Soạn bài Làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ trang 22 lớp 7 Chân trời sáng tạo Tập 1

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc. Nghiêm cấm mọi hành vi sao chép với mục đích thương mại.

1. Một số điểm cần lưu ý khi làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

• Thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận của người viết về cuộc sống
• Sử dụng từ ngữ, hình ảnh phù hợp để thể hiện cách nhìn, cảm nhận của bản thân về cuộc sống
• Sử dụng các biện pháp tu từ phù hợp để tạo nên những liên tưởng độc đáo, thú vị
• Gieo vần, ngắt nhịp một cách hợp lí để làm tăng giá trị biểu đạt của ngôn từ
• Đặt nhan đề phù hợp với nội dung văn bản
• Đảm bảo đủ số chữ (bốn hoặc năm chữ) ở mỗi dòng thơ theo yêu cầu của thể loại

2. Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản: Nắng hồng (Bảo Ngọc)

1. Bài thơ được viết theo thể thơ nào?
2. Để miêu tả bức tranh sống động của mùa đông, tác giả đã dùng những hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật nào?
3. Vì sao khi sáng tác thơ, văn, cần sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh để miêu tả sự vật, hiện tượng?
4. Làm thơ không phải chỉ là miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống. Hai khổ thơ cuối có đáp ứng được yêu cầu trên không? Hãy lí giải.
5. Trong bài thơ này, tác giả đã sử dụng những loại vần nào?
6. Từ cách viết của tác giả trong bài thơ trên, em học được điều gì về cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ?

Hướng dẫn trả lời:

1. Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ.

2. Để miêu tả bức tranh sống động của mùa đông, tác giả đã dùng những hình ảnh và biện pháp nghệ thuật sau:

- Hỉnh ảnh: mặt trời trốn đi, cây khoác tấm áo nâu, áo trời xám ngắt, sẻ núp trong mái nhà, ong không đến vườn hoa, mưa phùn giăng đầy, khói đung đưa, gió lạnh đầy, cóng buốt bàn tay...

- Biện pháp nghệ thuật:

• Nhân hóa (mặt trời "trốn", cây "khoác tấm áo", se sẻ "giấu tiếng hát, núp trong mái nhà"...)
• So sánh (bằng lăng như sương mờ, chiếc áo choàng như đốm nắng)
• Ẩn dụ (giọt nắng hồng)

3. Khi sáng tác thơ, văn cần sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh để miêu tả sự vật, hiện tượng vì các biện pháp tu từ này sẽ giúp cho:

• Hình ảnh trở nên sống động, hấp dẫn, thú vị hơn đối với người đọc
• Giúp người đọc dễ dàng liên tưởng tưởng tượng các sự vật hiện tượng đó hơn
• Giúp tăng tính biểu cảm, gợi hình cho câu văn, câu thơ và tác phẩm

4. Hai khổ thơ cuối đã thể hiện được đặc điểm: vừa miêu tả sự vật, hiện tượng vừa thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống.

Lý giải cụ thể:

- Miêu tả sự vật, hiện tượng:

• sương giăng đầy như đang ôm lấy mẹ
• chiếc áo của mẹ đỏ rực như màu của đốm nắng giữa trời sương
• nụ cười của mẹ ấm áp và khiến con cảm thấy hạnh phúc, vui vẻ

- Cách nhìn mới lạ, thú vị: thấy mẹ trở về đem theo cho người con niềm vui, sự hạnh phúc khi ở bên mẹ; người mẹ là nguồn sống, chở che cho con, yêu thương, bao dung cho con như là một mặt trời, một mùa xuân của con. Vậy nên, con cảm thấy nụ cười của mẹ giống như chứa cả mùa xuân sáng bừng

5. Tác giả đã sử dụng 2 loại vần:

• Vần lưng: giấu - sâu; dáng - đang...
• Vần chân: đâu - nâu; lửa - đưa; rồi - trôi...

6. Gợi ý các điều em học được về cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ qua bài thơ Nắng hồng:

• Mỗi câu thơ chỉ gồm 4 chữ hoặc 5 chữ (thống nhất toàn bài)
• Khi miêu tả bức tranh thiên nhiên, hiện tượng thì sử dụng các hình ảnh miêu tả nổi bật và các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa...
• Câu thơ không chỉ miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống
• Kết hợp gieo vần chân và vần lưng để tạo nhịp điệu cho bài thơ

3. Hướng dẫn các bước viết một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

Bước 1: Trước khi viết

- Đọc lại những bài thơ ở phần Đọc để học cách nhìn, cách cảm nhận cuộc sống của các nhà thơ.

- Ngắm nhìn những hình ảnh của cuộc sống quanh em: ...

- Em xác định:

• Mục đích viết bài này là gì? → Thể hiện cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng nào đó của thiên nhiên hoặc cuộc sống.
• Người đọc bài này có thể là ai? → Các bạn trong lớp, thầy cô giáo, người thân trong gia đình,…
• Nội dung và cách viết như thế nào? → Lựa chọn một sự vật, hiện tượng trong thiên nhiên hoặc cuộc sống mà em thấy ấn tượng, muốn làm thơ về nó (một con thú cưng, một món đồ dùng quen thuộc, một món đồ kỉ niệm, một người người thân hoặc người bạn mà em yêu quý…) Viết một bài thơ có bốn chữ trong mỗi câu để thể hiện cảm xúc của em về đối tượng mà em đã chọn: miêu tả để làm rõ đối tượng, thể hiện cảm xúc với đối tượng (yêu quý, trân trọng, biết ơn…)

Bước 2: Tìm ý tưởng cho bài thơ

• Tập trung vào một sự vật, hiện tượng đã để lại trong em ấn tượng, cảm xúc sâu sắc nhất.
• Liệt kê tất cả những ý tưởng, cảm xúc mà em có khi ngắm nhìn những hình ảnh của cuộc sống. Ví dụ: sức sống mãnh liệt của thiên nhiên, cảm xúc bâng khuâng về bước đi của thời gian trên chiếc lá, hoa phượng nở: đốm lửa của niềm vui ngày hè, niềm hạnh phúc trong nụ cười của cha, màu thời gian trên mái tóc của mẹ...

Bước 3: Làm thơ

• Thể hiện những ấn tượng, cảm xúc đó bằng những từ ngữ thích hợp.
• Chọn những từ ngữ gợi tả âm thanh, mùi vị, màu sắc, hình ảnh của sự vật, hiện tượng để thể hiện rõ nhất, chính xác nhất cảm xúc, ý tưởng của em.
• Dùng các biện pháp tu từ như nhân hoá, so sánh, ẩn dụ điệp từ, điệp ngữ, ... để tăng hiệu quả thể hiện của bài thơ.
• Thay thế những từ ngữ đã viết bằng những từ ngữ khác có vần giống hoặc gần nhau để gieo vần cho bài thơ, ví dụ như: thanh, xanh, vơi, khơi, ...
• Ngắt nhịp ở những vị trí phù hợp, đảm bảo thể hiện hiệu quả ý tưởng của em.
• Đọc diễn cảm các câu thơ đã viết, lắng nghe xem giọng điệu có phù hợp với cảm xúc mà em muốn thể hiện hay không.

Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ

• Đọc lại bài thơ bằng giọng điệu phù hợp. Sau đó, dùng bảng kiểm dưới đây để điều chỉnh hình thức và nội dung bài thơ:

Bảng kiểm hình thức và nội dung bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

Phương diện	Nội dung kiểm tra	Đạt	Chưa đạt
Hình thức	- Bài thơ gồm cóc ác dòng thơ bốn chữ hoặc năm chữ
	- Các dòng thơ chủ yếu được ngắt theo nhịp 2/2 (nếu là thơ bốn chữ); nhịp 2/3 hoặc 3/2 (nếu là thơ năm chữ)
	- Sử dụng các từ có vần giống nhau hoặc gần giống nhau
	- Sử dụng một số biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ, điệp ngữ...
	- Các từ ngữ trong bài thơ thể hiện được chính xác điều người viết muốn nói
	Có độ dài tối thiểu hai khổ thơ
Nội dung	- Bài thơ thể hiện được một trạng thái cảm xúc, một cách nhìn về cuộc sống
	- Nhan đề phù hợp vơi nội dung văn bản