Phân tích bài “Lời tiễn dặn” (Trích tiễn dặn người yêu - truyện thơ dân tộc Thái)
Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn
- I. Dàn ý Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn.
- II. Văn mẫu Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn
- 1. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 1
- 2. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 2
- 3. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 3
- 4. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 4
- 5. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 5
- 6. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 6
- 7. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 7
- 8. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 8
- 9. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 9
- 10. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 10
- 11. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 11
- 12. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 12
- 13. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 13
Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn là tổng hợp những bài văn mẫu hay được VnDoc biên soạn và sưu tầm nhằm giúp các bạn học sinh có thêm tư liệu học tập thật tốt. Mời các bạn tham khảo!
I. Dàn ý Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn.
1. Mở bài
Dẫn dắt và giới thiệu về đoạn trích “Lời tiễn dặn”.
2. Thân bài
a. Khái quát về nội dung đoạn trích
- Tiễn dặn người yêu” là truyện thơ dân tộc Thái, kể về chàng trai và cô gái yêu nhau nhưng không đến được với nhau. Chàng trai quyết ra đi làm giàu, hy vọng có thể lấy được người yêu nhưng cuối cùng, cô gái vẫn bị ép gả cho nhà giàu. Trải qua rất nhiều biến cố, họ mới có thể ở bên nhau.
- Đoạn trích “Lời tiễn dặn” phần cảm động nhất của truyện thơ, nói về cuộc chia tay giữa hai người và lời của chàng trai khi phải chứng kiến cô gái bị nhà chồng ngược đãi.
b. Phân tích đoạn trích
- ·Phần 1: Tâm trạng, tình cảm của chàng trai và cô gái khi chia tay
- Tâm trạng rối bời, vừa lưu luyến, thủy chung, không nỡ rời xa lại vừa cay đắng, buồn bã của chàng trai:
+ Lời nói đầy cảm động.
+ Suy nghĩ, cảm xúc mãnh liệt.
+ Lời thề tình yêu son sắt.
+ Đi cùng người yêu nhưng lại nghĩ “đành lòng quay lại”, “chịu quay đi”.
⇒ Đây là cảm xúc của người có tình yêu tha thiết nhưng lại đau khổ vì hoàn cảnh thực tại.
- Tâm trạng dằn vặt, đớn đau vô cùng của cô gái:
+ Cất bước theo chồng nhưng “Vừa đi vừa ngoảnh lại”.
+ Níu kéo chàng trai ở lại thêm nữa.
+ Con đường đi tới nhà chồng trở nên xa ngái, buồn thương, đầy sóng gió.
⇒ Đây là tâm trạng bế tắc, lo lắng, sợ hãi trong tâm can người con gái khi phải bước chân vào cuộc hôn nhân không tự nguyện.
- · Phần 2: Hoàn cảnh, tình cảm của chàng trai và cô gái khi gặp lại nhau
- Khi đến thăm cô gái tại nhà chồng, chàng trai bị đặt vào hoàn cảnh trớ trêu, đau khổ: yêu nhau mà không đến được với nhau, nay lại nhìn cô bị nhà chồng hành hạ.
- Thái độ, hành động của chàng trai:
+ Chăm sóc, an ủi người yêu một cách tận tình và cảm thông, thương xót cho cô.
+ Thể hiện rõ thái độ phản kháng, mong muốn thoát khỏi tập tục gò bó để đến bên nhau.
+ Một lần nữa khẳng định sự vĩnh cửu của tình yêu chân chính, dù chết không thay đổi.
c. Tổng kết
- Giá trị nội dung:
+ Ca ngợi khát vọng tự do, hạnh phúc của con người.
+ Phản đối tập tục phong kiến cổ hủ.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Điệp từ, điệp ngữ.
+ Giọng điệu tha thiết.
+ Lối nói giàu hình ảnh.
+ Sử dụng nhiều từ láy.
3. Kết bài
II. Văn mẫu Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn
1. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 1
Tình yêu – một đề tài từng làm rung động trái tim biết bao người và ngân lên thành biết bao lời thơ nhân loại. Mỗi một nhà thơ tìm đến một cách biểu hiện khác nhau: một tình yêu mang yếu tố triết lý trong thơ Tago, một tình yêu nồng nàn đắm say trong thơ Puskin, một tình yêu rạo rực tràn đầy cảm xúc trong thơ Xuân Diệu và “Tiễn dặn người yêu” cũng là một trong số đó, tác phẩm nổi bật về phong cách sáng tác truyện thơ kết hợp rất nổi tiếng của dân tộc Thái. Những trắc trở trong tình yêu, trong hôn nhân đôi khi như thử thách nằm trên con đường dài dẫn đến hạnh phúc, mà chính những con người trong cuộc mới cảm nhận hết, đặc biệt tâm trạng từ phía người con trai - vế chủ động trong một cuộc tình mang đầy sâu sắc, da diết, được miêu tả rõ qua đoạn trích “Lời tiễn dặn”.
Truyện thơ là những truyện dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. "Tiễn dặn người yêu" là truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ là lời của nhân vật trong cuộc kể lại câu chuyện tình yêu, hôn nhân của vợ chồng mình. Cốt truyện diễn ra theo ba chặng: Yêu nhau tha thiết - chia lìa, đau khổ - đoàn tụ hạnh phúc. Đoạn trích này đặc biệt hoàn toàn là lời của chàng trai, cùng tâm trạng đau đớn trên đường tiễn cô gái về nhà chồng, phải chứng kiến cảnh cô bị chính người chồng đánh đập, hình ảnh cô gái hiện lên gián tiếp trong lời nói chân thành của anh.
Điều đau khổ nhất trong tình yêu đó là người mình yêu ở cạnh bên mà không thể chạm vào, muốn quan tâm mà không thể nào quan tâm được. Đó là khi ở gần bên nhau, mà tồn tại một vách ngăn khoảng cách, mà bản thân của mỗi người không có cách nào để có thể vượt qua. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu:
"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".
Những hành động liên tiếp diễn ra "ngoảnh lại, ngoái trông" đã bộc lộ rõ nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Cấu trúc thơ “vừa đi vừa…” được lặp lại hai lần khiến người đọc liên tưởng đến sự day dứt, nặng nề trong bước chân của cô gái. Tình yêu ấy như đang níu đôi chân cô lại, không thể dứt khoát được do bị sức nặng trong lòng đè nén. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) với mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Các từ ngữ được dùng với độ dày đặc, lặp đi lặp lại như biểu hiện tính đau khổ, nỗi lòng nhớ thương của cô gái, mãi mong người yêu nhưng chẳng thấy anh. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Những hành động diễn ra một cách vô định, thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình. Cách mô tả đó chứng tỏ chàng trai rất thấu hiểu tình cảm của cô gái. Hai người có chung một cảm nhận khi phải xa nhau: bịn rịn, quyến luyến , đau khổ khi phải chia lìa.
Trong giây phút ấy, phải chăng nhờ tiếng gọi của hai trái tim đồng điệu mà chàng trai đã cảm nhận được người yêu đang cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những nơi người yêu mình từng đi qua:
"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi"
Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Lúc tiễn đưa này, anh – người đàn ông dân tộc Thái ấy, với những cử chỉ thân mật, tình cảm tuyệt vời, trước người con gái mình yêu, hoàn cảnh éo le hiện tại, anh cũng như chị, cũng muốn níu kéo thời gian giây phút ngắn ngủi được ở bên chị. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.
Không ít người sống phụ thuộc trong tình cảm, thậm chí “hòa tan” cả vào người mà họ yêu. Họ luôn muốn lúc nào người ấy cũng phải đâu đó bên cạnh mình và nghĩ về mình. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:
"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"
Theo phong tục hỏa táng của người dân tộc Thái xưa, khi con người chết đi linh hồn muốn siêu thoát cần có hương của người mà mình yêu thương nhất. Vì thế, chàng trai nghĩ rằng không lấy được người mình yêu coi như rằng cả đời này sẽ không có ai yêu, vì vậy trong giây phút này, khi chàng còn gần nàng thì muốn được quấn lấy, gần sát nàng để mong còn lưu luyến hương thơm của người yêu để sau khi chết sẽ không trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.
Ai mà không mong sau khi lấy được người mình yêu thì có thể cùng nhau xây dựng một tổ ấm viên mãn, hạnh phúc bên bạn đời. Thế nhưng, có mấy người đàn ông nào được như anh, vì yêu chị mà tấm lòng vị tha, bao dung của anh đã vượt cả giới hạn thông thường:
"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".
Biết bao nhiêu lý do thực tại như đang chống lại tình yêu của anh, nhưng tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm, không những chỉ yêu mình chị, còn dành cả tình yêu luôn cả đứa con riêng của cô gái. Đó là cách thể hiện tình yêu cao cả, anh yêu tất cả những gì thuộc về cô gái và sẵn sàng chia sẻ những khó khăn trong sinh hoạt đời thường. Chàng trai này cũng giống với nhân vật trong ca dao người Việt:
“Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước rửa cho con mình”
Những tình cảm chân thành, cao đẹp đó càng là cái cớ để họ đến với nhau. Và lời thề nguyền được bộc bạch đầy quyết tâm với người con gái anh yêu, với tình yêu sắt đá của hai người:
"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".
Chàng trai một lần nữa nhấn mạnh hoàn cảnh chia ly đau khổ của mình. Sau những tháng ngày phiêu bạt làm việc để có thể kiếm tiền trở về quê hương, điều anh mong muốn nhất chính là lấy người mình yêu. Tuy nhiên hiện thực nghiệt ngã đã khiến họ mới gặp gỡ đã đến hồi chia xa. Chàng trai đã tạc lên trời đất và khắc ghi trong lòng mình lời thề tình yêu son sắt. Đoạn thơ đã trở thành một trong những lời bày tỏ tình yêu hay nhất trong văn học Việt Nam.Chàng trai quyết tâm chờ đợi, không quản sự cách trở của thời gian và không gian. Họ đợi nhau từ mùa lau nở, mùa lũ về lại đến mùa hè chim tăng ló hót. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "Đầu bạc răng long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau..." khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.
Trong tình yêu không phải bao giờ cũng đong đầy cảm xúc yêu đương, nồng cháy, thiết tha mà đằng sau nỗi yêu thương, mong nhớ, gần gũi là sự biệt ly, chia cách. Và ở đây, đó chính là nỗi đau khổ, luôn giằng xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ:
“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau"
Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã phản kháng. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực. Điệp ngữ “Dậy đi em” cho thấy giọng điệu tha thiết, nhẹ nhàng, đong đầy tình cảm trong lời nói của chàng trai. Các động từ “rũ”, “phủi”, “chải”, “búi” thể hiện sự tận tâm của anh khi chăm sóc người mình yêu. Tình yêu không dừng lại ở những nhớ nhung, những lời hò hẹn mà được chứng minh bằng hành động cụ thể. Ta thấy trong lời thơ trạng thái xót xa, cay đắng của đôi lứa yêu nhau mà không đến được với nhau.
Anh vực cô dậy không chỉ về thể xác, còn về cả tinh thần, giúp cô có ý chí, nghị lực để sống tiếp quãng đường khó khăn này, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:
"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ"
Những hình ảnh "Tơ rối ta cùng gỡ", "Tơ vò ta vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở. Nhưng sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:
"Chết ba năm hình còn treo đó
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".
Nhân vật trữ tình nhắc đến cái chết không nhằm thể hiện sự bi lụy, bế tắc. Trái lại, chàng trai khẳng định sức sống mãnh liệt của tình yêu. Nó không những phá vỡ giới hạn của không gian hay thời gian mà còn vượt qua cả bờ cõi sinh – tử. Điệp từ “Chết thành…” cho thấy khát vọng chung thủy đến cùng. Hóa thành sông, họ sẽ là dòng nước mát. Hóa thành đất, đất sẽ nuôi lớn dây trầu xanh. Hóa thành phận bèo trôi nổi, bèo vẫn ở chung một vùng. Và hóa thành muôi, muôi cũng múc chung một bát. Tác giả dân gian sử dụng một loạt các hình ảnh giản dị, quen thuộc mà giàu sức gợi, thể hiện sâu sắc niềm tin của con người vào tình yêu. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người đã làm ta liên tưởng đến những vần thơ của Xuân Diệu:
“Phút gần gũi cũng như giờ chia biệt
Tưởng trăng tàn, hoa tạ với hồn tiêu,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu!
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.”
Có người nói: Tình yêu là một loại trách nhiệm. Trách nhiệm này, trải dài suốt một đời. Trong biển người mênh mông vô tận, có thể gặp một người chính là nhân duyên, nên khi quyết định gắn kết thì đừng tùy tiện buông tay. Và liệu rằng kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào?
"Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe"
Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khiến cho ta thêm biết được các phong tục, tập quán vô cùng đặc sắc của người Thái, và những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Sau bao sóng gió, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã đoàn tụ, được sống bên nhau trọn vẹn. Sức mạnh tình yêu chân chính sẽ khiến cho họ có một kết thúc vô cùng có hậu. Tình yêu của họ cũng giống như Khun Lú - Nàng Ủa, dù xa nhau nhưng tình yêu mãi mãi vẫn còn
Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Lời tiễn dặn cũng mang ý nghĩa sâu xa là sự tố cáo lên những cổ hủ, tập quán lạc hậu của người dân, đã làm họ dần mất dần đi sự tự do trong tình yêu, mất tính phản kháng. Đồng thời tác giả bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời, cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.
2. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 2
Từ lâu đề tài về tình yêu đôi lứa đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác giả sáng tác được nên nhiều tác phẩm hay. Tiễn Dặn người yêu cũng là một trong số đó, tác phẩm nổi bật về phong cách sáng tác truyện thơ kết hợp rất nổi tiếng của dân tộc Thái. Những trắc trở trong tình yêu, trong hôn nhân đôi khi như thử thách nằm trên con đường dài dẫn đến hạnh phúc, mà chính những con người trong cuộc mới cảm nhận hết, đặc biệt tâm trạng từ phía người con trai- vế chủ động trong một cuộc tình mang đầy sâu sắc, da diết, được miêu tả rõ qua đoạn trích lời tiễn dặn.
Truyện thơ của các dân tộc chính là một câu chuyện dài kể qua lời thơ, phản ánh cho ta hiểu được nhiều phong tục tập quán, cũng như lối suy nghĩ, tình cảm của người đồng bào thiểu số. Tiễn dặn người yêu,được dịch cụ thể thành 1846 câu thơ,rất nổi tiếng,kể lại câu chuyện tinh yêu- hôn nhân qua lời của 2 nhân vật chính, trong câu chuyện có nhiều diễn biến tương ứng như mỗi quãng đường thăng trầm trong tình yêu của họ bao gồm cả những khát vọng hạnh phúc, nỗi đớn đau khi tình yêu bị chia lìa và cuộc đấu tranh kiên trì, quyết liệt của hai người để bảo vệ tình yêu,ta phải đặt mình vào trong tác phẩm một cách chân thành mới mong hiểu được biết cảm thông được với những biểu hiện mong ngóng người yêu ,cử chỉ ân cần, âu yếm và lời thề nguyền son sắt giữ trọn tình yêu của chàng trai , nó nằm tng đoạn trích Lời tiễn dặn, được lược bớt, gói gọn, tiêu biểu cho nội dung trên ở phần đọc thêm, sách giáo khoa ngữ văn lớp 10 tập 1. Đoạn trích này đặc biệt hoàn toàn là lời của chàng trai, cùng tâm trạng đau đớn trên đường tiễn cô gái về nhà chồng, phải chứng kiến cảnh cô bị chính người chồng đánh đập, hình ảnh cô gái hiện lên gián tiếp trong lời nói chân thành của anh.
Khi đọc ngay từ đầu hình ảnh quay chậm miêu tả hị qua lời anh rõ nét, luôn trong trạng thái níu kéo cho thời gian dài ra, cố trì hoãn những bước đi về nhà người chồng mà chị không hề muốn sống chung, mỗi chữ, chân bước đi mà đầu “còn ngoảnh lại” mắt còn “ngoái trông anh”, chân bước càng xa thì lòng càng đau đớn, mỗi cảnh rừng nàng qua đều biểu hiện sự tha thiết nhớ người yêu cũ, muốn gặp.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.
Các từ ngữ được dùng với độ dày đặc, lặp đi lặp lại như biểu hiện tính đau khổ, nỗi lòng nhớ thương của cô gái, mãi mong người yêu nhưng chẳng thấy anh.
Rồi anh cũng tới, sau bao nỗ lực của cô gái, vì họ hiểu nhau, vì họ như hẹn ước với nhau:
Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi.
Lúc tiễn đưa này, anh – người đàn ông dân tộc Thái ấy, cử chỉ thân mật, tình cảm tuyệt vời, trước người con gái mình yêu, hoàn cảnh éo le hiện tại, anh cũng như chị, cũng muốn níu kéo thời gian giây phút ngắn ngủi được ở bên chị, Anh đòi hỏi với mong muốn tha thiết phải được dặn chị đôi lời mới chịu quay gót, phải dặn dù chẳng được nói chuyện nhiều như lúc xưa kia nhưng vì anh luôn cảm thấy chi hiểu mình, tin tưởng nhau tuyệt đối như ngày nào nên dù có dặn đôi câu cũng đã yên lòng quay gót đi.
Ngôn ngữ xưng hô trong dân ca Thái và trong tiễn dặn người yêu sao mà ngọt ngào, mở đầu đoạn trích Anh gọi chị là “người đẹp anh yêu”, đến lúc gặp được chị là một câu tự xưng “anh yêu của em” khẳng định tình yêu trong Anh vẫn nồng nàn, thắm thiết.
Phong tục của người Thái cũng lại vang lên đầy tính tình cảm, được nhắc đến trong hoàn cảnh này như sự suy nghĩ sâu xa cho tương lai hai đứa, đến một ngày mà viễn cảnh ấy u ám - là cái ngày một trong hai người chết đi:
Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi,
Một lát bên em thay lời tiễn dặn !
Dù nhận thức hoàn cảnh hiện tại không hề chấp nhận, cho phép được hành động thân mật táo bạo của anh với chị, nhưng anh vẫn bất chấp, nhất mực, luôn muốn “kề vóc mảnh” gợi ra được sự mảnh mai, nhưng đầy kiêu sa, đẹp tuyệt của người con gái Thái muốn tìm về cái sự thủy chung đâu có gì là sai, anh suy nghĩ không lấy được nhau, có nghĩa không có ai thân yêu suốt cả cuộc đời nhưng vì có hơi hương da thịt người yêu ngay lúc này, mà khi chết xác sẽ cháy đượm, vong hồn được siêu thoát, không còn là kẻ cô đơn.
Tình cảm của người con trai ấy thật cao cả, đáng quý, không những chỉ yêu mình chị, còn dành cả tình yêu luôn cả đứa con riêng của cô gái. Vì hoàn cảnh éo le, nàng phải chấp nhận tình cảm, cũng như đứa con mà tạo thành bởi một cuộc tình không có cảm xúc, lạnh nhạt với người chồng hiện tại. Anh vẫn bao dung, trân trọng cô, anh nựng đứa con của người yêu như chính đưa con ruột của mình.
Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn.
Tiếng nựng kia dù chân thành nhưng làm sao có thể tránh sự đau lòng, ai oán, khi tình yêu đến mà không được cùng nhau đi đến cuối cuộc đời,không được cùng nhau xây dựng một gia đình hạnh phúc, những đàn con thơ. Vậy nên chàng dã thốt ra lời thề nguyện chan chứa tình cảm, , đầy sự quyết tâm về tình yêu sự sắt đá của cả hai người:
“Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về, Đợi mùa chim tăng ló gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già’’.
Đây cũng như là ý chính chủ đạo bao bọc của bài thơ, ý thơ hay dào cảm xúc. Có Thời gian cụ thể, bằng cả sự chân thành, tứ thơ bay bổng, lay động mà chân thật, gắn với hai mùa đầu và cuối trong một năm cũng tương tự như là đời người, dù không thể trọn vẹn tình yêu nơi tuổi thanh xuân trẻ trung, nồng nhiệt kia, nhưng tình yêu thì sẽ chẳng bao giờ là muộn để tiếp nối lại, để tạo nên gia đình hạnh phúc của hai người, dù có khi đến tàn phai theo năm tháng họ đều đã về già nhưng sự chờ đợi nhau dù bao nhiêu lâu” tháng năm lau nở”, “nước đỏ cá về”, “chim tăng ló gọi hè”, tình yêu trong sáng ấy không bao giờ bị dập tắt như chính lời thề nguyền ngày nào.
Sự thủy chung son sắt trong tình yêu còn được thể hiện qua đoạn hai những ngày mà chàng trai còn lưu lại ở nhà chồng cô. Là người chứng kiến cảnh người chồng mới đánh đập, hành hạ cô ngã lăn quay bên cối gạo, khi cô trở thành một người khác luôn vì muốn sống trọn với lời thề nguyền cùng chàng, cô đã hóa mình thành một con người sống phản kháng không cam lòng với sự sắp đặt, giả bộ làm những việc để nhà chồng chán ngấy, ghét kinh mình, rồi cô cũng phải lâm vào cái tình cảnh quen thuộc bị đối xử thậm tệ không khác gì người ở cho nhà chồng, chàng trai ấy hiểu hết, đồng cảm, an ủi, chăm sóc cô trong giây phút cô tuyệt vọng nhất.
“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau.
Anh vực cô dậy không chỉ về thể xác, còn về cả tinh thần, giúp cô có ý chỉ, nghị lực để sống tiếp quãng đường khó khăn này, còn cho nàng hiểu và nhớ rằng dù có chuyện gì xảy ra chàng vẫn luôn bên cạnh ủng hộ, cùng nàng vượt qua mọi chuyện.
“Tơ rối đôi ta cùng gỡ
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng”
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ."
Đoạn thơ này kế tiếp bằng những hình ảnh bi thương- cái chết nhưng một lần nữa khẳng định lại cái quyết tâm kia, lòng dạ, ý chí của anh và cô đầy sự đồng lòng, sự sống mạnh mẽ vực lại tình yêu, không chấp nhận thực tại:
“Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,
Chết thành hồn, chung một mái, song song."
Cái sự trân trọng tình yêu chính là cái kết đẹp nhất cho bức tranh này, bằng sự sử dụng phương pháp so sánh dù đơn giản nhưng có sự chọn lọc kĩ càng, biểu hiện đa dạng, nói lên được biết bao nhiêu phong tục, bản sắc văn hóa, thiên nhiên hữu tình của người Thái
Đôi ta yêu nhau, tình Lú – Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Toàn bộ đoạn trích có sự sử dụng thành thạo nhiều yếu tố nghệ thuật hấp dẫn, phương pháp diễn tả trùng điệp, lỗi kể chuyện xen lẫn tả thơ cuốn hút. Tạo nên sư cân đối nhịp nhàng, hài hòa về nhạc điệu bộc lộ được sự ân cần, tận tình của người con trai dành cho người yêu xứng đáng, trọn vẹn, hành động xót xa, ân cần, đầy thương cảm, vang mãi trong ta lời thề nguyện tình yêu.
Quả đúng vậy, kết thức câu chuyện chính là một cái kết rất dân gian, rất có hậu, họ cùng nhau vượt qua số phận khắc nghiệt, đoàn tụ lại, làm lại cuộc đời mới có nhau dù khi cả hai đã không còn trẻ trung, chàng trai đã giữ đúng lời hứa với cô gái ngày nào, bằng chính lòng chân thành, lòng chung thủy, sự cao thượng. Sự trong sáng, chân chính của họ đã làm cho chúng ta một lần nữa tin rằng luôn có sự kì diệu trong cuộc sống này.
Tâm hồn, tập tục hôn nhân của người Thái xưa có thể nói được phản ánh phần nào qua những câu tiễn dặn, cũng vì lí do hoàn cảnh khó, cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy là nguyên nhân đầu tiên dẫn đến bao nhiêu sự chia ly, bi đát, đau thương của vô vàn các cuộc tình đẹp như thơ. Lời tiễn dặn cũng mang ý nghĩa sâu xa là sự tố cáo lên những cổ hủ, tập quán lạc hậu của người dân, đã làm họ dần mất dần đi sự tự do trong tình yêu, mất tính phản kháng. Vậy nên mỗi chàng trai, cô gái có được những cái khát vọng mạnh mẽ giải phóng trong tình yêu, bất chấp ngăn cản như hai nhân vật chính trong Tiễn Dặn Người Yêu thật là đáng để chúng ta phải học tập, ngưỡng mộ, đồng cảm.
3. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 3
“Tình yêu – một đề tài từng khiến rung động không ít trái tim và trở thành nguồn cảm hứng cho vô số bài thơ của nhân loại. Mỗi nhà thơ lại tìm đến một cách biểu đạt riêng: từ tình yêu mang yếu tố triết lý trong thơ của Tago, tình yêu đắm say mãnh liệt trong tác phẩm của Puskin, đến tình yêu tràn đầy cảm xúc đầy sự sôi động của Xuân Diệu. “Tiễn dặn người yêu” là một trong những tác phẩm nổi bật về phong cách sáng tác truyện thơ kết hợp rất nổi tiếng của dân tộc Thái. Truyện thơ là một thể loại truyện dài được kể dưới dạng thơ, kết hợp sự tự sự và trữ tình một cách hài hòa. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do trong tình yêu và hạnh phúc của cặp đôi. “Tiễn dặn người yêu” là một truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ là lời kể của nhân vật trong câu chuyện tình yêu và hôn nhân của họ. Cốt truyện diễn ra qua ba giai đoạn: yêu nhau tha thiết, chia lìa đau khổ và đoàn tụ hạnh phúc. Đoạn trích này đặc biệt là lời của chàng trai, thể hiện tâm trạng đau đớn khi tiễn cô gái về nhà chồng và chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập. Cô gái hiện lên trong lời nói chân thành của chàng trai.
Một trong những điều đau khổ nhất trong tình yêu là khi người mà ta yêu ở bên cạnh nhưng không thể chạm vào, muốn quan tâm nhưng không thể. Đó là cảm giác khi ở gần nhau mà vẫn tồn tại một vách ngăn, không thể vượt qua. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu:
“Vừa đi vừa ngoảnh lại,Vừa đi vừa ngoái trông,Chân bước xa lòng càng đau nhớ.Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,Tới rừng lá ngón ngóng trông”.
Những hành động liên tiếp “ngoảnh lại, ngoái trông” đã cho thấy cô gái đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của người khác. Cấu trúc thơ “vừa đi vừa…” được lặp lại hai lần tăng thêm sự day dứt, nặng nề trong bước chân của cô gái. Tình yêu ấy như đang níu kéo chân cô, không thể dứt khoát vì sức nặng trong lòng. Cùng với đó là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) chỉ để chờ đợi người yêu. Các từ ngữ được sử dụng dày đặc, lặp đi lặp lại để thể hiện đau khổ, nỗi nhớ thương của cô gái, mong người yêu nhưng không thấy anh. Mỗi cánh rừng đều trở thành điểm dừng để ngắt lá, người con gái muốn kéo dài thời gian, khao khát được gặp lại người yêu thêm một chút nữa. Những hành động này diễn ra một cách không chắc chắn, thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, lòng xót xa và quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc một mối tình tuyệt vời. Cách mô tả này cho thấy chàng trai rất hiểu tình cảm của cô gái. Hai người cùng chia sẻ một cảm giác khi phải xa nhau: bịn rịn, quyến luyến, đau khổ khi phải chia lìa.
Tình yêu, đối với nhiều người, là một trạng thái đầy mâu thuẫn và cảm xúc phức tạp. Nó không chỉ là niềm vui và hạnh phúc mà còn là nỗi đau và khổ đau trong lòng. Trong đoạn trích này, tình yêu được miêu tả qua những hành động và cảm xúc của nhân vật chính. Bằng cách sử dụng các từ ngữ và cấu trúc thơ sắc sảo, tác giả đã thành công trong việc tái hiện tâm trạng đau khổ và lòng trung thành của nhân vật. Điều này tạo nên sức mạnh và sự cuốn hút của truyện thơ, khiến người đọc cảm nhận được cảm xúc sâu sắc và tình yêu đầy bi thương của nhân vật.
Trong khoảnh khắc đó, có lẽ nhờ vào tiếng gọi của hai trái tim đồng điệu mà chàng trai đã cảm nhận rằng người yêu đang cần anh, như hai người đã hẹn nhau trước đó. Chàng trai đã đi đến những nơi mà người yêu đã từng đi qua, như một cách để thể hiện tình yêu và sự quan tâm của mình.
Lời tiễn đưa nghe sao mà cảm động và xúc động quá. Khi nói lời tạm biệt này, anh – người đàn ông thuộc dân tộc Thái, với những cử chỉ thân mật và tình cảm tuyệt vời, trước người con gái mà anh yêu, dù trong tình huống khó khăn hiện tại, anh cũng muốn kéo dài thời gian ở bên cạnh người yêu. Cách ngôn ngữ của người Thái nghe thật ngọt ngào. Anh gọi “anh yêu em” để nói rằng anh yêu người của em, và anh gọi chị là “người đẹp anh yêu” ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn và mạnh mẽ, dù cho bây giờ chị đã đi theo chồng của mình.
Không ít người sống phụ thuộc vào tình cảm, thậm chí “hòa tan” hoàn toàn vào người mà họ yêu. Họ luôn muốn người ấy luôn ở bên cạnh và suy nghĩ về mình. Và người Thái cũng như vậy, nên có một phong tục như sau:
“Xin hãy để anh ở bên cạnh em,”
Quấn quanh vai và lấy hương thơm của em,
Để sau này khi cháy thành tro bụi,
Một lúc bên em thay cho lời tiễn biệt!”
Theo phong tục hỏa táng của dân tộc Thái xưa, khi con người chết đi và linh hồn muốn siêu thoát, cần có hương thơm của người mà họ yêu thương nhất. Vì vậy, chàng trai nghĩ rằng nếu không có được người mình yêu, thì suốt đời anh sẽ không có ai yêu. Vì vậy, trong khoảnh khắc này, khi chàng còn gần người yêu, anh muốn ôm lấy, gần gũi với người yêu để mong còn lưu giữ được hương thơm của người yêu, để khi chết đi anh sẽ không trở thành kẻ cô đơn và lạc lõng.
Đây là một minh chứng cho tình yêu chân chính và sức mạnh của nó. Tình yêu không chỉ phá vỡ giới hạn không gian và thời gian, mà còn vượt qua cả ranh giới giữa sự sống và cái chết. Hóa thành dòng nước mát, họ sẽ mãi mãi làm mát nhau. Hóa thành đất, họ sẽ nuôi dưỡng cho nhau. Hóa thành phận bèo trôi nổi, họ vẫn sẽ cùng nhau trên một miền đất.
Trong cuộc sống, không có gì đáng giá hơn khi được chia sẻ niềm vui và khắc khoải nỗi buồn cùng người mình yêu. Đó là một ước mơ mà ai cũng mong muốn, nhưng không phải ai cũng có cơ hội trải nghiệm. Tuy nhiên, đối với chàng trai trong câu chuyện này, tình yêu không chỉ là một cảm xúc, mà còn là một cam kết với sự vị tha và lòng bao dung.
Dù có bao nhiêu lý do khác nhau để chống lại tình yêu của anh, chàng trai vẫn không ngừng yêu thương cô gái. Tình yêu ấy không chỉ dành riêng cho chị, mà còn trải rộng đến cả đứa con riêng của cô. Đó là một cách thể hiện tình yêu cao cả, một tình yêu không biên giới và sẵn sàng chia sẻ những khó khăn của cuộc sống hàng ngày.
Những tình cảm chân thành và cao đẹp ấy đã đẩy họ đến với nhau. Và lời thề nguyền của chàng trai dành cho người con gái anh yêu đã trở thành một sự khẳng định vững chắc về tình yêu sắt đá của hai người. Mặc dù chia ly đau khổ đã đến, chàng trai không ngừng chờ đợi. Sau những ngày tháng phiêu bạt, anh đã đặt hy vọng duy nhất vào việc kiếm tiền để trở về quê hương và kết hôn với người mình yêu. Nhưng thực tế là không clời hiệu quả. Họ đã gặp nhau nhưng lại phải chia xa. Tuy vậy, chàng trai không từ bỏ, mà còn khắc ghi trong lòng lời thề tình yêu son sắt. Đoạn thơ đó đã trở thành một trong những lời tỏ tình đẹp nhất trong văn học Việt Nam.
Chàng trai quyết tâm chờ đợi, không quản sự cách trở của thời gian và không gian. Họ đợi nhau từ mùa lau nở, mùa lũ về lại đến mùa hè chim tăng ló hót. Thậm chí, họ còn tận hưởng những kỷ niệm từ thời trẻ đến khi góa bụa về già. Với chàng trai, không có khái niệm muộn màng trong tình yêu, vì nếu không thể ở bên nhau trong tuổi thanh xuân, thì họ sẽ đoàn tụ khi đầu bạc răng long. Tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc “Không lấy được nhau… ta sẽ lấy nhau…” để khẳng định sự quyết tâm vượt qua mọi khó khăn và tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.
Tình yêu không phải lúc nào cũng đong đầy cảm xúc yêu đương, nồng cháy và thiết tha. Đằng sau những nỗi yêu thương, những mong nhớ và những lúc gần gũi là sự đau khổ và chia cách. Chàng trai trong câu chuyện đã phải chứng kiến cô gái bị đánh đập, bị hành hạ, và điều đó gây ra nỗi đau khổ không thể tả được trong tâm tư của anh.
Trong câu chuyện này, tình yêu chân thành và sự hy sinh của chàng trai dành cho người yêu được thể hiện rõ qua những tình tiết đau lòng. Cô gái đã trải qua biết bao đau khổ và bị ngược đãi tàn nhẫn, nhưng điều đó không làm giảm đi tình yêu và lòng trung thành của cô đối với chàng trai. Cô bị đánh đập, hành hạ và bị coi thường như người làm việc trong nhà, nhưng cô vẫn không từ bỏ hy vọng vào một tương lai hạnh phúc bên chàng.
Trong những lời nói tha thiết “Hãy dậy đi em”, chàng trai thể hiện sự ân cần, yêu thương và sẵn sàng chăm sóc, che chở cho người yêu. Những động từ như “rũ”, “phủi”, “chải”, “búi” nhấn mạnh sự tận tâm và sự quan tâm của anh đối với cô. Tình yêu không chỉ tồn tại trong những lời hứa và lời ngọt ngào, mà còn được chứng minh qua những hành động thiết thực và chân thành.
Những hình ảnh như “Tơ rối ta cùng gỡ”, “Tơ vò ta vuốt lại” là minh chứng cho lời hứa của chàng trai sẽ bên cạnh người yêu và đối mặt với mọi khó khăn. Chàng trai đã quyết định đối mặt với những quy tắc xã hội và quyết tâm giành lại người yêu của mình, thể hiện qua những hình ảnh về cái chết. Điều này cho thấy sự quyết tâm và hy sinh của anh để bảo vệ và giành lại tình yêu của mình.
Tác giả còn sử dụng các phép so sánh để truyền tải thông điệp về những phong tục, tập quán đặc sắc của người Thái và câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Câu chuyện này là một minh chứng sống cho sức mạnh của tình yêu chân thành và lòng tin vào tương lai hạnh phúc. Hai người sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, khó khăn và biến cố trong cuộc sống để đạt được những điều xứng đáng nhất.
Cái kết của câu chuyện là sự niềm tin vào một tình yêu chân thành, một niềm tin có thể biến những điều tưởng chừng không thể thành hiện thực. Hai người sẽ cùng nhau vượt qua mọi khó khăn, sóng gió và đối mặt với những thử thách của cuộc sống để đạt được hạnh phúc và nhận lại những gì xứng đáng nhất. Câu chuyện này là một bằng chứng sống cho niềm tin vào tình yêu chân thành trong một xã hội khắc nghiệt. Lời chia tay cuối cùng cũng mang ý nghĩa sâu xa, tố cáo những tư tưởng cổ hủ và tập quán lạc hậu của người dân, những tư tưởng đã làm mất đi sự tự do trong tình yêu và lòng phản kháng. Đồng thời, tác giả cũng truyền đạt tiếng nói và khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định về đối tác cuộc sống và hôn nhân của các cặp đôi người Thái.
4. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 4
Truyện thơ dân gian Việt Nam là một thể loại vô cùng đa dạng và phong phú, với sự thể hiện của đời sống tinh thần và ước mơ cao đẹp của nhân dân ta. Trong kho tàng truyện thơ này, chúng ta có một tác phẩm đặc sắc mang tên là “Tiễn dặn người yêu”. Đây là một câu chuyện thơ cực kì nổi tiếng của người dân tộc Thái, còn được gọi là “Xống chụ xon xao”. Nó kể về một đôi nam nữ đã từng biết nhau từ khi còn nhỏ, và họ đã yêu nhau say đắm từ đó. Tuy nhiên, khi trưởng thành, chàng trai vì hoàn cảnh nghèo khó đã không thể cưới cô gái mà phải nhường cô cho một người con trai giàu có. Đoạn trích “Lời tiễn dặn” trong câu chuyện này đã mô tả cảnh chàng trai đưa cô gái về nhà chồng và những ngày sau đó.
Trong những câu thơ như:
“Vừa đi vừa ngoảnh lại Vừa đi vừa ngoái trông Chân bước xa lòng càng đau nhớ. Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ, Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi, Tới rừng lá ngón ngóng trông.”
Người đọc có thể cảm nhận được nỗi đau chia lìa của đôi trai gái này. Mặc dù họ yêu nhau, nhưng do hoàn cảnh khắc nghiệt, họ phải xa cách nhau. Câu thơ cũng thể hiện trạng thái chần chừ, do dự như muốn kéo dài thời gian để cô gái có thể chờ đợi chàng trai yêu mến nói lời tạm biệt. Các từ “ớt”, “cà”, “lá ngón” đều là những cây có lá độc, như muốn nói rằng mỗi bước đi của cô gái đều mang trong đó nỗi đau khổ và đau lòng. Chỉ khi chàng trai không đến, cô gái mới có thể sử dụng những loại thuốc độc đó để rời xa cuộc sống đau khổ này. Cuối cùng, khi chàng trai cuối cùng cũng đến, cô gái đã hết lòng với câu nói “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”. Họ trao đổi những lời động viên, những lời hứa, và dù cô gái có trải qua bất cứ điều gì, chàng trai vẫn sẽ mãi trung thành. Vì vậy, “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại/ Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.
“Xin hãy cho anh kề vóc mảnh Quấn quanh vai ủ lấy hương người, Cho mai sau lửa xác đượm hơi Một lát bên em thay lời tiễn dặn!”
Sau khi chờ đợi, cô gái cuối cùng đã được chàng trai chờ đợi, và hai người cùng ngồi bên nhau nói lời tiễn dặn. Khi họ ở bên nhau, không cần phải nói gì cả. Ngôn ngữ trở nên thừa thãi. Họ chỉ im lặng ngồi sát cạnh nhau, để hương thơm của người con gái quấn quýt, hòa quyện vào người con trai. Dù sau này anh có chết, bị hỏa táng theo truyền thống, hương thơm của người con gái anh yêu sẽ mãi ở lại bên anh. Tình yêu của người con trai dành cho cô gái đã trở thành một điều bất tử, tồn tại mãi mãi, ngay cả khi không còn trên thế gian này, anh vẫn muốn mang theo. Đôi lứa này phải xa nhau vì hoàn cảnh, vì cha mẹ cô gái không chấp nhận anh vì nghèo nàn. Sự bất công trong tập tục cổ hủ đã khiến cho tình yêu tan vỡ. Nhưng để phản đối điều đó, hai người thề nguyền, hẹn ước trăm năm với nhau. Tình yêu của đôi trẻ này gắn bó với thiên nhiên của làng quê, kéo dài qua từng năm tháng. Thời gian từ mùa hạ đến mùa đông chỉ là một chu kỳ đầy đủ không bao giờ kết thúc, và tình yêu của họ cũng sẽ đi qua chu kỳ đó mãi mãi. Mặc dù không được ở bên nhau, nhưng họ vẫn giữ trọn vẹn lòng trung thành, trân trọng nhau, và đợi đến khi già cỗi để được kề cạnh nhau. Chính tình yêu mãnh liệt và sự hy sinh của đôi trai gái đã tạo nên một bài thơ dân gian Việt Nam đặc sắc và đáng tự hào.
Tuy không còn được ở bên nhau nữa nhưng tình cảm của chàng trai dành cho cô gái vẫn luôn mặn nồng, tha thiết. Cảm xúc này truyền tải rằng tình yêu của chàng trai dành cho cô gái không bao giờ phai nhạt, mà ngược lại, nó càng ngày càng sâu sắc hơn. Dẫu cho cô gái đã có người chồng khác, chàng trai vẫn không ngừng yêu thương và quan tâm con của cô, xem chúng như là những kho báu quý giá mà anh muốn bảo vệ và trân trọng. Anh gọi con của cô và chồng là “con dòng”, “con rồng, con phượng”, nhằm kỷ niệm và thể hiện tình yêu to lớn của anh dành cho gia đình của cô. Điều này cho thấy tình yêu của chàng trai là chân thành và hoàn toàn trong sáng, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ điều gì. Dù cô gái đã có gia đình riêng, chàng trai vẫn không ngừng bảo vệ và chăm sóc cô, giúp đỡ cô trong những lúc khó khăn. Anh đã xuất hiện để đỡ đần và chăm sóc cô khi cô bị ngược đãi và đánh đập. Mỗi lời nói và hành động dịu dàng của chàng trai đều chứa đựng tình cảm yêu thương sâu sắc, khiến người đọc cảm thấy bị rung động và đau lòng cho tình yêu của họ. Chàng trai đã nhẹ nhàng đỡ cô dậy, phủi tấm áo và chải tóc của cô, sau đó chăm sóc cô bằng cách đun thuốc và che chở cho cô. Anh là người đưa đôi tay giúp đỡ và che chở cho người mình yêu. Tất cả những điều này là minh chứng cho tình yêu chung thủy, lòng bao dung và tình yêu tha thiết của chàng trai.
Trích đoạn “Lời tiễn dặn” không chỉ thể hiện câu chuyện tình yêu trong sáng và trung thành, mà còn cho thấy phong tục tập quán, nếp sinh hoạt và cảnh sắc thiên nhiên của người dân miền núi. Việc sử dụng các ví von, so sánh và hình ảnh tạo ra những liên tưởng thú vị và hấp dẫn, giúp tác phẩm truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” được xem là một trong những tác phẩm nổi tiếng và xuất sắc nhất trong văn học dân gian.
Bên cạnh đó, câu chuyện tình yêu này còn kết hợp với thiên nhiên và môi trường làng quê, tạo nên một không gian lãng mạn và trong lành. Tình yêu của đôi trẻ này gắn bó với thiên nhiên của làng quê, kéo dài qua từng mùa, từ mùa hạ cho đến mùa đông. Thời gian trôi qua chỉ là một chu kỳ đầy đủ không bao giờ kết thúc, và tình yêu của họ cũng sẽ đi qua chu kỳ đó mãi mãi. Nét đẹp thiên nhiên và cuộc sống làng quê được tả chi tiết trong truyện thơ, từ những cánh đồng xanh mướt, những con sông êm đềm đến những con đường đất mòn và những đồng cỏ rực rỡ. Mỗi chi tiết này tạo nên một bối cảnh sống động và đẹp đẽ, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa tình yêu và môi trường sống.
Chính tình yêu mãnh liệt và sự hy sinh của đôi trai gái đã tạo nên một bài thơ dân gian Việt Nam đặc sắc và đáng tự hào. Qua câu chuyện này, chúng ta học được lòng trung thành, tình yêu vị tha và sẵn sàng hy sinh cho người mình yêu. “Tiễn dặn người yêu” là một tác phẩm văn học đáng quý, mang trong mình những giá trị văn hóa và đạo đức cao quý của con người.
5. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 5
"Tôi với em cuộc tình hai lối rẽ
Như sao trời chỉ soi sáng đêm đen".
Tình yêu là những gì thiêng liêng nhất, đẹp nhất của cuộc sống này mà loài người may mắn được tạo hóa ban tặng. Bởi nó là thứ vô giá, nên không phải ai cũng dễ dàng có được. Trong xã hội phong kiến, bao người khao khát có được tình yêu, chỉ mong mỏi một điều giản đơn rằng được ở cạnh người mình yêu, để rồi đối mặt với hiện thực là không thể. Những con người ấy chỉ biết âm thầm quan sát, dõi theo bước chân của người yêu và luôn cố gắng vượt qua mọi trắc trở để giành lại hạnh phúc của mình. Đó cũng chính là chủ đề và nội dung chính của truyện thơ "Lời tiễn dặn" của dân tộc Thái, truyện đã bộc lộ rõ nét tâm trạng đau khổ, bất lực, ngậm ngùi của một chàng trai khi tiễn bước người yêu về nhà chồng, và khao khát cùng nhau vượt bao sóng gió để được đoàn tụ bên nhau.
"Tiễn dặn người yêu" (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một trích đoạn trong truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số. Truyện thơ là những truyện dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. Và cốt truyện mang chủ đề thường trải qua ba cột mốc như sau: Đôi nam nữ yêu nhau tha thiết - Tình yêu bị ngăn cấm rồi tan vỡ, đau khổ - Tìm mọi cách vượt lên tình cảnh ngang trái để được ở cạnh nhau (bằng cách chết cùng nhau hoặc cùng nhau vượt khó khăn để được bên nhau).Và bài thơ "Lời tiễn dặn" có kết thúc theo cách thứ hai.
Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:
"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".
Những hành động "ngoảnh lại, ngoái trông" chẳng phải bộc lộ rõ chúng ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.
Thông thường, những người khi yêu nhau thì sẽ có một mối tương thông là thần giao cách cảm. Có lẽ, chàng trai cảm nhận được người yêu đang cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những nơi người yêu mình từng đi qua:
"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi".
Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Anh cũng như chị, cũng muốn níu dài thêm những giây phút bên nhau nên mới cố tình dặn dò thêm đôi ba câu để được gần chị đôi chút. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.
Dĩ nhiên khi yêu ai đó ngoài việc muốn được ở bên nhau còn luôn mong muốn lúc nào cũng cảm nhận được có người yêu ở bên để đỡ phải nhung nhớ. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:
"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"
Theo phong tục hỏa táng của người dân tộc Thái xưa, khi con người chết đi linh hồn muốn siêu thoát cần có hương của người mà mình yêu thương nhất. Vì thế, chàng trai nghĩ rằng không lấy được người mình yêu coi như rằng cả đời này sẽ không có ai yêu, vì vậy trong giây phút này, khi chàng còn gần nàng thì muốn được quấn lấy, gần sát nàng để mong còn lưu luyến hương thơm của người yêu để sau khi chết sẽ không trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.
Ai mà không mong sau khi lấy được người mình yêu thì có thể cùng nhau xây dựng một tổ ấm viên mãn, hạnh phúc bên bạn đời. Thế nhưng, có mấy người đàn ông nào được như anh, vì yêu chị mà tấm lòng vị tha, bao dung của anh đã vượt cả giới hạn thông thường:
"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".
Mất người yêu đã đành đằng này nhìn người yêu có con với một người khác, mà tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm, thể hiện qua hành động anh bế bồng đứa con không phải của mình vô cùng nâng niu, âu yếm và đầy tình thương. Có thể thấy, tất cả những gì liên quan đến chị, thì anh vô cùng trân trọng mà hết lòng yêu thương. Sự vị tha, bao dung ấy là bằng chứng cho tình yêu bền vững, kiên định mặc cho giờ đây cô đã tay bồng, tay mang.
Kết thúc phần một, là lời thề nguyền vô cùng chắc chắn với người con gái anh yêu:
"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".
Lời thề nguyền vô cùng chắc chắn thể hiện qua thời gian cụ thể, những hình ảnh vô cùng trữ tình ngọt ngào minh chứng cho tình yêu sắt đá của anh dành cho chị. Qua cách lấy mốc thời gian từ đầu đến cuối năm (mùa xuân đến mùa đông) đó chính là một quãng đời người, cụ thể là cuộc đời của anh ngoài chị ra sẽ không yêu bất cứ ai khác. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "đầu bạc rang long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau" khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.
Khi yêu người ta luôn mong muốn có thể khiến cho người yêu luôn hạnh phúc. Thế nhưng chàng trai này đã không thể làm được điều đó. Đó chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:
Dậy đi em, dậy đi em ơi! Dậy rũ áo kẻo bọ, Dậy phủi áo kẻo lấm! Đầu bù anh chải cho, Tóc rối đưa anh búi hộ! Anh chặt tre về đốt gióng đầu, Chặt tre dày, anh hun gióng giữa, Lam ống thuốc này em uống khỏi đau".
Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã phản kháng, làm trái với đạo lý của một người con dâu, chỉ để mong bị đuổi, trả về nhà, đoàn tụ với người yêu. Đương nhiên, cô phải trả giá cho những điều đó. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực, chỉ còn có thể đứng đằng sau mà vỗ về, an ủi, tận tình chăm sóc sau những trận đòn roi của gia đình chồng.
Không phải chỉ có một mình cô gái đang chiến đấu, đấu tranh để được quay về bên chàng trai, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:
"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thưở cũ".
Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở.
Sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:
"Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".
Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Nhưng cặp đôi này lại không lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người.
"Có công mài sắt, có ngày nên kim". Kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào:
Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe".
Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khiến cho ta thêm biết được các phong tục, tập quán vô cùng đặc sắc của người Thái, và những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Sau bao sóng gió, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã đoàn tụ, được sống bên nhau trọn vẹn. Sức mạnh tình yêu chân chính sẽ khiến cho họ có một kết thúc vô cùng có hậu.
Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Chàng trai thực hiện được đúng lời hứa của mình bằng tất cả lòng yêu thương, sự tin tưởng, ý chí kiên định với tình yêu sắt đá của hai người. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Thông qua đó, đoạn trích còn phản ánh một hiện thực khắc nghiệt chính là những phong tục, tập quán cổ hủ, lạc hậu khi xưa khiến cho tình yêu chân chính bị ngăn cấm, làm cho nhiều mối tình bị tan vỡ vì những định kiến khắt khe và vô lý của xã hội phong kiến miền núi. Đồng thời tác giả bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời, cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.
6. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 6
Tình yêu, một đề tài vĩ đại đã làm đậy tim của biết bao người và gợi ra ngàn lời thơ tuyệt đẹp của nhân loại. Mỗi nhà thơ, mỗi tác giả tìm đến cách diễn đạt riêng để khắc họa tình yêu. Tình yêu có thể mang yếu tố triết lý như trong thơ của Tagore, đầy đắm say như trong thơ của Pushkin, rạo rực và đầy cảm xúc như trong thơ của Xuân Diệu. "Tiễn dặn người yêu" cũng là một tác phẩm tiêu biểu của văn học dân gian Thái, nổi tiếng với phong cách truyện thơ kết hợp.
Truyện thơ là một thể loại kể chuyện bằng thơ, kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình. "Tiễn dặn người yêu" là một truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ, kể về câu chuyện tình yêu và hôn nhân của một cặp vợ chồng Thái. Câu chuyện diễn ra qua ba giai đoạn: yêu nhau mặn nồng, chia lìa và đau khổ, cuối cùng là đoàn tụ hạnh phúc. Trích đoạn "Lời tiễn dặn người yêu" là một phần trong câu chuyện, nó thể hiện tâm trạng đau khổ của chàng trai, là phần mềm dấn đề cận kề của mối tình đầy sâu sắc và da diết.
Trong tình yêu, có những trở ngại, khó khăn và thách thức, và nó thường là những trải nghiệm riêng tư và tâm lý mà cả hai người yêu phải đối mặt. Trong câu chuyện này, tâm trạng đau khổ, buồn bã và mong ngóng của cô gái được thể hiện qua việc cô liên tục quay đầu và ngoảnh lại trong lúc đi. Những hành động này chỉ ra sự bịn rịn và lòng trung thành của cô gái, cô không muốn rời xa người yêu của mình.
Câu chuyện cũng thể hiện sự quan tâm và sự chăm sóc của chàng trai. Chàng trai muốn đảm bảo rằng cô gái của mình sẽ ổn và an toàn, vì vậy anh ta khuyên cô gái rằng khi cô về nhà chồng, cô nên tỉa gọn áo quần và lặn sâu trong nước để rửa mặt. Tất cả những điều này thể hiện tình yêu và lo lắng của chàng trai đối với cô gái.
Hình ảnh và ngôn ngữ trong "Tiễn dặn người yêu" rất tươi đẹp và dễ thương. Chàng trai không chỉ gọi cô gái là "em" mà còn sử dụng các từ ngữ tình cảm và chu đáo như "người đẹp anh yêu" và "con nhỏ" để mô tả cô. Điều này cho thấy tình yêu và sự quý trọng mà chàng trai dành cho cô gái.
Những hành động và lời nói của chàng trai trong đoạn trích này cũng thể hiện tình yêu của anh ta không chỉ dành cho cô gái mà còn cho cả đứa con của cô. Chàng trai muốn đảm bảo rằng đứa con của họ sẽ không gặp khó khăn hay bất kỳ điều gì xấu xảy ra khi cô gái đi về nhà chồng.
Cả câu chuyện này thể hiện sự mạnh mẽ của tình yêu và lòng kiên nhẫn của chàng trai. Dù có rất nhiều khó khăn và trở ngại, anh ta quyết tâm chờ đợi và đối mặt với mọi thách thức để cuối cùng đoàn tụ và sống hạnh phúc bên cô gái mình yêu. Đây là một thông điệp về sức mạnh và đẹp đẽ của tình yêu chân thành.
7. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 7
Trải qua những năm tháng, đề tài về tình yêu đôi lứa đã trở thành một nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác giả sáng tác nhiều tác phẩm xuất sắc. "Tiễn Dặn Người Yêu" là một ví dụ nổi bật, thể hiện phong cách sáng tác truyện thơ độc đáo của dân tộc Thái.
Tình yêu đôi lứa đôi khi gặp trắc trở và thách thức trong hôn nhân, và điều này thường chỉ thấy rõ qua góc nhìn và tâm trạng của người đàn ông, người chủ động trong mối quan hệ đầy sâu sắc và đầy cảm xúc. Lời tiễn dặn trong tác phẩm này tóm gọn những khía cạnh quan trọng của một tình yêu sâu sắc, được miêu tả một cách chi tiết và thấu đáo.
Truyện thơ của các dân tộc thường là những câu chuyện dài được kể qua lời thơ, thể hiện phong tục tập quán, cũng như tình cảm và lối suy nghĩ của người dân thiểu số. "Tiễn Dặn Người Yêu" với 1846 câu thơ nổi tiếng kể về câu chuyện tình yêu và hôn nhân qua lời của hai nhân vật chính. Câu chuyện này bao gồm nhiều khía cạnh của tình yêu, từ khát vọng hạnh phúc đến đau khổ khi chia lìa, và sự kiên nhẫn và quyết tâm của cặp đôi để bảo vệ tình yêu của họ.
Dưới góc nhìn của người đàn ông, đoạn trích "Lời tiễn dặn" mô tả những suy tư và tâm trạng của anh. Anh phải tiễn đưa người yêu về nhà chồng và chứng kiến cảnh người chồng đánh đập cô. Tâm trạng của anh được miêu tả qua từng từ, từng cảm xúc, tạo nên một hình ảnh sâu sắc của tình yêu và đau khổ.
Trong đoạn trích, việc sử dụng một loạt các hình ảnh như lá cây, rừng, và nước biểu thị sự nhớ thương của cô gái, càng làm cho nội dung trở nên sống động và đầy cảm xúc. Từ ngữ được sử dụng một cách dày đặc và lặp lại, tạo ra một hiệu ứng mạnh mẽ để thể hiện tình cảm của cô gái và mong đợi người yêu quay lại.
Anh chàng cũng được miêu tả là một người rất quan tâm và ân cần, sẵn sàng giúp đỡ cô gái trong những thời điểm khó khăn nhất. Anh quan tâm đến cả con riêng của cô gái và tỏ ra rất chu đáo với nó.
Cuối cùng, đoạn trích "Lời tiễn dặn" kết thúc bằng lời thề nguyện của anh chàng, đặc biệt là lời hứa rằng họ sẽ vượt qua mọi khó khăn và giữ trọn tình yêu của họ, dù có khi họ sẽ già đi. Tình yêu của họ được miêu tả như một điều kì diệu, và đoạn trích kết thúc bằng một hình ảnh trong sáng và trong trẻo, thể hiện niềm tin vào tình yêu vĩnh cửu.
Cuối cùng, đoạn trích này phản ánh tâm hồn và phong tục hôn nhân của người Thái, và cách họ đối mặt với những khó khăn trong tình yêu. Tác phẩm này thể hiện sự trung thành và lòng nhân ái, và là một ví dụ tốt về tình yêu đôi lứa trong văn hóa dân tộc.
8. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 8
Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) kể về câu chuyện tình cảm động của đôi trai gái Thái cùng vói đau khổ cũng như khát vọng yêu đương của họ. Tiễn dặn người yêu là một trong những truyện thơ tiêu biểu và đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian các dân tộc thiểu số, được bổ sung qua nhiều thế hệ người Thái. Người Thái coi đây là cuốn sách quý nhất trong mọi cuốn sách quý vì nó thể hiện rõ nét cuộc sống và tâm hồn Thái.
Truyện thơ Tiễn dặn người yêu gồm 1846 câu thơ, trong đó chỉ có gần 400 câu tiễn dặn. Đoạn trích được lựa chọn để đọc thêm rất tiêu biểu cho nội dung Cách miêu tả trong đoạn trích cho thấy rõ người con gái đã cố trì hoãn thời gian trên đường cất bước về nhà chồng. Mỗi cánh rùng nàng đi qua đều là một không gian biểu cảm tạo ra cái cớ để mong có cơ hội gặp người yêu:
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.
Từ đầu đoạn trích, liên tiếp các từ ngoảnh lại, ngoái trông, đau nhớ, ngồi chờ, ngồi đợi,... được sử dụng dồn dập, liên tiếp đã thể hiện rõ nỗi lòng đau khổ, nhớ thương, quyến luyến của cô gái. Điều đặc biệt là hình ảnh cô gái lại hiện lên qua cái nhìn, tâm trạng của chàng trai giống như qua một thước phim quay chậm đến từng chi tiết. Điều này chứng tỏ chàng trai đã âm thầm quan sát cô gái với tất cả sự trìu mến, xót thương. Họ đã hiểu nhau đến từng hành động và ý nghĩ. Không gian núi rừng bình dị, quen thuộc của đồng bào Thái được miêu tả trực tiếp như một tấm phông rộng lớn cùng chia sẻ, đồng cảm với lòng người. Chàng trai đã tới vì dường như họ đã ước hẹn với nhau và như lời chàng giãi bày:
Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi.
Lời tiễn dặn của chàng trai thể hiện một tình yêu lãng mạn, thấm đượm vẻ đẹp huyền bí và hấp dẫn của phong tục, tín ngưỡng và hơn hết thảy là tâm hồn người đàn ông Thái đem đến cho khổ thơ một ấn tượng đặc biệt khó quên. Người Thái có tục hoả táng, muốn cho thân xác cháy đượm, linh hồn được siêu thoát, cần có hơi hương của người thân yêu nhất. Bởi thế, mặc dù nhận thức được hoàn cảnh, chàng vẫn gắn bó thuỷ chung. Chàng muốn gần “kề vóc mảnh”, được có hơi hương người yêu trong phút chia tay bịn rịn này để nếu có chết hồn cũng không bị cô đơn:
Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi,
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!
Mở đầu đoạn trích, chàng trai đã âu yếm gọi cô gái là “người đẹp anh yêu”, “anh yêu em”. Cách xưng hô, cách gọi đậm chất trữ tình, đặc trưng cho lời ăn tiếng nói của đồng bào Thái và mang sắc thái trữ tình sâu sắc. Vẻ đẹp của người con gái Thái được miêu tả bàng một nét phác hoạ chính xác hết sức tài tình: "Xin hãy cho anh kề vóc mảnh" bởi ai đã từng tiếp xúc với người phụ nữ Thái hẳn sẽ ấn tượng với dáng vóc mảnh mai có phần kiêu sa của họ. Truyện thơ khác với các thể loại tự sự văn xuôi ở ưu thế tả người, tả cảnh, tả tình, ơ phần khác của truyện thơ này có một số dòng miêu tả vẻ đẹp của người con gái: "Ngón tay thon lá hành - Đuôi mắt dài như mắt lá trầu xanh". Chính đoạn thơ này đã trở thành điểm nhấn và là cảm hứng tạo nên đầu đề của truyện thơ Tiễn dặn người yêu. Vì chỉ ở thời điểm này, tình yêu mới bộc lộ được hết sắc độ của nó, với yêu thương, đớn đau, tuyệt vọng và quyết tâm không gì lay chuyển. Mặc dù cô gái đã có con với người chồng mà cô không yêu nhưng điều đó khống làm giảm tình yêu, sự trân trọng của chàng trai dành cho cô. Anh vẫn nựng con của người yêu âu yếm như nựng con của chính mình:
Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn.
Có thể thấy sự nhân ái, lòng vị tha nồng ấm tình yêu trong trái tim người đàn ông Thái cao thượng. Tình yêu của chàng trai có độ bền vững qua thời gian, ngay cả khi cô đã tay bồng, tay mang. Kết thúc phần 1 vang lên điệp khúc tình yêu vói lời thề nguyền, ước hẹn:
Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già.
Thời gian mùa hạ, mùa đông trong câu thơ trên mang ý nghĩa biểu tượng, tương đồng với tuổi thanh xuân sôi nổi, tươi đẹp thời trẻ và tuổi già tàn phai, héo úa (goá bụa về già). Lời thề nguyền của chàng trai thật chân thành, cụ thể. Trong nhiều đoạn khác của truyện thơ luôn vang lên điệp khúc thề nguyền cảm động như thế và hơn thế. Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái Chàng trai an ủi, động viên khi cô gái bị nhà chồng hành hạ, và một lần nữa khẳng định sự chung thuỷ son sắt trong tình yêu. Để giữ lời thề nguyền, quyết bảo vệ tình yêu và ước vọng được đoàn tụ cùng người yêu, nàng tuy về nhà chồng nhưng cố tình phản kháng lại sự xếp đặt của số mệnh, giả bộ ương bướng, ngớ ngẩn, vụng về để cho nhà chồng chán mình mà đuổi về bàng những việc làm: "Rửa bát xóc cả rổ - Rửa ốc rửa từng con". Người phụ nữ về nhà chồng phải ăn cơm thừa canh cặn, phải làm việc cực nhọc lại bị hành hạ, ngược đãi đủ đường. Trước phần 2 của đoạn trích là cảnh cô gái bị nhà chồng đánh ngã lăn quay bên cối gạo. Đoạn đầu của phần 2 miêu tả những hành động, cử chỉ ân cần, chăm sóc, lo lắng thuốc thang của chàng trai dành cho cô gái. Lời nói của chàng thật dịu dàng, chan chứa xót thương:
Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau.
Tình yêu của chàng trai thật chân thành, dịu dàng, đằm thắm, không chỉ thể hiện ở những lời thề nguyền mà biểu hiện cụ thể qua hành động và lời nói ân cần, tha thiết khiến người nghe xiết bao cảm động. Những hình ảnh như : “Tơ rối đôi ta cùng gỡ - Tơ vò ta vuốt lại quay guồng” mang ẩn ý dẫu hoàn cảnh khó khăn thế nào nếu đồng lòng củng có thể giải quyết ổn thoả:
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ.
Trong thơ ca dân gian của người Thái, người Mông hay nhắc đến cái chết. Đó là một thủ pháp nghệ thuật để biểu hiện ý chí quyết bảo vệ tình yêu đến cùng. Cái chết là giới hạn cuối cùng của thử thách, nhưng "cái chết" cũng chỉ là cách biểu hiện quyết tâm (thực chất người trong cuộc không nghĩ đến cái chết và quả thực trong truyện này hai người đã quyết sống một cách mạnh mẽ và họ đã tìm lại được tình yêu):
Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,
Chết thành hồn, chung một mái, song song.
Phương pháp so sánh được sử dụng đậm nét trong phần kết của đoạn trích. Hình ảnh so sánh được chọn lọc đa dạng, biểu hiện phong tục, bản sắc văn hoá tinh thần, cảnh sắc thiên nhiên dân tộc Thái:
Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Toàn bộ đoạn trích là lời tiễn dặn người yêu, hành động chăm sóc ân cần, xót xa thương cảm và âm vang điệp khúc nguyện thề giữ trọn tình yêu. Kết thúc truyện thơ Tiễn dặn người yêu là một kết thúc có hậu theo truyền thống của vân học dân gian: ước mơ thành sự thật. Hai người đoàn tụ, làm lại cuộc đời trong tĩnh yêu bất diệt. Chàng trai đã giũ đúng lời nguyện ước của mình "Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già". Con người đã vượt lên trên số phận khắc nghiệt bởi những hành động tích cực đáng trân trọng, bởi lòng chung thuỷ, sự cao thượng và sức mạnh tình yêu chân chính.
9. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 9
Truyện thơ dân gian Việt Nam là thể loại rất đặc sắc và phong phú, thể hiện đời sống tinh thần và ước mơ cao đẹp của nhân dân ta. Trong kho tàng truyện thơ có một tác phẩm đặc sắc mang tên “Tiễn dặn người yêu”. Trong đó, đoạn trích “Lời tiễn dặn” đã thể hiện khao khát, ước muốn về tình yêu tự do, hạnh phúc của con người.
Tiễn dặn người yêu” là truyện thơ cực kì nổi tiếng của người dân tộc Thái, có tên gốc là “Xống chụ xon xao”. Câu chuyện kể về một đôi nam nữ biết nhau từ khi còn tấm bé, họ yêu nhau say đắm. Đến tuổi trưởng thành, chàng trai vì quá nghèo nên không thể lấy cô gái, cô bị gả cho một gã con trai nhà giàu. Đoạn trích “Lời tiễn dặn” kể lại cảnh chàng trai đưa tiễn cô gái về nhà chồng và những ngày sau đó.
Người đọc có thể thấy được nỗi đau chia lìa của đôi trai gái. Tuy yêu nhau nhưng họ phải rời xa nhau vì hoàn cảnh. Câu thơ cũng thể hiện trạng thái ngập ngừng, chần chừ như muốn kéo cho thời gian thêm dài, để cô gái có thể chờ được chàng trai mình yêu đến nói câu tạm biệt. Ớt, cà, lá ngón đều là cây có lá độc như muốn nói mỗi bước đi của cô gái đều chứa đầy nỗi đau đớn, xót xa. Chỉ trực chờ nếu chàng trai không đến, cô có thể dùng thứ thuốc độc ấy để rời xa nhân gian đầy khổ cực. Và cuối cùng chàng trai cũng đến, cô gái thỏa lòng “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”. Họ trao cho nhau những lời động viên, hứa hẹn, dù cô gái có ra sao thì chàng trai vẫn một lòng chung thủy. Thế nên “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại/ Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.
Sau khi chờ cô gái chờ được chàng trai, hai người cùng ngồi bên nhau nói đôi lời tiễn dặn. Khi hai người ở bên nhau, họ chẳng cần nói gì. Ngôn ngữ dường như trở nên thừa thãi. Họ lặng lẽ ngồi kề cạnh nhau, để cho hương thơm của người con gái quấn quýt, hòa quyện vào người con trai. Dù cho sau này anh có chết đi, bị hỏa táng theo tập tục thì hương thơm của người con gái anh yêu sẽ mãi ở bên anh. Tình yêu của người con trai dành cho cô gái ấy dường như đã trở thành bất tử, đến khi không còn trên thế giới này nữa anh vẫn muốn mang theo. Ấy vậy mà họ phải xa lìa nhau vì hoàn cảnh, vì cha mẹ cô gái chê anh nghèo nàn. Sự bất công trong tập tục cổ hủ khiến cho đôi lứa lìa xa, tình yêu tan vỡ. Và như để phản kháng lại điều đó, hai người cùng thề nguyền, hẹn ước trăm năm với nhau. Tình yêu của đôi trẻ gắn liền với thiên nhiên của bản làng, kéo dài xuyên suốt theo từng năm từng tháng. Thời gian từ mùa hạ đến mùa đông chỉ một vòng tuần hoàn khép kín không bao giờ kết thúc, và tình yêu của họ cũng sẽ đi theo vòng tuần hoàn vĩnh cửu ấy. Dù không được ở bên nhau nhưng họ vẫn dành cho nhau sự thủy chung, trân trọng, đợi lúc về già lại được kề cạnh nhau.
Tuy không còn được ở bên nhau nữa nhưng tình cảm của chàng trai dành cho cô gái vẫn luôn mặn nồng, tha thiết. Vì yêu cô, anh yêu luôn cả đứa con của cô với người chồng kia. Chàng trai thổ lộ:
Anh gọi con của cô và chồng là “con dòng”, “con rồng, con phượng”. Trong mắt anh, miễn là con của cô, anh đều coi nó như vật báu mà nâng niu, yêu thương. Lòng cao thượng này của chàng trai đã chứng minh tình yêu của anh là chân thành và hoàn toàn trong sáng, không có bất cứ điều gì có thể ngăn trở được. Tuy cô gái đã về nhà chồng nhưng anh vẫn một mực bảo vệ, chăm sóc cô:
Khi cô gái bị nhà chồng ngược đãi, đánh đập, chàng trai đã xuất hiện để đỡ đần, chăm sóc cô. Từng lời nói, hành động dịu dàng, chứa đầy tình cảm yêu thương của chàng trai khiến người đọc run lên vì thương cho tình yêu của họ. Chàng trai đã nhẹ nhàng đỡ cô dậy, phủi lại tấm áo, chải mái tóc đã rối của cô rồi chặt che đun thuốc cho cô. Sau tất cả, anh lại là người đưa đôi tay giúp đỡ, che chở cho người mình yêu. Tất cả điều này đều thể hiện tình yêu chung thủy, bao dung, vị tha đầy cao thượng.
Chàng trai đã khẳng định sẽ luôn bên cạnh, yêu thương và giúp đỡ cô gái. Thậm chí, nếu cùng đường, hai người có thể cùng nhau đồng quy vu tận. Cái chết trong bài thơ không thể hiện nỗi buồn mà ngược lại, nó là sự hóa thân cho những kiếp sống khác, để đôi trẻ được đoàn tụ, hạnh phúc bên nhau. Họ tin rằng chỉ cần một lòng gắn bó thủy chung, tình yêu của họ sẽ đơm hoa kết trái. Sức mạnh của tình yêu sẽ giúp cho những người có lòng đến bên nhau.
Trong đoạn trích “Lời tiễn dặn”, ngoài câu chuyện tình yêu trong sáng, thủy chung ra thì người đọc cũng thấy được rõ ràng các phong tục tập quán, nếp sinh hoạt hay cảnh sắc thiên nhiên của người đồng bào miền núi. Tất cả là do lối nói ví von, so sánh giàu hình ảnh, gợi nhiều liên tưởng thú vị đầy sức hấp dẫn. Đây cũng là một trong những lí do quan trọng giúp cho “Tiễn dặn người yêu” được đứng vào danh sách những tác phẩm truyện thơ nổi tiếng và xuất sắc bậc nhất trong kho tàng văn học dân gian.
10. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 10
Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) kể về câu chuyện tình cảm động của đôi trai gái Thái cùng với đau khổ cũng như khát vọng yêu đương của họ. Tiễn dặn người yêu là một trong những truyện thơ tiêu biểu và đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian các dân tộc thiểu số, được bổ sung qua nhiều thế hệ người Thái. Người Thái coi đây là cuốn sách quý nhất trong mọi cuốn sách quý vì nó thể hiện rõ nét cuộc sống và tâm hồn Thái.
Truyện thơ Tiễn dặn người yêu gồm 1846 câu thơ, trong đó chỉ có gần 400 câu tiễn dặn. Đoạn trích được lựa chọn để đọc thêm rất tiêu biểu cho nội dung Cách miêu tả trong đoạn trích cho thấy rõ người con gái đã cố trì hoãn thời gian trên đường cất bước về nhà chồng. Mỗi cánh rùng nàng đi qua đều là một không gian biểu cảm tạo ra cái cớ để mong có cơ hội gặp người yêu:
“Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.”
Từ đầu đoạn trích, liên tiếp các từ ngoảnh lại, ngoái trông, đau nhớ, ngồi chờ, ngồi đợi,... được sử dụng dồn dập, liên tiếp đã thể hiện rõ nỗi lòng đau khổ, nhớ thương, quyến luyến của cô gái. Điều đặc biệt là hình ảnh cô gái lại hiện lên qua cái nhìn, tâm trạng của chàng trai giống như qua một thước phim quay chậm đến từng chi tiết. Điều này chứng tỏ chàng trai đã âm thầm quan sát cô gái với tất cả sự trìu mến, xót thương. Họ đã hiểu nhau đến từng hành động và ý nghĩ. Không gian núi rừng bình dị, quen thuộc của đồng bào Thái được miêu tả trực tiếp như một tấm phông rộng lớn cùng chia sẻ, đồng cảm với lòng người. Chàng trai đã tới vì dường như họ đã ước hẹn với nhau và như lời chàng giãi bày:
“Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi.”
Lời tiễn dặn của chàng trai thể hiện một tình yêu lãng mạn, thấm đượm vẻ đẹp huyền bí và hấp dẫn của phong tục, tín ngưỡng và hơn hết thảy là tâm hồn người đàn ông Thái đem đến cho khổ thơ một ấn tượng đặc biệt khó quên. Người Thái có tục hỏa táng, muốn cho thân xác cháy đượm, linh hồn được siêu thoát, cần có hơi hương của người thân yêu nhất. Bởi thế, mặc dù nhận thức được hoàn cảnh, chàng vẫn gắn bó thuỷ chung. Chàng muốn gần “kề vóc mảnh”, được có hơi hương người yêu trong phút chia tay bịn rịn này để nếu có chết hồn cũng không bị cô đơn:
“Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi,
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!”
Mở đầu đoạn trích, chàng trai đã âu yếm gọi cô gái là “người đẹp anh yêu”, “anh yêu em”. Cách xưng hô, cách gọi đậm chất trữ tình, đặc trưng cho lời ăn tiếng nói của đồng bào Thái và mang sắc thái trữ tình sâu sắc. Vẻ đẹp của người con gái Thái được miêu tả bằng một nét phác họa chính xác hết sức tài tình: "Xin hãy cho anh kề vóc mảnh" bởi ai đã từng tiếp xúc với người phụ nữ Thái hẳn sẽ ấn tượng với dáng vóc mảnh mai có phần kiêu sa của họ. Truyện thơ khác với các thể loại tự sự văn xuôi ở ưu thế tả người, tả cảnh, tả tình, ơ phần khác của truyện thơ này có một số dòng miêu tả vẻ đẹp của người con gái: "Ngón tay thon lá hành - Đuôi mắt dài như mắt lá trầu xanh". Chính đoạn thơ này đã trở thành điểm nhấn và là cảm hứng tạo nên đầu đề của truyện thơ Tiễn dặn người yêu. Vì chỉ ở thời điểm này, tình yêu mới bộc lộ được hết sắc độ của nó, với yêu thương, đớn đau, tuyệt vọng và quyết tâm không gì lay chuyển. Mặc dù cô gái đã có con với người chồng mà cô không yêu nhưng điều đó không làm giảm tình yêu, sự trân trọng của chàng trai dành cho cô. Anh vẫn nựng con của người yêu âu yếm như nựng con của chính mình:
“Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn.”
Có thể thấy sự nhân ái, lòng vị tha nồng ấm tình yêu trong trái tim người đàn ông Thái cao thượng. Tình yêu của chàng trai có độ bền vững qua thời gian, ngay cả khi cô đã tay bồng, tay mang. Kết thúc phần 1 vang lên điệp khúc tình yêu với lời thề nguyền, ước hẹn:
“Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già.”
Thời gian mùa hạ, mùa đông trong câu thơ trên mang ý nghĩa biểu tượng, tương đồng với tuổi thanh xuân sôi nổi, tươi đẹp thời trẻ và tuổi già tàn phai, héo úa (goá bụa về già). Lời thề nguyền của chàng trai thật chân thành, cụ thể. Trong nhiều đoạn khác của truyện thơ luôn vang lên điệp khúc thề nguyền cảm động như thế và hơn thế. Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái Chàng trai an ủi, động viên khi cô gái bị nhà chồng hành hạ, và một lần nữa khẳng định sự chung thuỷ son sắt trong tình yêu. Để giữ lời thề nguyền, quyết bảo vệ tình yêu và ước vọng được đoàn tụ cùng người yêu, nàng tuy về nhà chồng nhưng cố tình phản kháng lại sự xếp đặt của số mệnh, giả bộ ương bướng, ngớ ngẩn, vụng về để cho nhà chồng chán mình mà đuổi về bàng những việc làm: "Rửa bát xóc cả rổ - Rửa ốc rửa từng con". Người phụ nữ về nhà chồng phải ăn cơm thừa canh cặn, phải làm việc cực nhọc lại bị hành hạ, ngược đãi đủ đường. Trước phần 2 của đoạn trích là cảnh cô gái bị nhà chồng đánh ngã lăn quay bên cối gạo. Đoạn đầu của phần 2 miêu tả những hành động, cử chỉ ân cần, chăm sóc, lo lắng thuốc thang của chàng trai dành cho cô gái. Lời nói của chàng thật dịu dàng, chan chứa xót thương:
“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau.”
Tình yêu của chàng trai thật chân thành, dịu dàng, đằm thắm, không chỉ thể hiện ở những lời thề nguyền mà biểu hiện cụ thể qua hành động và lời nói ân cần, tha thiết khiến người nghe xiết bao cảm động. Những hình ảnh như : “Tơ rối đôi ta cùng gỡ - Tơ vò ta vuốt lại quay guồng” mang ẩn ý dẫu hoàn cảnh khó khăn thế nào nếu đồng lòng cũng có thể giải quyết ổn thoả:
“Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ.”
Trong thơ ca dân gian của người Thái, người Mông hay nhắc đến cái chết. Đó là một thủ pháp nghệ thuật để biểu hiện ý chí quyết bảo vệ tình yêu đến cùng. Cái chết là giới hạn cuối cùng của thử thách, nhưng "cái chết" cũng chỉ là cách biểu hiện quyết tâm (thực chất người trong cuộc không nghĩ đến cái chết và quả thực trong truyện này hai người đã quyết sống một cách mạnh mẽ và họ đã tìm lại được tình yêu):
“Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,
Chết thành hồn, chung một mái, song song.”
Phương pháp so sánh được sử dụng đậm nét trong phần kết của đoạn trích. Hình ảnh so sánh được chọn lọc đa dạng, biểu hiện phong tục, bản sắc văn hoá tinh thần, cảnh sắc thiên nhiên dân tộc Thái:
“Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.”
Toàn bộ đoạn trích là lời tiễn dặn người yêu, hành động chăm sóc ân cần, xót xa thương cảm và âm vang điệp khúc nguyện thề giữ trọn tình yêu. Kết thúc truyện thơ Tiễn dặn người yêu là một kết thúc có hậu theo truyền thống của văn học dân gian: ước mơ thành sự thật. Hai người đoàn tụ, làm lại cuộc đời trong tình yêu bất diệt. Chàng trai đã giữ đúng lời nguyện ước của mình "Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già". Con người đã vượt lên trên số phận khắc nghiệt bởi những hành động tích cực đáng trân trọng, bởi lòng chung thuỷ, sự cao thượng và sức mạnh tình yêu chân chính.
11. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 11
'Tôi và em, mối tình hai đường rẽ
Như ngôi sao chiếu sáng đêm tối'.
Tình yêu, đẹp đẽ và thượng thừa, là kho tặng vô giá mà tạo hóa ban cho cuộc sống. Vì nó quý giá, không phải ai cũng có cơ hội trải nghiệm. Trong xã hội truyền thống, nhiều người ao ước sở hữu tình yêu, mong muốn đơn giản chỉ là được ở bên người yêu, nhưng thực tế lại là không thể. Những người ấy lặng lẽ quan sát, theo dõi bước chân của người yêu và cố gắng vượt qua mọi trở ngại để giành lại hạnh phúc. Đó chính là chủ đề của truyện thơ 'Lời tiễn dặn' của dân tộc Thái, nơi tâm huyết đau khổ, tuyệt vọng và hy sinh của chàng trai khi tiễn biệt người yêu về nhà chồng được tả nét rõ ràng, thấu hiểu, và khao khát vượt qua khó khăn để đoàn tụ.
'Tiễn dặn người yêu' (gốc tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một đoạn thơ đặc sắc, đặc trưng của dân tộc Thái trong kho tàng văn hóa dân tộc. Đây là một câu chuyện thơ dài, vừa tự kể vừa thể hiện tình cảm trữ tình. Một trong những chủ đề chính của thể loại thơ này là khao khát tự do trong tình yêu và hạnh phúc đôi lứa. Cốt truyện thường đi qua ba giai đoạn: Tình yêu đắm say giữa nam và nữ - Tình yêu bị cấm đoán và tan vỡ, mang theo đau khổ - Cố gắng vượt qua mọi khó khăn để đoàn tụ (thậm chí là qua cả cái chết). 'Lời tiễn dặn' chọn cách kết thúc theo hình thức thứ hai.
Một trong những nỗi đau khó nói là không thể chia sẻ hạnh phúc bên người mình yêu. Điều này là nỗi đau lòng, nỗi tủi thân mà cô gái trong câu chuyện phải trải qua, được chàng trai cảm nhận và chia sẻ bằng tấm lòng. Cô gái bịn rịn, đắm chìm trong tình yêu, không muốn chia xa người yêu, thể hiện qua những hành động cụ thể như:
'Bước chân về phía xa, đôi mắt quay lại,
Bước chân về phía xa, trái tim nhớ mãi,
Đi xa lòng càng đau nhức.
Em tới rừng cắt lá ớt ngắt lá, chờ đợi,
Tới rừng cắt lá cà ngắt lá, đợi chờ,
Tới rừng ngắt lá ngón ngóng trông'.
Những hành động 'quay lại, đôi mắt nhìn lại' liệu có phản ánh rõ ràng rằng chúng ta đang chờ đợi ai đó? Đúng, đó là cách nàng đang mong chờ gặp chàng trước khi trở thành vợ của người khác. Cùng với đó là loạt hành động tiếp theo (cắt lá ớt, cắt lá cà) với mục đích chính là mong đợi người yêu. Mỗi đợt rừng đều là một dừng chân để cắt lá, người con gái muốn kéo dài thời gian, mong muốn gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả thể hiện qua ánh nhìn, qua những hành động thể hiện rõ tâm trạng đau đớn, nỗi buồn xót xa, lòng quyến luyến không muốn xa cách, kết thúc một tình yêu tuyệt vời.
Thường thì những người yêu nhau có thể tương thông với nhau qua thần giao cách cảm. Có lẽ, chàng trai cảm nhận được rằng người yêu đang gọi mình, như một cuộc hẹn đã định từ trước, chàng đã đến những nơi người yêu đã trải qua:
'Anh đến, em gập lá xanh ngồi;
Nhận lời nhủ, anh lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu bước đi'.
Lời tiễn dặn nghe thật ngọt ngào, thấm đẫm tình cảm. Anh cũng như chị, mong muốn giữ lấy những khoảnh khắc bên nhau nên đã ý thức thêm vài câu để được gần chị hơn. Ngôn ngữ xưng hô của người Thái ngọt ngào quá. Anh gọi chị là 'người đẹp anh yêu' ngay từ câu thứ hai của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn mãnh liệt, đầy cảm xúc dù giờ đây chị đã bước đi theo chồng.
Khi yêu ai đó, ngoài mong muốn được ở bên nhau, ta luôn khao khát cảm nhận sự hiện diện của người yêu để giảm bớt nỗi nhớ nhung. Và người Thái cũng thể hiện điều này qua một truyền thống đẹp như sau:
'Xin anh đưa bóng gần thêm,
Quấn vai em, hương tỏa quanh người,
Cho đến sau này, lửa tình vẫn rực cháy
Một lát bên em thay lời tiễn biệt!'
Theo nghi lễ hỏa táng của người Thái xưa, khi linh hồn rời khỏi, muốn siêu thoát phải có hương thơm của người yêu thương nhất. Chàng trai nghĩ rằng nếu không giữ được hương của người yêu, ông sẽ trải qua cả cuộc đời mà không có ai để yêu thương. Do đó, khi còn gần người yêu, anh muốn quấn lấy và gần sát để lưu giữ hương thơm, để sau khi chết không trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.
Ai cũng mong muốn sau khi có được người yêu, có thể xây dựng một tổ ấm hạnh phúc. Tuy nhiên, ít người đàn ông nào có tấm lòng vị tha, bao dung như anh, vượt qua giới hạn thông thường vì tình yêu của anh đối với chị:
'Em nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngần ngại,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn'.
Mất đi người yêu nhưng tình yêu của chàng trai vẫn không giảm đi. Hành động ôm bồng đứa con không phải của mình của anh là sự nâng niu, âu yếm, đầy tình thương. Tất cả liên quan đến chị đều được anh trân trọng và yêu thương một cách tận tâm. Sự vị tha và bao dung là minh chứng cho tình yêu bền vững, kiên định, kể cả khi chị đã có con với người khác.
Kết thúc phần đầu, là lời thề nguyền vững chắc của anh dành cho người con gái anh yêu:
'Chúng ta sẽ yêu nhau, đến khi tháng Năm lau nở,
Khi mùa nước đỏ cá về,
Khi chim tăng ló hót gọi hè.
Không thể ở bên nhau mùa hạ, chúng ta sẽ ở cùng nhau mùa đông,
Không thể ở bên nhau khi trẻ, chúng ta sẽ ở bên nhau khi goá bụa về già'.
Lời thề nguyền chặt chẽ thể hiện qua thời gian cụ thể và những hình ảnh tình cảm, minh chứng cho tình yêu sắt đá của anh dành cho chị. Việc xác định thời gian từ đầu năm đến cuối năm là quãng đời của anh ngoài chị chứng minh rằng anh sẽ không yêu ai khác. Cột mốc từ 'thời trẻ đến khi 'góa bụa về già' là sự cam kết đến cùng, tìm mọi cách để đoàn tụ. Nghệ thuật điệp cấu trúc 'Không lấy được nhau...chúng ta sẽ lấy nhau' là khẳng định quyết tâm cuối cùng.
Khi yêu, người ta mong muốn mang lại hạnh phúc cho người yêu. Nhưng chàng trai này không thể làm điều đó. Đó là nỗi đau khổ, một sự chấp nhận đau lòng khi chứng kiến cô gái bị đánh đập trước mắt. Bây giờ, anh chỉ có thể làm một điều: chăm sóc và an ủi cô trong thời kỳ khó khăn này.
Em ơi, hãy tỉnh giấc,
Đứng dậy và làm đẹp bản thân,
Hãy lau chùi mọi bụi bẩn,
Chải tóc, buộc tóc gọn gàng.
Anh sẽ cắt tre để làm đầu gióng,
Chặt tre đầy, giữa gióng anh mài bén,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau'.
Với lòng chung thủy sắt đá dành cho người yêu, có lẽ cô gái đã đối đầu với đạo lý, làm điều trái với tư cách con dâu, chỉ để bị đuổi, trở về nhà và đoàn tụ với người yêu. Cô chịu trận, bị đánh đập và hành hạ, nhưng trong lòng chàng trai chỉ còn lại nỗi xót xa và sự bất lực. Anh chỉ có thể đứng đằng sau, vỗ về, an ủi, và chăm sóc cô sau những đòn roi từ gia đình chồng.
Không chỉ có cô gái đang chiến đấu một mình, anh muốn nói rằng dù có chuyện gì xảy ra, cô sẽ không đơn độc, vì anh luôn sẵn sàng ở bên, cùng cô vượt qua mọi khó khăn:
'Chiếc rối này chúng ta cùng gỡ bỏ,
Chúng ta sẽ đan lại nó trở nên chặt chẽ;
Quay lại guồng gỗ vững chãi,
Về với người ta yêu thương từ trước'.
Những hình ảnh về việc 'gỡ bỏ tơ rối, vuốt vuốt lại' là minh chứng cho lời hứa của chàng trai sẽ cùng đối mặt với mọi khó khăn, luôn là nơi tựa đắc cho cô gái mỗi khi gặp thách thức.
Khả năng chịu đựng của con người không phải là vô hạn, nước đến đâu là bờ đến đó. Mặc cho thực tế đau lòng, chàng trai quyết định phá vỡ mọi quy tắc, chiến đấu để giành lại tình yêu của mình, được thể hiện qua hình ảnh về cái chết:
'Chết ba năm, hình vẫn treo lơ lửng;
Chết thành sông, nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi đồng hồi sinh,
Chết thành muối, ta làm bát nước mắt'.
Chết là khi con người đối diện với bước đường cùng, không còn giải pháp, phản ánh sự bức xúc trước hiện thực cuộc sống. Tuy nhiên, cặp đôi này không chọn lựa con đường đó mà thay vào đó là quyết tâm sống hạnh phúc, mạnh mẽ, và cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội để hướng đến tình yêu của họ. Hình ảnh về cái chết chỉ được sử dụng để càng nhấn mạnh sức sống mãnh liệt và ý chí đoàn tụ của đôi tình nhân.
'Có công mài sắt, có ngày nên kim'. Sự kiên trì mài giũa tình yêu cùng niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ mang lại niềm tin vào một cái kết ngọt ngào như một câu chuyện cổ tích:
'Ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời thương trao không rời mất;
Như bán trâu chợ dựa cửa,
Như lúa thu muôn bông.
Lòng ta thương nhau nghìn lớp trăm kề,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, gỗ cứng trọn đời,
Yêu nhau, kiếp già đến tận,
Ta yêu nhau tận đời gió, không lay không chuyển,
Người xiêm xui, không ngóc không nghe'.
Bằng cách so sánh tế nhị, tác giả tạo nên bức tranh phong phú về phong tục, tập quán độc đáo của người Thái và những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của họ. Bất kể gian nan, họ đã đoàn tụ, sống hạnh phúc bên nhau. Sức mạnh của tình yêu chân chính sẽ hướng họ đến một cái kết hạnh phúc.
Cái kết của họ là niềm tin vào một tình yêu chân chính, có thể biến những điều không thể thành có thể. Họ vượt qua mọi khó khăn, biến cố để nhận lại những gì xứng đáng nhất. Chàng trai giữ lời hứa bằng lòng yêu thương, sự tin tưởng, và ý chí kiên định. Câu chuyện của họ là minh chứng sống cho niềm tin vào tình yêu chân chính giữa những thách thức của xã hội cổ đại. Nó cũng là tiếng nói, khao khát được tự do yêu đương, lựa chọn người bạn đời, và quyết định cuộc sống hôn nhân trong xã hội người Thái xưa.
12. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 12
Tình yêu, đề tài quen thuộc và đã khiến biết bao trái tim xao xuyến. Tình yêu không chỉ là một chủ đề thú vị trong thơ ca mà còn là nguồn cảm hứng để những tâm hồn sáng tạo trái tim. Có những cách biểu hiện tình yêu đa dạng, mỗi nhà thơ thường mang đến một góc nhìn, một cảm xúc riêng. Trong thơ của Tago, tình yêu thường được thể hiện với sự triết lý và tư duy sâu xa. Trong thơ của Pushkin, tình yêu thường đầy nồng nàn và đắm say. Còn Xuân Diệu thì thường tạo ra những bản tình ca đầy cảm xúc và sôi động.
Câu chuyện "Tiễn dặn người yêu" cũng là một ví dụ xuất sắc về thể loại truyện thơ, nơi tình yêu và hôn nhân là trung tâm. Câu chuyện này, thuộc văn hóa của dân tộc Thái, mang đến những tầm nhìn sâu sắc về tình yêu và hôn nhân, và cách mà những khó khăn trong tình yêu và cuộc sống hôn nhân có thể thử thách và đánh thức sự mạnh mẽ bên trong con người.
Trong cuộc sống, có thời điểm tình yêu và hôn nhân đối mặt với nhiều thử thách và khó khăn. Những trắc trở này thường là cơ hội để thể hiện sức mạnh của tình yêu và lòng kiên nhẫn của con người. Cuộc sống đôi khi đầy sóng gió, nhưng những người trong cuộc mới thực sự hiểu và cảm nhận hết được. Câu chuyện "Tiễn dặn người yêu" là một ví dụ rất rõ nét về cách mà tình yêu có thể vượt qua mọi khó khăn và trở nên vĩ đại hơn trong quá trình đối mặt với những thách thức trong cuộc sống.
Truyện thơ cũng có sức mạnh đặc biệt trong việc diễn đạt tình cảm và tạo ra hình ảnh sống động. Nó thường sử dụng những từ ngữ, hình ảnh và biểu đạt đầy tưởng tượng để kể về những trải nghiệm tinh thần và cảm xúc. Đoạn thơ "Lời tiễn dặn" trong truyện này là một ví dụ tuyệt vời về cách sử dụng ngôn ngữ để thể hiện tình yêu và lòng quyết tâm của nhân vật chàng trai. Nó sử dụng hình ảnh mạch cảm, đau đớn và quyết tâm vượt qua mọi khó khăn.
Câu chuyện này cũng thể hiện sự đoàn kết và tương thân tương ái trong tình yêu. Nhân vật chàng trai không chỉ yêu người con gái mình đắm say mà còn quan tâm và sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn để bảo vệ người yêu. Điều này thể hiện rằng tình yêu không chỉ đơn thuần là tình cảm, mà còn là trách nhiệm và cam kết.
Tổng cộng, "Tiễn dặn người yêu" là một câu chuyện đầy cảm xúc và ý nghĩa về tình yêu và hôn nhân, và cách mà tình yêu có thể vượt qua mọi khó khăn để trở nên vĩ đại hơn. Truyện thơ là một phương tiện xuất sắc để thể hiện những tâm hồn sâu sắc của con người và truyền tải những giá trị tinh thần quý báu cho thế hệ sau.
13. Phân tích truyện thơ Lời tiễn dặn - Mẫu 13
Trong suốt nhiều thế hệ, tình yêu đôi lứa đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác giả, tạo nên nhiều tác phẩm nổi bật. "Tiễn Dặn Người Yêu" là một ví dụ sáng sủa về sự kết hợp giữa thơ và truyện, thể hiện phong cách sáng tạo đặc trưng của người dân tộc Thái. Tác phẩm này khắc họa những gian khổ trong tình yêu và hôn nhân, thường xảy ra như những thách thức trên con đường dẫn tới hạnh phúc. Các nhân vật trong câu chuyện biểu lộ tâm trạng và trải nghiệm của người con trai, người luôn đóng vai trò chủ động trong một cuộc tình sâu sắc và da diết.
Truyện thơ của người dân tộc thường kể một câu chuyện dài qua lời thơ, giúp chúng ta hiểu về phong tục, tập quán và tâm hồn của người dân thiểu số. "Tiễn Dặn Người Yêu" được biến tấu thành 1846 câu thơ nổi tiếng, mô tả câu chuyện tình yêu và hôn nhân của hai nhân vật chính. Câu chuyện này có nhiều tình huống thăng trầm, bao gồm niềm hy vọng vào hạnh phúc, đau khổ khi chia lìa, và sự kiên trì của cả hai trong việc bảo vệ tình yêu. Để hiểu sâu hơn về câu chuyện, chúng ta cần đặt mình vào tác phẩm một cách chân thành và đồng cảm với tình cảm của người con trai, như được thể hiện qua lời tiễn dặn.
Tác giả sử dụng ngôn ngữ hùng vĩ và tường thuật chi tiết để tái hiện hình ảnh và tâm trạng của người con trai. Câu chuyện bắt đầu bằng việc anh tiễn người con gái về nhà chồng. Anh rất cảm nhận mỗi bước đi của cô gái, và mắt anh luôn "ngoái trông" và "ngoảnh lại" khi chia lìa. Những chi tiết như cây rừng, lá ớt, và cả cà đều biểu thị sự thiết tha và nhớ nhung của cô gái trong trái tim anh.
Cảnh tượng này diễn ra khi cô gái đã đến rừng, nơi chàng trai đang chờ đợi. Anh gọi cô gái bằng những từ ngữ ngọt ngào và yêu thương. Anh yêu cô gái và muốn níu kéo thời gian cùng cô gái, dù biết rằng họ phải chia lìa.
Câu chuyện tiếp tục khi chàng trai đã đến nhà chồng của cô gái. Anh chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập, và anh biết rằng cô gái sẽ phải trải qua những thời gian khó khăn. Anh ủng hộ và chăm sóc cô gái trong những khoảnh khắc khó khăn nhất của cuộc đời cô.
Anh nói với cô gái rằng họ sẽ gặp nhau lại và tái hợp vào một ngày không xa. Anh yêu cô gái và quyết tâm duy trì tình yêu của họ dù có bất kỳ khó khăn gì. Câu chuyện này thể hiện lòng trung thành và tình yêu đích thực của cả hai người.
Tâm hồn và phong tục hôn nhân của người Thái được thể hiện trong câu chuyện. Câu chuyện kết thúc với một cái kết có hậu, trong đó cả hai người vượt qua mọi khó khăn và tái hợp. Điều này là một minh chứng cho tình yêu và lòng trung thành của họ.
"Tấm lòng, tập tục, và tình yêu của họ là một ví dụ đáng ngưỡng mộ về sự hi sinh và lòng trung thành trong tình yêu." Câu chuyện này khắc họa một cách rất sinh động tình yêu đôi lứa và sự đoàn kết của họ trong cuộc hôn nhân, cho chúng ta thấy rằng luôn có sự kỳ diệu trong tình yêu và sự trung thành luôn đem lại kết quả tích cực.