VnDoc.com

Cách nhận biết các chất hóa học lớp 8 và 9

Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi Khoa học tự nhiên

Bài trước

Tải về

Bài sau

Lớp: Lớp 8

Môn: KHTN

Dạng tài liệu: Chuyên đề

Loại File: Word + PDF

Phân loại: Tài liệu Tính phí

Cách nhận biết các chất hóa học lớp 8 và 9 được VnDoc biên soạn nằm trong chuyên đề Khoa học tự nhiên 8, 9 phần nhận biết các chất, giúp các bạn học sinh được nâng cao vận dụng khả năng phân tích, từ các tính chất cơ bản của các chất, bằng các dạng bài tập đưa vào.

Chuyên đề nhận biết hợp chất hóa học Khoa học tự nhiên

A. Nội dung cần ghi nhớ
- Bảng tính tan trong nước của một số chất
- Bảng tính tan của muối
B. Cách nhận biết các chất hóa học

A. Nội dung cần ghi nhớ

Bảng tính tan trong nước của một số chất

Nhóm hydroxide và gốc acid

Hydrogen và các kim loại

H

I

K

I

Na

I

Ag

I

Mg

II

Ca

II

Ba

II

Zn

II

Hg

II

Pb

II

Cu

II

Fe

II

Fe

III

Al

III

–OH

T/B

T

–

K

I

K

–

K

–Cl

T/B

T

K

T

I

T

–NO₃

T/B

T

CH₃COO-

T/B

T

–

I

=S

T/B

T

–

T

K

–

=SO₃

T/B

T

K

–

=SO₄

T/Kb

T

I

K

I

K

T

–

K

T

=CO₃

T/B

T

K

–

K

–

K

–

=SiO₃

K/Kb

T

–

K

–

K

–

K

≡PO₄

T/Kb

T

K

T: Hợp chất dễ tan trong nước
I: Hợp chất ít tan
K: Hợp chất thực tế không tan
"–": Hợp chất không tồn tại hoặc bị phân hủy trong nước
B: Hợp chất bay hơi hoặc dễ phân hủy thành khí bay lên
Kb: Hợp chất không bay hơi

Bảng tính tan của muối

STT	Hợp chất	Đều	Trừ
1	Muối nitrate (NO₃-)	Đều tan
2	Muối axetat (CH₃COOH-)	Đều tan
3	Muối chloride (Cl-) Muối Bromide (Br-) Muối iodide (I-)	Đều tan	AgCl: Kết tủa trắng PbCl₂: Ít tan (tan trong nước nóng) CuCl, HgCl (Hg₂Cl₂) AgBr: Kết tủa màu vàng AgI: Kết tủa vàng đậm, HgI2 (đỏ)
4	Muối Fluoride (F-)	Không tan	trừ muối kim loại kiềm, nhôm, bạc, thiếc, thủy ngân
5	Muối sulfate (SO₄^2-)	Đều tan	BaSO₄, CaSO₄, PbSO₄ (kết tủa trắng) Ag₂SO₄ (ít tan) Hg₂SO₄
6	Muối Sulfide (S^2-)	Không tan	Trừ muối Sulfide của kim loại kiềm (Na, K) và ammonium (NH₄⁺)
7	Muối Sulfite (SO₃^2-)	Không tan	Trừ muối sulfite của kim loại kiềm (Na, K) và ammonium (NH₄⁺)
8	Muối carbonate (CO₃)^2-	Không tan	Trừ muối carbonate của kim loại kiềm (Na, K) và ammonium (NH₄⁺)
9	Muối Photphate (PO₄^3-)	Không tan	Trừ muối Photphate của kim loại kiềm (Na, K) và ammonium (NH₄+)

B. Cách nhận biết các chất hóa học

DẠNG 1. BÀI TẬP NHẬN BIẾT BẰNG THUỐC THỬ TỰ CHỌN

I. Cách nhận biết một số hợp chất

1. Dung dịch base.

Ca(OH)₂: Dùng CO₂, SO₂: Có kết tủa trắng (Nếu sục đến dư kết tủa tan ra).

Ba(OH)₂: Dùng dịch H₂SO₄ → Kết tủa màu trắng.

2. Dung dịch acid.

HCl: Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa trắng.

H₂SO₄: Dùng dung dịch BaCl₂ → Kết tủa trắng.

HNO₃: Dùng bột Cu và đun ở nhiệt độ cao → Dung dịch màu xanh, khí màu nâu đỏ thoát ra.

3. Dung dịch muối.

Muối chloride (-Cl): Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa trắng

Muối sulfate: Dùng dung dịch BaCl₂ → kết tủa trắng.

Muối carbonate (=CO₃): Dùng dung dịch acid (HCl, H₂SO₄ → Khí

Muối sulfide (=S): Dùng dung dịch Pb(NO₃)₂ → Kết tủa màu đen.

Muối photphate (PO₄): Dùng dung dịch AgNO₃ → Kết tủa màu vàng

4. Các oxide của kim loại.

Thường hòa tan vào nước → Chia làm 2 nhóm: Tan trong nước và không tan trong nước.

Nhóm tan trong nước cho tác dụng với CO₂ (Nếu thử bằng quỳ tím →Xanh)

Nếu không có kết tủa: Kim loại trong oxide là kim loại kiềm (Hóa trị I).

Nếu có kết tủa: kim loại trong oxit là kim loại kiềm thổ (Hóa trị II).

Nhóm không tan trong nước cho tác dụng với dung dịch base (NaOH).

Nếu tan trong dung dịch kiềm thì kim loại trong oxide là Al, Zn, Cr.

Nếu không tan trong dung dịch kiềm thì là kim loại khác.

Các oxide của phi kim: Cho vào nước thử bằng quỳ tím → Đỏ.

II. Phương pháp giải bài tập nhận biết

1. Nhận biết chất rắn

Khi nhận biết các chất rắn cần lưu ý một số vấn đề sau:

Nếu đề yêu cầu nhận biết các chất ở thể rắn, hãy thử nhận biết theo thứ tự:

Bước 1: Thử tính tan trong nước.

Bước 2: Thử bằng dung dịch acid (HCl, H₂SO₄, HNO₃…)

Bước 3: Thử bằng dung dịch kiềm.

Có thể dùng thêm lửa hoặc nhiệt độ, nếu cần.

Ví dụ minh hoạ: Bằng phương pháp hoá học hãy nhận biết các chất rắn riêng biệt sau:

a) BaO, MgO, CuO

b) CuO, Al, MgO, Ag

c) CaO, Na₂O, MgO và P₂O₅

d) Na₂O, CaO, Ag₂O, Al₂O₃, Fe₂O₃, MnO₂, CuO.

e) P₂O₅, Na₂CO₃, NaCl, MgCO₃

f) NaOH, KNO₃, CaCO₃, MgO, P₂O₅, BaSO₄

Đáp án hướng dẫn giải bài tập

Trích mẫu thử cho vào các ống nghiệm riêng biệt để nhận biết

a) BaO, MgO, CuO

Hoà tan 3 oxide kim loại bằng nước nhận biết được BaO tan tạo ra dung dịch trong suốt:

BaO + H₂O → Ba(OH)₂

Hai oxide còn lại cho tác dụng với dung dịch HCl, nhận ra MgO tạo ra dung dịch không màu, CuO tan tạo dung dịch màu xanh.

Phương trình hóa học xảy ra

MgO + 2HCl → MgCl₂ + H₂O

CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

2. Nhận biết dung dịch

Một số lưu ý khí:

Nếu phải nhận biết các dung dich mà trong đó có acid hoặc base và muối thì nên dùng quì tím (hoặc dung dịch phenolphtalein) để nhận biết acid hoặc base trước rồi mới nhận biết đến muối sau.

Nếu phải nhận biết các muối tan, thường nên nhận biết anion (gốc acid) trước, nếu không được thì mới nhận biết cation (kim loại hoặc amoni) sau.

Ví dụ minh hoạ: Bằng phương pháp hoá học hãy nhận biết các dung dịch sau:

a) HCl, NaOH, Na₂SO₄, NaCl.

b) HCl, H₂SO₄ NaCl, Na₂CO₃

c) NaOH, BaCl₂, Ba(OH)₂, NaCl

d) Na₂SO₄, K₂CO₃, BaCl₂, AgNO₃

e) KNO₃, Cu(NO₃)₂, AgNO₃, Fe(NO₃)₃

Hướng dẫn làm bài tập

Trích các mẫu thử để nhận biết

a) HCl, NaOH, Na₂SO₄, NaCl.

Dùng quì tím nhận biết HCl vì làm quì tím hoá đỏ, NaOH làm quì tím hoá xanh, Na₂SO₄ và NaCl không làm đổi màu quì tím.

Dùng dung dịch BaCl₂ để nhận biết 2 dung dịch không làm đổi màu quì tím Na₂SO₄ phản ứng tạo kết tủa trắng, NaCl không phản ứng.

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄trắng + 2NaCl

3. Nhận biết chất khí.

Lưu ý: Khi nhận biết một chất khí bất kì, ta dẫn khí đó lội qua dung dịch, hoặc sục khí đó vào dung dịch, hoặc dẫn khí đó qua chất rắn rồi nung… Không làm ngược lại.

Ví dụ minh hoạ:

Ví dụ 1: Bằng phương pháp hoá học, hãy nhận biết các khí đựng trong các bình riêng biệt sau:

a) CO, CO₂, SO₂

b) CO, CO₂, SO₂, SO₃, H₂

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

a) CO, CO₂, SO₂

Dẫn các khí lần lượt qua Br₂

Nếu nước bị mất màu thì là SO₂

Phương trình phản ứng

SO₂+ Br₂ + 2H₂O → 2HBr + H₂SO₄

Dẫn các khí còn lại qua dung dịch nước vôi trong

Nếu xuất hiện vẩn đục nước vôi trong là CO₂

Phương trình phản ứng

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓+ H₂O

Còn lại là CO

DẠNG 2. DẠNG BÀI TẬP NHẬN BIẾT VỚI THUỐC THỬ HẠN CHẾ

Lưu ý:

Nếu đề yêu cầu chỉ dùng một thuốc thử: Ban đầu nên dùng dung dịch kiềm hoặc dùng axit. Nếu không được hãy dùng thuốc thử khác.

Nếu đề yêu cầu chỉ dùng quì tím thì lưu ý những dung dịch muối làm đổi màu quì tím

Ví dụ minh hoạ:

Ví dụ 1: Chỉ được dùng nước, hãy nhận biết các chất rắn sau: NaOH, Al₂O₃, BaCO₃, CaO.

Đáp án hướng dẫn giải

Hoà tan các mẫu thử vào nước nhận biết CaO tan tạo dung dịch đục, NaOH tan tạo dung dịch trong suốt. Còn Al₂O₃ và BaCO₃ không tan.

Lấy dung dịch NaOH vừa nhận ra ở trên cho vào 2 mẫu thử không bị hoà tan trong nước Al₂O₃ tan, BaCO₃ không tan.

Phương trình hóa học xảy ra

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

2NaOH + Al₂O₃ → 2NaAlO₂ + H₂O (Không yêu cầu HS viết)

Ví dụ 2: Chỉ được dùng một hoá chất, hãy nhận biết các dung dịch sau: NH₄Cl, (NH₄)₂SO₄, FeCl₃, CuCl₂, NaCl.

Đáp án hướng dẫn giải

Dùng dung dịch Ba(OH)₂ để nhận biết:

Có khí mùi khai bay ra là NH₄Cl

Có khí mùi khai và có kết tủa trắng là (NH₄)₂SO₄

Có kết tủa đỏ nâu là FeCl₃

Có kết tủa màu xanh là CuCl₂

Không có phản ứng là NaCl

Phương trình hóa học xảy ra

Ba(OH)₂ + 2NH₄Cl →BaCl₂ + 2NH₃ + 2H₂O

Ba(OH)₂ + (NH₄)₂SO₄ →BaSO₄ ↓ + 2NH₃ + 2H₂O

3Ba(OH)₂ + 2FeCl₃ → 2Fe(OH)₃ + 3BaCl₂

Ba(OH)₂ + CuCl₂ → Cu(OH)₂ ↓ + BaCl₂

DẠNG 3. DẠNG BÀI TẬP KHÔNG ĐƯỢC DÙNG THUỐC THỬ BÊN NGOÀI

Lưu ý: Nếu đề yêu cầu không được dùng thuốc thử bên ngoài. Nên làm theo thứ tự các bước sau:

Bước 1: Cho từng chất tác dụng với nhau.

Ví dụ: Giả sử phải nhận biết n dung dịch hoá chất đựng trong n lọ riêng biệt. Tiến hành thí nghiệm theo trình tự:

Ghi số thứ tự 1, 2, …, n lên n lọ đựng n dung dịch hoá chất cần nhận biết.
Rót dung dịch mỗi lọ lần lượt vào các ống nghiệm đã được đánh cùng số.
Nhỏ 1 dung dịch vào mẫu thử của (n – 1) dung dịch còn lại.

Bước 2: Sau n thí nghiệm đến khi hoàn tất phải lập bảng tổng kết hiện tượng.

Bước 3: Dựa vào bảng tổng kết hiện tượng để rút ra nhận xét, kết luận đã nhận được hoá chất nào (có kèm theo các phương trình phản ứng minh hoạ).

Ví dụ 1: Không được dùng thêm thuốc thử nào khác, hãy nhận biết các dung dịch bằng phương pháp hoá học.

a) Na₂CO₃, HCl, BaCl₂

b) HCl, H₂SO₄, Na₂CO₃, BaCl₂

c) MgCl₂, NaOH, NH₄Cl, BaCl₂, H₂SO₄

Hướng dẫn giải

a) Na₂CO₃, HCl, BaCl₂

Trích ra các mẫu thử cho vào các ống nghiệm và đánh số thứ tự tương ứng.

Lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với hai mẫu thử còn lại. Sau 6 lượt thí nghiệm, ta có kết quả như bảng sau:

	Na₂CO₃	HCl	BaCl₂
Na₂CO₃			↓ trắng
HCl		Ko phản ứng	Ko phản ứng
BaCl₂	↓ trắng

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào tạo và có ↓ trắng thì chất nhỏ vào là Na₂CO₃, mẫu thử tạo ↓ là HCl, mẫu thử tạo ↓ trắng là BaCl₂.

b) Tương tự, lần lượt cho một mẫu thử tác dụng với 3 mẫu còn lại. Sau 12 lượt thí nghiệm, ta có bảng như sau:

	HCl	H₂SO₄	Na₂CO₃	BaCl₂
HCl
H₂SO₄
Na₂CO₃				↓ trắng
BaCl₂		↓ trắng	↓ trắng

Dựa vào bảng trên, ta thấy ở lượt thí nghiệm nào có khí thoát ra, có kết tủa trắng và không phản ứng thì chất nhỏ vào là H₂SO₄, mẫu thử tạo khí là Na₂CO₃, mẫu thử tạo kết tủa trắng là BaCl₂, mẫu thử không phản ứng là HCl.

Ví dụ 2: Hãy phân biệt các chất sau chứa trong các lọ bị mất nhãn mà không dùng thuốc thử nào: NaHCO₃, HCl, Ba(HCO₃)₂, MgCl₂, NaCl.

Phương pháp: Đun nóng các mẫu thử có phản ứng tạo ra kết tủa bay hơi. Sau đó dùng chất Na₂CO₃ vừa mới sinh ra để nhận biết các chất còn lại.

Mời các bạn ấn File TẢI VỀ để xem toàn bộ nội dung câu hỏi, đáp án

.................................

Tải về

Chọn file muốn tải về: