Bài ca nhà tranh bị gió thu phá

Lý thuyết Ngữ văn 7: Bài ca nhà tranh bị gió thu phá được VnDoc sưu tầm và tổng hợp nhằm giúp ích cho các bạn học sinh cùng quý thầy cô tham khảo để giảng dạy và học tập tốt Ngữ văn lớp 7. Mời các bạn tham khảo chuẩn bị tốt cho bài giảng sắp tới đây.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết

1/ Tìm hiểu chung tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu phá 

a/ Tác giả

- Đỗ Phủ (712 -770)

- Tự là Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng- Quê Hà Nam.

- Làm quan trong một thời gian ngắn.

- Con đường thi cử lận đận → Sống trong đau khổ bệnh tật

- Nhà thơ hiện thực vĩ đại đời Đường của Trung Quốc

- Được mệnh danh là “Thi sử” và "Thi Thánh"

- Những tác phẩm của ông mang giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc

+ Giá trị nhân đạo: Tấm lòng yêu thương con người của tác giả.

+ Giá trị hiện thực: Nỗi khổ của tác giả và xã hội rối ren thời nhà Đường ở Trung Quốc.

b/ Tác phẩm

- Năm 760 được bạn bè dựng cho ngôi nhà tranh bên cạnh khe Cán Hoa phía tây thành đô, Nhà vừa dựng xong được mấy tháng bị gió thu phá nát.

- Thể thơ: Thơ tự do cổ thể (ra đời trước đời Đường: vần, nhịp, câu, chữ đều khá tự do, phóng khoáng).

- Bố cục: Chia làm 4 phần

+ Phần 1: Cảnh nhà tranh bị gió thu phá

+ Phần 2: Cảnh cướp giật khi nhà bị gió thu phá

+ Phần 3: Cảnh đêm trong nhà bị tốc mái

+ Phần 4: Ước vọng của nhà thơ

- Phương thức biểu đạt: Miêu tả, tự sự và biểu cảm

+ Khổ 1: Tự sự và miêu tả

+ Khổ 2: Tự sự kết hợp biểu cảm

+ Khổ 3: Miêu tả kết hợp biểu cảm

+ Khổ 4: Biểu cảm trực tiếp

2/ Đọc - hiểu văn bản Bài ca nhà tranh bị gió thu phá 

a/ Cảnh nhà tranh bị gió thu phá

“Tháng tám, thu cao, gió thét già,

Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.

Tranh bay sang sông rải khắp bờ,

Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,

Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.”

- Thời gian: chiều tối

- Cảnh trời: gió thét già

- Cảnh nhà: bị cuộn mất ba lớp tranh

- Hình ảnh: tranh bay rải khắp, mảnh cao treo tót, mảnh thấp quay lộn

→ Cảnh tượng tan tác, tiêu điều

b/ Cảnh cướp giật khi nhà bị gió thu phá

“Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,

Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,

Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre

Môi khô miệng cháy gào chẳng được,

Quay về chống gậy lòng ấm ức!”

- Cảnh: trẻ con nhè trước mặt, xô cướp giật, cắp tranh đi tuốt

- Tâm trạng: đau xót, ấm ức, bất lực, cay đắng cho thân phận và cho những người cùng khổ.

→ Đau đớn trước cảnh xã hội loạn lạc, vô đạo

c/ Cảnh đêm trong nhà bị tốc mái

“Giây lát, gió lặng, mây tối mực,

Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.

Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,

Con nằm xấu nết đạp lót nát

Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu

Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.

Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê

Đêm dài ướt át sao cho trót?”

- Ngoài trời: gió nổi lên từ chiều, đêm mưa đổ xuống và kéo dài

- Trong nhà: bao nhiêu nỗi khổ tập kích nhà thơ

+ Nhà dột nát

+ Ướt, lạnh

+ Con quấy khóc

+ Nỗi lo vì loạn lạc

- Miêu tả: Ngủ trong mưa lạnh, trong bóng tối

- Biểu cảm: Buồn rầu, lo lắng vì cảnh nhà và cảnh đời

→ Cảm nhận được nỗi khổ cùng cực.

d/ Ước vọng của nhà thơ

“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,

Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!

Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,

Riêng lều ta nát chịu chết rét cũng được”

- Ước mơ: có ngôi nhà rộng muôn ngàn gian và thật vững chắc cho kẻ sĩ nghèo.

- Thán từ “Than ôi”

→ Ước vọng khó thành vì xã hội bế tắc

⇒ Ngời sáng tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà thơ

⇒ Biểu cảm trực tiếp: Mơ ước dám xả thân vì người khác.

* Tổng kết

Nghệ thuật

- Sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm

- Vận thơ linh hoạt, sinh động

- Bút pháp hiện thực, tái hiện lại những chi tiết, các sự kiện, sự việc nối tiếp nhau, từ đó khắc họa bức tranh về cảnh ngộ những người nghèo khổ

Nội dung

- Nỗi khổ của bản thân nhà thơ khi căn nhà bị gió thu phá

- Giá trị nhân đạo: Vượt lên trên bất hạnh cá nhân, bộc lộ khát vọng cao cả, tấm lòng vị tha vì muôn người của bậc thi thánh.

- Sự thấm thía sâu sắc nỗi thống khổ của người nghèo.

- Mơ ước về ngôi nhà rộng vững chắc che chở cho người nghèo.

- Niềm vui của bản thân trước sự hân hoan của người nghèo khổ có nhà.

- Giá trị hiện thực: Phê phán hiện thực đen tối, bất công của xã hội hiện thực đương thời.

- Bằng cách sử dụng đan xen các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm, bài thơ tái hiện lại tình cảnh nghèo khổ của chính tác giả.

- Qua đó khái quát hiện thực cuộc sống của lớp người nghèo khổ trong xã hội Trung Quốc lúc bấy giờ.

Ý nghĩa văn bản

- Qua bài thơ, Đỗ Phủ không chỉ đơn thuần miêu tả nỗi thống khổ của bản thân mà còn thể hiện tư tưởng cao cả, đó là: khẩn thiết yêu cầu thay đổi hiện thực đen tối.

- Lòng nhân ái vẫn tồn tại ngay cả khi con người phải sống trong hoàn cảnh nghèo khổ cùng cực.

3/ Bài tập minh họa Bài ca nhà tranh bị gió thu phá 

Đề bài: Cảm nghĩ về bài "Nhà tranh bị gió thu phá" của Đỗ Phủ.

1/ Mở bài

Giới thiệu tác giả và tác phẩm

- Đỗ Phủ (712-770) là nhà thơ nổi tiếng đời Đường bên Trung Quốc. Tên chữ là Tử Mĩ, bút hiệu là Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam.

- Ông đỗ đạt muộn, ra làm quan trong một thời gian rất ngắn.

- Năm 759, ông từ quan về quê, sống trong cảnh nghèo khổ cùng gia đình.

- Bài ca nhà tranh bị gió thu phá được sáng tác vào thời gian này, nội dung phản ánh cuộc sống cơ cực của gia đình và thể hiện lòng nhân ái cao cả của Đỗ Phủ trước những cảnh đời bất hạnh như mình.

2/ Thân bài

a/ Nỗi khổ tâm của nhà thơ trước cảnh căn nhà tranh bị gió thu thổi tốc mái

- Hình ảnh ngôi nhà tan hoang

"Tháng tám thu cao gió thét già

Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta"

→ Thời gian là cuối thu (Thu cao), gió thổi rất mạnh (gió thét già), cả mái nhà bị gió thu thổi bay (cuộn mất ba lớp tranh..). Mảnh treo trên ngọn cây cao trong rừng xa, mảnh rơi vào mương nước trước mặt...

⇒ Tâm trạng đau xót và bất lực của nhà thơ: Trước cảnh lũ trẻ lao vào cướp những tấm tranh lợp nhà, nhà thơ đau lòng nhưng

"Môi khô miệng cháy gào chẳng được,

Chống gậy quay về lòng ấm ức".

b/ Tình cảnh khốn, khổ của gia đình nhà thơ trong đêm mưa lạnh

- Gió gào thét, màn đêm buông xuống cùng cơn mưa rả rích suốt đêm đã đẩy vợ chồng, cha con nhà thơ vào cảnh ngộ đáng thương: Nằm co quắp trong đống chăn đệm cũ nát, lạnh ngắt, dưới trời mưa dầm dề, giá buốt.

- Những hình ảnh tả thực gây xúc động: Trời thu mịt mịt, đêm đen đặc, Dày hạt mưa mưa, mưa chẳng dứt, Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt... Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu...

- Nhà thơ vốn ít ngủ từ khi thời thế lâm vào cảnh binh đao, loạn lạc. Suốt đêm mưa lạnh, ông trằn trọc, thao thức, mong trời mau sáng.

c/ Ước mơ cao cả xuất phát từ tấm lòng nhân ái của nhà thơ

- Trong cảnh bị mưa dập, gió vùi, nhà thơ đau lòng nghĩ đến bao nhiêu kẻ sĩ nghèo khó cũng lâm vào cảnh ngộ khốn khổ như mình.

- Ông ước có được ngôi nhà rộng muôn ngàn gian để che chở cho họ: ước được nhà rộng muôn ngàn gian, che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan...

- Nếu ước muốn ấy thành sự thực thì dù: Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được quên mình vì người, đó là lòng nhân ái cao cả của nhà thơ.

3/ Kết bài

- Bài ca nhà tranh bị gió thu phá là tác phẩm nổi tiếng của Đỗ Phủ.

- Nguyễn Du, nhà thơ kiệt xuất của nước ta đã tôn vinh Đỗ Phủ là Bậc thầy muôn đời của văn chương muôn đời.

---------------------------------------------

Với nội dung bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá các bạn học sinh cùng quý thầy cô cần nắm vững kiến thức về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, nội dung và giá trị nghệ thuật, nhân đạo được gửi gắm qua bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá do Đỗ Phủ sáng tác…

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Lý thuyết Ngữ văn 7: Bài ca nhà tranh bị gió thu phá. Ngoài ra các bạn có thể xem thêm chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 7, Tác giả - Tác phẩm Ngữ văn 7, Soạn bài lớp 7, Văn mẫu lớp 7, Giải Vở bài tập Ngữ Văn 7, Soạn văn 7 siêu ngắn. Mời các em học sinh, các thầy cô cùng các bậc phụ huynh tham khảo.