung đến cả cộng đồng, tập thể.

Điều thú vị là qua truyện ngụ ngôn này, ông cha ta đã khẳng định: Trong xã hội, mỗi người có một năng lực, một trình độ khác nhau, do đó sự phân công công việc và cách thức đóng góp cũng khác nhau. Không nên suy bì, tị nạnh một cách nông nổi, thiếu suy nghĩ dẫn đến hậu quả xấu, ảnh hưởng đến lợi ích chung. Bên cạnh việc đoàn kết hỗ trợ lẫn nhau, mỗi thành viên phải tự giác làm việc theo sự phân công của xã hội. Khi làm việc phải cống hiến hết sức mình cho cả cộng đồng. Có như vậy xã hội mới ngày càng tốt đẹp hơn.

4. Trắc nghiệm bài Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng

Câu 1: Truyện ngụ ngôn là hững truyện?

A. Truyện có tính chất gây cười.

B. Truyện con người nhằm tạo ra những bài học khuyên răn con người.

C. Truyện kể về các sự tích loài vật, đồ vật.

D. Truyện kể về các loài vật, đồ vật, cây cối có quan hệ thân thiết với con người.

Câu 2: Cách ngụ ngôn của truyện này là gì?

A. Mượn truyện các bộ phận cơ thể người để nói chuyện con người.

B. Mượn truyện loài vật để nói chuyện con người.

C. Mượn truyện cây cối để nói chuyện con người.

D. Mượn truyện đồ vật để nói chuyện con người.

Câu 3: Vì sao cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay, bác Tai lại so bì với lão Mệng?

A. Muốn nghỉ ngơi.

B. Không muốn làm việc.

C. So bì, tị nạnh.

D. Không yêu thương nhau.

Câu 4: Tại sao các bộ phận khác cho rằng lão Miệng là người sướng nhất?

A. Vì lão Miệng nhai thức ăn suốt ngày.

B. Vì lão Miệng không phải làm gì cả.

C. Vì lão Miệng làm ít mà vẫn có ăn.

D. Vì lão Miệng không phải làm gì cả, chỉ ngồi ăn không.

Câu 5: Việc Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng không làm việc nữa đã dẫn đến hậu quả gì?

A. Chân, Tay, Tai, Mắt đều mệt mỏi, bơ phờ, thiếu sức lực.

B. Lão Miệng chết đói vì không có thức ăn.

C. Chân, Tay, Tai, Mắt đều được nghỉ ngơi.

D. Lão Miệng phải làm việc để nuôi sống mình.

Câu 6: Khi lão Miệng có thức ăn trở lại thì điều gì đã diễn ra?

A. Các bộ phận khác như Chân, Tay, Tai, Mắt đều cảm thấy khỏe mạnh, tươi tỉnh ra.

B. Lão Miệng được hồi sinh và tiếp tục làm nhiệm vụ của mình.

C. Lão Miệng cảm thấy được ăn ngon hơn trước.

D. Các bộ phận khác như Chân, Tay, Tai, Mắt không dám phân bì với lão Miệng nữa.

Câu 7: Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?

A. Tự sự

B. Biểu cảm

C. Nghị luận

D. Thuyết minh

Câu 8: Lão Miệng là người có vai trò như thế nào?

A. Chẳng làm gì cả.

B. Chỉ ăn không ngồi rồi.

C. Ăn để nuôi dưỡng cơ thể.

D. Ngồi mát ăn bát vàng.

Câu 9: Văn bản "Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng" sử dụng biện pháp nghệ thuật chính là:

A. So sánh

B. Nhân hoá

D. Đối lập

C. Miêu tả

Câu 10: Truyện Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng phê phán điều gì?

A. Thói quen sống ỉ lại, không tự lập.

B. Thói quen sống tự cao, coi thường người khác.

C. Lối sống lãng phí, không biết tiết kiệm cho bản thân.

D. Thái độ ích kỉ, sống cho bản thân, không coi trọng quyền lợi chung của tập thể.

Đáp án

-------------------------------------------

Với nội dung bài Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng các bạn học sinh cùng quý thầy cô cần nắm vững kiến thức về nội dung, giá trị nhân văn, nghệ thuật của truyện ngụ ngôn Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng của kho tàng truyện dân gian được truyền tải đến chúng ta...

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Lý thuyết Ngữ văn 6: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng cho các bạn tham khảo. Ngoài ra các bạn có thể xem thêm chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 6, Tác giả - Tác phẩm Ngữ văn 6, Soạn bài lớp 6, Văn mẫu lớp 6, Trắc nghiệm Ngữ văn 6, Soạn văn 6 siêu ngắn.