Cách nhận biết các chất hóa học lớp 8 và 9

Cách nhận biết các chất hóa học lớp 8 và 9 được VnDoc biên soạn nằm trong chuyên đề hóa 8 phần nhận biết các chất, giúp các bạn học sinh được nâng cao vận dụng khả năng phân tích, từ các tính chất cơ bản của các chất, bằng các dạng bài tập đưa vào. Sau đây mời các bạn tham khảo chi tiết.

A. Tài liệu liên quan đến chương trình Hóa học mới. 

• Đọc tên nguyên tố Danh pháp một số hợp chất vô cơ theo IUPAC
• Tên các nguyên tố hóa học theo danh pháp IUPAC
• Bảng tuần hoàn các nguyên tố Hóa học lớp 7
• Bảng tuần hoàn Hóa học Tiếng Anh

B. Tài liệu ôn thi Học kì 2 Hóa 9

• Bộ đề thi học kì 2 lớp 9 môn Hóa - Số 1
• Bộ đề thi học kì 2 lớp 9 môn Hóa - Số 2
• Đề thi học kì 2 lớp 9 môn Hóa học - Đề nâng cao 1
• Đề thi học kì 2 lớp 9 môn Hóa học - Đề nâng cao 2
• Đề thi học kì 2 lớp 9 môn Hóa học - Đề nâng cao 3

C. Cách nhận biết các chất hóa học

DẠNG 1. BÀI TẬP NHẬN BIẾT BẰNG THUỐC THỬ TỰ CHỌN

I. Cách nhận biết một số hợp chất

1. Dung dịch bazơ.

Ca(OH)₂: Dùng CO₂, SO₂: Có kết tủa trắng (Nếu sục đến dư kết tủa tan ra).

Ba(OH)₂: Dùng dịch H₂SO₄ → Kết tủa màu trắng.

2. Dung dịch axit.

HCl: Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa trắng.

H₂SO₄: Dùng dung dịch BaCl₂ → Kết tủa trắng.

HNO₃: Dùng bột Cu và đun ở nhiệt độ cao → Dung dịch màu xanh, khí màu nâu đỏ thoát ra.

3. Dung dịch muối.

Muối clorua (-Cl): Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa trắng

Muối sunfat: Dùng dung dịch BaCl₂ → kết tủa trắng.

Muối cacbonat (=CO₃): Dùng dung dịch axit (HCl, H₂SO₄ → Khí

Muối sunfua (=S): Dùng dung dịch Pb(NO₃)₂ → Kết tủa màu đen.

Muối photphat (PO₄): Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa màu vàng

4. Các oxit của kim loại.

Thường hòa tan vào nước → Chia làm 2 nhóm: Tan trong nước và không tan trong nước.

• Nhóm tan trong nước cho tác dụng với CO₂ (Nếu thử bằng quỳ tím →Xanh)

Nếu không có kết tủa: Kim loại trong oxit là kim loại kiềm (Hóa trị I).

Nếu có kết tủa: kim loại trong oxit là kim loại kiềm thổ (Hóa trị II).

• Nhóm không tan trong nước cho tác dụng với dung dịch bazơ (NaOH).

Nếu tan trong dung dịch kiềm thì kim loại trong oxit là Al, Zn, Cr.

Nếu không tan trong dung dịch kiềm thì là kim loại khác.

Các oxit của phi kim: Cho vào nước thử bằng quỳ tím → Đỏ.

II. Phương pháp giải bài tập nhận biết 

1. Nhận biết chất rắn

Khi nhận biết các chất rắn cần lưu ý một số vấn đề sau:

Nếu đề yêu cầu nhận biết các chất ở thể rắn, hãy thử nhận biết theo thứ tự:

Bước 1: Thử tính tan trong nước.

Bước 2: Thử bằng dung dịch axit (HCl, H₂SO₄, HNO₃…)

Bước 3: Thử bằng dung dịch kiềm.

Có thể dùng thêm lửa hoặc nhiệt độ, nếu cần.

Đáp án hướng dẫn giải bài tập

Trích mẫu thử cho vào các ống nghiệm riêng biệt để nhận biết

a) BaO, MgO, CuO

Hoà tan 3 oxit kim loại bằng nước nhận biết được BaO tan tạo ra dung dịch trong suốt:

BaO + H₂O → Ba(OH)₂

Hai oxit còn lại cho tác dụng với dung dịch HCl, nhận ra MgO tạo ra dung dịch không màu, CuO tan tạo dung dịch màu xanh.

Phương trình hóa học xảy ra

MgO + 2HCl → MgCl₂ + H₂O

CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

b) CuO, Al, MgO, Ag

• Dùng dung dịch NaOH nhận biết Al vì có khí bay ra:

2Al + 2NaOH + 2H₂O → 2NaAlO₂ + 3H₂

• Dùng dung dịch HCl nhận biết:

MgO tan tạo dung dịch không màu:

MgO + 2HCl → MgCl₂ + H₂O

CuO tan tạo dung dịch màu xanh:

CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

Còn lại Ag không phản ứng

c) CaO, Na₂O, MgO và P₂O₅

Hoà tan 4 mẫu thử vào nước nhận biết được MgO không tan; CaO tan tạo dung dịch đục; hai mẫu thử còn lại tan tạo dung dịch trong suốt.

Thử giấy quì tím với hai dung dịch vừa tạo thành, nếu giấy quì tím chuyển sang đỏ là dung dịch axit chất ban đầu là P₂O₅; nếu quì tím chuyển sang xanh là bazơ chất ban đầu là Na₂O.

Phương trình hóa học xảy ra

Na₂O + H₂O → 2NaOH

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

d) Na₂O, CaO, Ag₂O, Al₂O₃, Fe₂O₃, MnO₂, CuO.

• Hoà tan các mẫu thử vào nước nhận biết Na₂O tan tạo dung dịch trong suốt; CaO tan tạo dung dịch đục.

Phương trình hóa học xảy ra

Na₂O + H₂O → 2NaOH

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

• Dùng dung dịch HCl đặc để nhận biết các mẫu thử còn lại

Phương trình hóa học xảy ra

Ag₂O + 2HCl → 2AgCl ↓ trắng + H₂O

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O (dung dịch không màu)

Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + H₂O (dd màu vàng nhạt)

CuO + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O (dung dịch màu xanh)

MnO₂ + 4HCl → MnCl₂ + Cl₂ vàng nhạt + 2H₂O

e) P₂O₅, Na₂CO₃, NaCl, MgCO₃

Hoà tan các mẫu thử vào nước nhận biết được MgCO₃ vì không tan, 3 mẫu thử còn lại tan tạo dung dịch trong suốt.

Dùng giấy quì tím thử các dung dịch vừa tạo thành nhận biết được dung dịch Na₂CO₃ làm quì tím hoá xanh, dung dịch làm quì tím hoá đỏ là H₃PO₄ chất ban đầu là P₂O₅, dung dịch không đổi màu quì tím là NaCl.

f) NaOH, KNO₃, CaCO₃, MgO, P₂O₅, BaSO₄

Hoà tan các mẫu thử vào nước, ta chia thành hai nhóm:

Nhóm 1 tan: NaOH, KNO₃, P₂O₅

Nhóm 2 không tan: CaCO₃, MgO, BaSO₄

Dùng quì tím thử các dung dịch ở nhóm 1: dung dịch làm quì tím hoá xanh là NaOH, dung dịch làm quì tím hoá đỏ là H₃PO₄ chất ban đầu là P₂O₅, dung dịch không làm đổi màu quì tím là KNO₃.

Cho các mẫu thử ở nhóm 2 tác dụng với dung dịch HCl, mẫu thử có sủi bọt khí là CaCO₃, mẫu thử tan tạo dung dịch trong suốt là MgO, mẫu thử không phản ứng là BaSO₄.

Phương trình hóa học xảy ra

P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

MgO + 2HCl → MgCl₂ + H₂O

2. Nhận biết dung dịch

Một số lưu ý khí:

Nếu phải nhận biết các dung dich mà trong đó có axit hoặc bazơ và muối thì nên dùng quì tím (hoặc dung dịch phenolphtalein) để nhận biết axit hoặc bazơ trước rồi mới nhận biết đến muối sau.

Nếu phải nhận biết các muối tan, thường nên nhận biết anion (gốc axit) trước, nếu không được thì mới nhận biết cation (kim loại hoặc amoni) sau.

Hướng dẫn làm bài tập

Trích các mẫu thử để nhận biết

a) HCl, NaOH, Na₂SO₄, NaCl.

Dùng quì tím nhận biết HCl vì làm quì tím hoá đỏ, NaOH làm quì tím hoá xanh, Na₂SO₄ và NaCl không làm đổi màu quì tím.

Dùng dung dịch BaCl₂ để nhận biết 2 dung dịch không làm đổi màu quì tím Na₂SO₄ phản ứng tạo kết tủa trắng, NaCl không phản ứng.

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ trắng + 2NaCl

b) HCl, H₂SO₄ NaCl, Na₂CO₃

Dùng quỳ tím để nhận biết được 2 nhóm:

Nhóm 1 làm quỳ tím hóa đỏ:  HCl và H₂SO₄

Nhóm 2 không làm đổi màu quỳ tím NaCl và Na₂CO₃,

Lấy mỗi chất một ít làm mẫu thử. Mỗi lần làm thí nghiệm thay mẫu thử mới. Cho HCl vào các mẫu thử nhóm số 2. Mẫu sủi bọt khí là Na₂CO₃.

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ ↑+ H₂O

Cho dung dịch BaCl₂ vào nhóm I. Mẫu xuất hiện kết tủa trắng là H₂SO₄.

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ ↓+ 2HCl

Mẫu còn lại không có hiện tượng gì là HCl.

c) NaOH, BaCl₂, Ba(OH)₂, NaCl

Dùng quì tím chia thành hai nhóm.

Nhóm 1: NaOH, Ba(OH)₂ làm quì tím hoá xanh

Nhóm 2: BaCl₂, NaCl không đổi màu quì tím

Cho dung dịch Na₂SO₄ vào từng mẫu thử ở hai nhóm.

Nhóm 1: mẫu tạo kết tủa trắng là Ba(OH)₂, NaOH không phản ứng.

Nhóm 2: mẫu tạo kết tủa trắng là BaCl₂, NaCl không phản ứng.

Phương trình hóa học

Ba(OH)₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ trắng + 2NaOH

BaCl₂ + Na₂SO₄  → BaSO₄ trắng + 2NaCl

d) Na₂SO₄, K₂CO₃, BaCl₂, AgNO₃

Trích mẫu thử và đánh dấu thứ tự:

Cho quỳ tím vào các mẫu thử:

Mẫu thử nào làm quỳ tím hóa đỏ → nhận ra dung dịch AgNO₃

Mẫu thử nào làm quỳ tím hóa xanh → nhận ra dung dịch K₂CO₃

Mẫu thử nào không đổi màu → nhận ra các dung dịch Na₂SO₄, BaCl₂

Cho dung dịch BaCl₂ vào 2 mẫu thử còn lại:

Mẫu thử nào nếu xuất hiện kết tủa trắng → nhận ra dung dịch Na₂SO₄

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄↓+ 2NaCl

(trắng)

Nếu không có hiện tượng gì xảy ra → nhận ra dung dịch BaCl₂

e)  KNO₃, Cu(NO₃)₂, AgNO₃, Fe(NO₃)₃

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Sử dụng dung dịch NaOH để nhận biết

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa xanh, chất ban đầu là Cu(NO₃)₂

NaOH + Cu(NO₃)₂ → NaNO₃ + Cu(OH)₂

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa đỏ nâu thì chất ban đầu là Fe(NO₃)₃

Fe(NO₃)₃ + 3NaOH → Fe(OH)₃ + 3NaNO₃

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng sau đó hóa đen, thì chất ban đầu là AgNO₃ 

AgNO₃ + NaOH → AgOH + NaNO₃ 

AgOH  → Ag₂O + H₂O

Dung dịch không có hiện tượng gì là KNO₃

3. Nhận biết chất khí.

Lưu ý: Khi nhận biết một chất khí bất kì, ta dẫn khí đó lội qua dung dịch, hoặc sục khí đó vào dung dịch, hoặc dẫn khí đó qua chất rắn rồi nung… Không làm ngược lại.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

a) CO, CO₂, SO₂

Dẫn các khí lần lượt qua Br₂

Nếu nước bị mất màu thì là SO₂

Phương trình phản ứng

SO₂ + Br₂ + 2H₂O → 2HBr + H₂SO₄

Dẫn các khí còn lại qua dd nước vôi trong

Nếu xuất hiện vẩn đục nước vôi trong là CO₂

Phương trình phản ứng

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓+ H₂O

Còn lại là CO

b) CO, CO₂, SO₂, SO₃, H₂

Dẫn từng khí qua dung dịch BaCl₂ → nhận được SO₃ tạo kết tủa trắng

Phương trình hóa học xảy ra

SO₃ + BaCl₂ + H₂O → BaSO₄↓trắng + 2HCl

Dẫn các khí còn lại qua dung dịch nước brom → nhận biết được SO₂ làm mất màu nước brom.

Phương trình hóa học xảy ra: SO₂ + Br₂ + 2H₂O → 2HBr + H₂SO₄

Các khí còn lại dẫn qua dung dịch nước vôi trong → nhận biết được CO₂ làm đục nước vôi trong.

Phương trình hóa học xảy ra: CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓ + H₂O

Hai khí còn lại đốt trong oxi rồi dẫn sản phẩm qua dung dịch nước vôi trong. Nếu khí làm đục nước vôi trong là CO₂ → chất ban đầu là CO, khí không phản ứng là H₂O → chất ban đầu là H₂.

Phương trình phản ứng: 2CO + O₂ \(\overset{t^{o} }{\rightarrow}\) 2CO₂

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓ + H₂O

Bài tập vận dụng mở rộng

Câu 1. Có 7 oxit ở dạng bột gồm Na₂O, CaO, Ag₂O, Fe₂O₃, MnO₂, CuO. Bằng những phản ứng đặc trưng hãy phân biệt các chất đó.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Sử dung dung dịch HCl để nhận biết các mẫu thử trên

Mẫu thử nào tan và xuất hiện kết tủa màu trắng, thì mẫu ban đầu là Ag₂O

Ag₂O + 2HCl → 2AgCl + H₂O

Mẫu thử nào tan và xuất hiện khí màu vàng lục, thì mẫu ban đầu là MnO₂.

MnO₂ + 4HCl (đặc) → MnCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

Mẫu thử nào tan và xuất hiện dung dịch có màu vàng nâu là Fe₂O₃.

Fe₂O₃ + 6HCl →  2FeCl₃ + 3H₂O

Mẫu thử nào tan và xuất hiện dung dịch có màu xanh là CuO

CuO + 2HCl →  CuCl₂ + H₂O

Mẫu thử nào tan và xuất hiện dung dịch không màu Na₂O, CaO, Al₂O₃.

Phương trình hóa học xảy ra

Na₂O + 2HCl → 2NaCl + H₂O

CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O

Dùng nước có pha dung dịch phenolphtalein vào ba mẫu thử chất bột của Na₂O,CaO, Al₂O₃.

Mẫu thử nào không tan là Al₂O₃

Mẫu thử nào tan và làm dung dịch phenolphtalein hóa hồng là CaO, Na₂O

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

Na₂O + H₂O → 2NaOH

Dùng dung dịch H₂SO₄ vào dung dịch vừa tạo thành của CaO, Na₂O

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng thì ban đầu là CaO

Ca(OH)₂ + H₂SO₄ → CaSO₄ + 2H₂O

Mẫu thử không hiện tượng thì ban đầu là Na₂O.

Câu 2. Nêu cách phân biệt 4 chất lỏng chứa trong các lọ riêng biệt: HCl, H₂SO₄, HNO₃, H₂O

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Cho BaCl₂ vào các mẫu thử

Mẫu thử xuất hiện kết tủa trắng ban đầu là H₂SO₄

H₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2HCl

Mẫu thử không hiện tượng chất ban đầu là HCl, HNO₃, H₂O (1)

Cho AgNO₃ vào nhóm dung dịch (1)

Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng ban đầu là HCl

HCl + AgNO₃ → AgCl + HNO₃

Mẫu thử không hiện tượng chất ban đầu là HNO₃, H₂O (2)

Cho quỳ tím vào nhóm 2

Mẫu thử làm quỳ tím hóa đỏ chất ban đầu là HNO₃ 

Mẫu thử không hiện tượng chất ban đầu là H₂O

DẠNG 2. DẠNG BÀI TẬP NHẬN BIẾT VỚI THUỐC THỬ HẠN CHẾ

Lưu ý:

Nếu đề yêu cầu chỉ dùng một thuốc thử: Ban đầu nên dùng dung dịch kiềm hoặc dùng axit. Nếu không được hãy dùng thuốc thử khác.

Nếu đề yêu cầu chỉ dùng quì tím thì lưu ý những dung dịch muối làm đổi màu quì tím

Ví dụ minh hoạ:

Đáp án hướng dẫn giải

Hoà tan các mẫu thử vào nước nhận biết CaO tan tạo dung dịch đục, NaOH tan tạo dung dịch trong suốt. Còn Al₂O₃ và BaCO₃ không tan.

Lấy dung dịch NaOH vừa nhận ra ở trên cho vào 2 mẫu thử không bị hoà tan trong nước Al₂O₃ tan, BaCO₃ không tan.

Phương trình hóa học xảy ra

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

2NaOH + Al₂O₃ → 2NaAlO₂ + H₂O (Không yêu cầu HS viết)

Đáp án hướng dẫn giải

Dùng dung dịch Ba(OH)₂ để nhận biết:

Có khí mùi khai bay ra là NH₄Cl

Có khí mùi khai và có kết tủa trắng là (NH₄)₂SO₄

Có kết tủa đỏ nâu là FeCl₃

Có kết tủa màu xanh là CuCl₂

Không có phản ứng là NaCl

Phương trình hóa học xảy ra

Ba(OH)₂ + 2NH₄Cl →BaCl₂ + 2NH₃ + 2H₂O

Ba(OH)₂ + (NH₄)₂SO₄ →BaSO₄ ↓ + 2NH₃ + 2H₂O

3Ba(OH)₂ + 2FeCl₃ → 2Fe(OH)₃ + 3BaCl₂

Ba(OH)₂ + CuCl₂ → Cu(OH)₂ ↓ + BaCl₂

Đáp án hướng dẫn giải

Thử các dung dịch trên bằng giấy quì tím.

Nhận biết được Na₂CO₃ vì làm quì tím hoá xanh; CaCl₂ không làm đổi màu quì tím.

HCl và AgNO₃ làm quì tím hoá đỏ.

Dùng dung dịch CaCl₂ vừa nhận biết ở trên cho vào 2 mẫu thử làm quì tím hoá đỏ, mẫu thử nào tạo kết tủa trắng là CaCl₂, không phản ứng là HCl.

Phương trình hóa học xảy ra: CaCl₂ + 2AgNO₃ → 2AgCl ↓ + Ca(NO₃)₂

Đáp án hướng dẫn giải

Thử các dung dịch trên bằng phenolphtalein nhận ra dung dịch KOH làm hồng phenolphtalein.

Cho dung dịch KOH có màu hồng ở trên vào 3 mẫu thử còn lại nhận ra H₂SO₄ làm mất màu hồng.

Lấy dung dịch H₂SO₄ vừa nhận ra ở trên cho vào 2 mẫu thử còn lại nhận ra BaCl₂ có kết tủa, KCl không phản ứng.

Phương trình hóa học xảy ra

H₂SO₄ + 2KOH → K₂SO₄ + 2H₂O

H₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2HCl

Đáp án hướng dẫn giải

+ Trích mẫu thử

+ Cho quì tím vào bốn mẫu thử trên, mẫu thử nào làm quì tím hóa xanh là NaOH, Ba(OH)₂ (nhóm 1), mẫu thử không làm quì tím đổi màu là H₂SO₄, NaCl (nhóm 2)

Lấy từng chất ở nhóm 1 tác dụng với từng chất ở nhóm 2:

Nếu xuất hiện kết tủa màu trắng thì chất ở nhóm 1 là Ba(OH)₂, chất ở nhóm 2 là H₂SO₄. Vậy chất còn lại trong nhóm 1 là NaOH, chất còn lại trong nhóm 2 là NaCl.

Nếu không có hiện tượng gì thì chất trong nhóm 1 là NaOH, vậy chất còn lại trong nhóm 1 là Ba(OH)₂. Cho Ba(OH)₂ tác dụng lần lượt với các chất trong nhóm 2 ,xuất hiện kết tủa màu trắng là H₂SO₄, không có hiện tượng là NaCl.

+ Viết phương trình phản ứng:

Ba(OH)₂ + H₂SO₄ → BaSO₄↓ + 2H₂O

Hướng dẫn giải

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Cho nước lần lượt vào các mẫu thử trên, mẫu thử nào không tan trong nước là Al₂O₃, MgO. Ba mẫu thử tan trong nước tạo ra dung dịch là P₂O₅, BaO, Na₂SO₄.

Cho quì tím vào 3 dung dịch vừa tạo ra, dung dịch nào làm quì tím hóa đỏ thì chất rắn hòa tan là P₂O₅, dung dịch nào làm quì tím hóa xanh thì chất rắn hòa tan là BaO, dung dịch không làm quì tím đổi màu là Na₂SO₄.

Cho dung dịch Ba(OH)₂ vừa mới tạo ra vào hai chất rắn còn lại, chất rắn nào tan là Al₂O₃, chất rắn còn lại là MgO

Phương trình hóa học xảy ra

P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

BaO + H₂O → Ba(OH)₂

Al₂O₃ + Ba(OH)₂ → Ba(AlO₂)₂ + H₂O

Hướng dẫn giải

Trích mẫu thử và đánh số thứ tự

Cho quì tím vào các mẫu thử trên, mẫu thử nào làm quì tím hóa xanh là NaOH, mẫu thử làm quì tím hóa đỏ là H₂SO₄, mẫu thử không đồi màu quì tím là, ZnCl₂, BaCl₂, FeCl₃, MgCl₂.

Cho dung dịch NaOH dư vừa mới nhận biết được vào các mẫu thử còn lại, mẫu thử nào xuất hiện kết tủa màu trắng sau đó tan ra là ZnCl₂, mẫu thử không có hiện tượng là BaCl₂, mẫuthử xuất hiện kết tủa màu đỏ nâu là FeCl₃, mẫuthử xuất hiện kết tủa màu trắng là MgCl₂.

Phương trình hóa học xảy ra

ZnCl₂ + 2NaOH → Zn(OH)₂ + 2NaCl

Zn(OH)₂ + 2NaOH → Na₂ZnO₂ + 2H₂O

FeCl₃ + 3NaOH → 3NaCl + Fe(OH)₃

MgCl₂ + 2NaOH → Mg(OH)₂ + 2NaCl

Bài tập vận dụng củng cố

Câu 1. Chỉ dùng thêm 1 thuốc thử duy nhất( tự chọn) hãy phân biệt 4 dung dịch đựng trong các lọ mất nhãn sau: Na₂CO₃, Na₂SO₄, H₂SO₄, BaCl₂.

Hướng dẫn giải chi tiết

Trích một lọ một ít làm mẫu thử

Kim loại duy nhất ta dùng : Fe

Dùng sắt tác dụng lần lượt với các mẫu thử :

Có khí bọt thoát ra => Nhận biết được HCl

Phương trình hóa học xảy ra: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

Sau đó dùng HCl tác dụng lần lượt với các mẫu thử còn lại

Có bọt khí thoát ra => nhận biết Na₂CO₃

Phương trình hóa học xảy ra: Na₂CO₃ + 2HCl → H₂O + 2NaCl + CO₂

Sau đó dùng Na₂CO₃ tác dụng với 2 mẫu thử còn lại :

Xuất hiện kết tủa trắng => nhận biết Ba(NO₃)₂

Phương trình hóa học xảy ra

Na₂CO₃ + Ba(NO₃)₂ → 2NaNO₃ + BaCO₃

Mẫu thử còn lại chứa Na₂SO₄

Câu 2. Phân biệt các dung dịch chứa trong các lọ bị mất nhãn sau chỉ bằng dung dịch phenol phtalein: NaOH, HCl, H₂SO₄, BaCl₂, NaCl

Hướng dẫn giải chi tiết

Cho phenolphtalein vào

NaOH - chuyển sang hồng

H₂SO₄ - chuyển sang không màu

HCl - chuyển sang không màu

BaCl₂ - ko có hiện tượng

NaCl - ko có hiện tượng

chia làm 2 nhóm

Nhóm 1: BaCl₂, NaCl; Nhóm 2: HCl, H₂SO₄

trộn lẫn 2 chất ở nhóm 1 thành 1 dd hỗn hợp X có BaCl₂ và NaCl cho từng chất

ở nhóm 2 vào dung dịch hỗn hợp X chất tạo ktủa trắng là H₂SO₄ chất còn lại là HCl lấy H₂SO₄ thử từng chất ở nhóm 1 chất tạo ktủa trắng là BaCl₂ chất còn lại là NaCl

DẠNG 3. DẠNG BÀI TẬP KHÔNG ĐƯỢC DÙNG THUỐC THỬ BÊN NGOÀI

Lưu ý: Nếu đề yêu cầu không được dùng thuốc thử bên ngoài. Nên làm theo thứ tự các bước sau:

Bước 1: Cho từng chất tác dụng với nhau.

Ví dụ: Giả sử phải nhận biết n dung dịch hoá chất đựng trong n lọ riêng biệt. Tiến hành thí nghiệm theo trình tự:

• Ghi số thứ tự 1, 2, …, n lên n lọ đựng n dung dịch hoá chất cần nhận biết.
• Rót dung dịch mỗi lọ lần lượt vào các ống nghiệm đã được đánh cùng số.
• Nhỏ 1 dung dịch vào mẫu thử của (n – 1) dung dịch còn lại.

Bước 2: Sau n thí nghiệm đến khi hoàn tất phải lập bảng tổng kết hiện tượng.

Bước 3: Dựa vào bảng tổng kết hi=ện tượng để rút ra nhận xét, kết luận đã nhận được hoá chất nào (có kèm theo các phương trình phản ứng minh hoạ).

Ví dụ 1: Không được dùng thêm thuốc thử nào khác, hãy nhận biết các dung dịch bằng phương pháp hoá học.

a) Na₂CO₃, HCl, BaCl₂

b) HCl, H₂SO₄, Na₂CO₃, BaCl₂

c) MgCl₂, NaOH, NH₄Cl, BaCl₂, H₂SO₄

Hướng dẫn giải

a) Na₂CO₃, HCl, BaCl₂

Trích ra các mẫu thử cho vào các ống nghiệm và đánh số thứ tự tương ứng.

Lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với hai mẫu thử còn lại. Sau 6 lượt thí nghiệm, ta có kết quả như bảng sau:

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào tạo và có ↓ trắng thì chất nhỏ vào là Na₂CO₃, mẫu thử tạo ↓ là HCl, mẫu thử tạo ↓ trắng là BaCl₂.

b) Tương tự, lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với 3 mẫu còn lại. Sau 12 lượt thí nghiệm, ta có bảng như sau:

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào có khí thoát ra, có kết tủa trắng và không phản ứng thì chất nhỏ vào là H₂SO₄, mẫu thử tạo khí là Na₂CO₃, mẫu thử tạo kết tủa trắng là BaCl₂, mẫu thử không phản ứng là HCl.

d) Làm tương tự như trên, ta có bảng tổng kết sau:

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào có kết tủa trắng và có khí mùi khai bay ra thì chất nhỏ vào là NaOH, mẫu thử tạo kết tủa trắng là MgCl₂, mẫu thử tạo khí mùi khai là NH₄Cl.

Lấy kết tủa trắng Mg(OH)₂ vừa nhận biết được cho vào 2 mẫu thử còn lại, mẫu nào làm tan kết tủa là H₂SO₄, mẫu còn lại không phản ứng là BaCl₂.

Phương trình hóa học xảy ra

MgCl₂ + 2NaOH→ Mg(OH)₂↓ + 2NaCl

NaOH + NH₄Cl → NaCl + NH₃ + H₂O

H₂SO₄ + 2NaOH → Na₂SO₄ + 2H₂O

BaCl₂ + H₂SO₄ →BaSO₄ ↓+ 2HCl

Mg(OH)₂ + H₂SO₄ → MgSO₄ + 2H₂O

Ví dụ 2: Hãy phân biệt các chất sau chứa trong các lọ bị mất nhãn mà không dùng thuốc thử nào: NaHCO₃, HCl, Ba(HCO₃)₂, MgCl₂, NaCl.

Phương pháp: Đun nóng các mẫu thử có phản ứng tạo ra kết tủa bay hơi. Sau đó dùng chất Na₂CO₃ vừa mới sinh ra để nhận biết các chất còn lại.

Hướng dẫn giải chi tiết

+ Trích mẫu thử.

+ Đun nóng 5 dung dịch thấy có hiện tượng kết tủa trắng và bọt khí thoát ra đó là Ba(HCO₃)₂, mẫu thử có bọt khí bay ra là NaHCO₃.

+ Dùng dung dịch Na₂CO₃ vừa tạo thành làm thuốc thử nhỏ vào 3 mẫu thử còn lại nếu có khí bay ra đó là HCl, mẫu thử có kết tủa trắng là MgCl₂, mẫu thử không có hiện tượng là NaCl.

+ Các phương trình xảy ra:

Ba(HCO₃)₂ →BaCO₃ + CO₂ +H₂O

2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O

NaCO₃ + 2HCl → NaCl + CO₂ + H₂O

NaCO₃ + MgCl₂ → MgCO₃ + 2NaCl

Ví dụ 3: Có 4 lọ mất nhãn đựng 4 dung dịch HCl, H₂SO₄, BaCl₂, Na₂CO₃. Hãy phân biệt các dung dịch mà không dùng bất kỳ thuốc thử nào.

Hướng dẫn giải chi tiết

+ Trích mẫu thử.

+ Lần lượt cho 1 mẫu thử tác dụng với 3mẫu thử còn lại ta có kết quả như sau:

(Dấu – nghĩa là không xảy ra phản ứng hay xảy ra mà không có hiện tượng)

Dựa vào bảng trên ta thấy khi cho 1 mẩu thử nhỏ vào 3 mẫu thử kia sẽ xảy ra 1 trong 4 trường hợp. Trong các trường hợp trên, duy nhất chỉ có trường hợp 2 là chỉ phải tiến hành 1 lần đã phân biệt được các dung dịch, vì khi cho H₂SO₄ vào 3 mẫu thử còn lại, 1 mẫu dung dịch trong suốt không có hiện tượng gì là HCl, 1 mẫu có kết tủa trắng là BaCl₂, mẫu có CO₂ bay lên là Na₂CO₃.

Phương trình hóa học

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ + 2HCl

H₂SO₄ + Na₂CO₃ → Na₂SO₄ + CO₂ +H₂O

Ví dụ 4: Không được dùng thêm thuốc thử , hãy phân biệt 3 dung dịch chứa trong 3 lọ mất nhãn: NaCl, AlCl₃, NaOH.

Hướng dẫn giải chi tiết

+ Trích mẫu thử.

+ Lần lượt cho 1 mẫu thử tác dụng với 3mẫu thử còn lại ta có kết quả như sau

Dựa vào bảng trên ta thấy khi cho 1 mẫu thử nhỏ vừa đủ vào 2 mẫu thử còn lại ta thấy không lần nào xuất hiện kết tủa là NaCl, có kết tủa trắng thì 2 chất đó là AlCl₃ và NaOH.

Sau đó lấy 1 trong 2 chất AlCl₃ và NaOH cho tiếp vào nếu thấy kết tủa tan ra thì chất cho tiếp vào đó là NaOH, ngược lại nếu kết tủa không tan ra thì chất cho tiếp vào đó là AlCl₃. Phương trình xảy ra.

AlCl₃ + 3 NaOH → Al(OH)₃ + 3NaCl

NaOH + Al(OH)₃ → NaAlO₂ + H₂O

Bài tập vận dụng củng cố

Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Có 3 lọ không ghi nhãn, mỗi lọ đựng một trong các dung dịch (có cùng nồng độ) KCl, KBr, KI. Hai thuốc thử có thể dùng đề xác định dung dịch chứa trong mỗi lọ là:

A. khí O₂ và dung dịch NaOH.

B. khí Cl₂ và hồ tính bột.

C. brom long và benzen.

D. tính bột và brom lỏng.

Đáp án B

Có 3 lọ không ghi nhãn, mỗi lọ đựng một trong các dung dịch (có cùng nồng độ) KCl, KBr, KI. Hai thuốc thử có thể dùng đề xác định dung dịch chứa trong mỗi lọ là khí Cl₂ và hồ tinh bột

Câu 2: Sau khi làm thí nghiệm, có những khí thải độc hại: HCl, H₂S, CO₂, SO₂. Dùng chất nào sau đây để loại bỏ chúng là tốt nhất?

A. Muối NaCl

B. Nước vôi trong

C. Dung dịch HCl

D. Dung dịch NaNO3

Đáp án B Dùng dung dịch nước vôi trong (Ca(OH)2) để loại bỏ các khí trên vì đều xảy ra phản ứng

Ca(OH)2 + 2HCl → CaCl2 + 2H2O

Ca(OH)2 + H2S → CaS + 2H2O

Ca(OH)2 + CO2→ CaCO3 + H2O

Ca(OH)2+ SO2→ CaSO3 + H2O

Câu hỏi tự luận:

Câu 1. Trình bày phương pháp phân biệt các dung dịch chứa trong các lọ bị mất nhãn sau mà không dùng thuốc thử nào:

a. HCl, AgNO₃, Na₂CO₃, CaCl₂.

b.HCl, H₂SO₄, BaCl₂, Na₂CO₃.

Câu 2. Không dùng thuốc thử hãy phân biệt các chất sau chứa trong các lọ riêng biệt bị mất nhãn: NaOH, NH₄Cl, BaCl₂, MgCl₂, H₂SO₄.

Hướng dẫn chi tiết

a)

Trích ra các mẫu thử cho vào các ống nghiệm và đánh số thứ tự tương ứng.

Lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với hai mẫu thử còn lại. Sau 6 lượt thí nghiệm , ta có kết quả như bảng sau:

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào tạo kết tủa và có kết tủa trắng thì chất nhỏ vào là Na₂CO₃, mẫu thử tạo kết tủa là HCl, mẫu thử tạo kết tủa trắng là BaCl₂.

a) Tương tự, lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với 3 mẫu còn lại. Sau 12 lượt thí nghiệm, ta có bảng như sau:

(Để có thể xem tải trọn bộ tài liệu Cách nhận biết các chất hóa học lớp 8 và 9 vui lòng ấn nút TẢI VỀ phía dưới)

.................................

Ngoài tài liệu trên, các bạn học sinh còn có thể tham khảo các Trắc nghiệm Hóa học 9, Giải sách bài tập Hóa 9, Giải bài tập Hóa học 9 được cập nhật liên tục trên VnDoc để học tốt Hóa 9 hơn.