Lý thuyết Ngữ văn 11 Kết nối tri thức bài 15

1.1. Tác giả Văn Cao

a. Tiểu sử:

- Văn Cao (1923 - 1995) tên thật là Nguyễn Văn Cao.

- Quê ở Nam Định nhưng ông sinh ra và lớn lên ở Hải Phòng, đây cũng là nơi ông bắt đầu sự nghiệp văn chương của mình.

b. Sự nghiệp sáng tác

- Văn Cao nổi bật ở nhiều thể loại, đặc biệt là ở lĩnh vực âm nhạc, có năng khiếu ở nhiều lĩnh vực khác như hội họa, viết văn hay ở các lĩnh vực về thẩm mĩ khác.

- Giai đoạn đầu sáng tác, Văn Cao chủ yếu viết về nhạc tiền chiến sau đó mới chuyển sang viết văn, những tác phẩm của ông nổi bật và được văn học Việt Nam đánh giá cao.

1.2. Tác phẩm

a. Xuất xứ :

Bài thơ Thời gian được rút trong tập thơ Tuyển tập Văn Cao - Thơ sáng tác năm 1994.

b. Thể loại:

Bài thơ Thời gian thuộc thể loại thơ tự do.

c. Phương thức biểu đạt:

Văn bản Thời gian có phương thức biểu đạt là biểu cảm.

d. Bố cục văn bản:

- Phần 1( 4 câu thơ đầu): Thời gian bị tàn phá.

- Phần 2 (3 câu cuối): Khẳng định sức sống mãnh liệt và trường tồn của thời gian.

e. Tóm tắt tác phẩm:

“Thời gian” của tác giả Văn Cao đem đến ý nghĩa lớn lao về quy luật của thời gian. Thời gian dẫu vẫn trôi “qua kẽ tay” nhưng những điều đẹp đẽ vẫn còn sống mãi, vẫn “còn xanh”.

2.1. Thời gian bị tàn phá

- Thời gian qua kẽ tay: Cảm nhận thời gian một cách đặc biệt bằng xúc giác. Thời gian lặng lẽ nhưng trôi qua rất nhanh.

- Làm khô những chiếc lá: Dấu ấn của thời gian thể hiện trên vạn vật và con người.

- Rơi: Câu thơ được ngắt ra đột ngột, chỉ có một tiếng, nhấn mạnh vào sự chuyển động của cảnh vật.

- Như tiếng sỏi: Lối so sánh đặc sắc, gợi tả âm thanh nặng nề và khô khốc.

- Trong lòng giếng cạn: Sự vật đều trơ trọi, bị thời gian tước đi sức sống, trở nên tiêu điều.

2.2. Sức sống mãnh liệt và trường tồn của thời gian

- Riêng những: Điệp ngữ thể hiện sự khẳng định, cho thấy cảm xúc của nhân vật trữ tình có sự thay đổi.

- Những câu thơ, những bài hát là biểu tượng cho sáng tạo nghệ thuật, sự rung động của trái tim con người.

- Còn xanh: Sức sống trường tồn của nghệ thuật và tình yêu.

- Và đôi mắt em: Vẻ đẹp của con người, tình yêu.

- Như hai giếng nước: Vẻ lấp lánh, trong lành, dạt dào sức sống.

3.1. Về nội dung

Bài thơ Thời gian g ợi cho tâm hồn người đọc biết bao suy ngẫm về cuộc đời, về con người trong cuộc sống này, mặc cho thời gian vẫn không ngừng chảy trôi.

3.2. Về nghệ thuật

- Thể thơ tự do giúp tác giả thể hiện được hết tâm tư vào tác phẩm.

- Ngôn ngữ thơ hay và giản dị nhưng ấn tượng.

- Khắc họa hiện thực chân thật và mang ý nghĩa to lớn.

Nêu suy ngẫm của tác giả về bản chất của thời gian, nghệ thuật, tình yêu và mối tương quan giữa chúng.

Phương pháp giải:

Chú ý vào nội dung và đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

- Thời gian qua đi là miên viễn không bao giờ trở lại. Sự nghiệt ngã ấy chính là bi kịch của phận người, con người không thể nào nắm giữ, níu kéo được được thời gian. Bài thơ cho chúng ta thấy cái ý nghĩa nhân sinh tưởng như bình thường mà không phải ai cũng nhận biết được khi con người luôn đắm chìm trong quá nhiều tham vọng của cuộc sống…Ý niệm về thời gian trong bài thơ của Văn Cao, vì thế mang tư tưởng hiện sinh tích cực.

- Nghệ thuật và Tình yêu luôn khác biệt và luôn vượt lên mọi thứ tầm thường, tự thân nó luôn mang một sức mạnh trường tồn, vĩnh cửu bởi nó là hiện thân của cái Đẹp. Trong dòng chảy nghiệt ngã của thời gian, mọi sự vật, hiện tượng có thể lụi tàn và tan biến vào hư không. Nhưng có những giá trị không thể mất mà mãi mãi “còn xanh”, đó là những giá trị thuộc về nghệ thuật và cái đẹp được kết tinh từ những câu thơ, những bài hát và đặc biệt là từ đôi mắt em.

=> Thời gian xóa nhòa tất cả, thời gian tàn phá cuộc đời con người. Duy chỉ có văn học nghệ thuật và kỉ niệm về tình yêu là có sức sống lâu dài, không bị thời gian hủy hoại.

>>> Bài tiếp theo: Lý thuyết Ngữ văn 11 Kết nối tri thức bài 16