Soạn Ôn tập cuối học kì 1 trang 131

Sắp xếp các từ vào chỗ trống như sau:

Cần Thơ gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó lòng không muốn về.

(Ca dao)

Những đặc điểm của truyện đồng thoại là:

• Đây là thể loại văn học dành cho thiếu nhi
• Nhân vật trong truyện đồng thoại thường là loài vật hoặc đồ vật được nhân hóa. Vì thế, chúng vừa phản ánh đặc điểm sinh hoạt của loài vật vừa thể hiện đặc điểm của con người

Những đặc điểm không phải của thể loại hồi kí là:

c. Cốt truyện thường xoay quanh công trạng, kì tích của nhân vật mà cộng đồng ca tụng, tôn thờ.

Ghép như sau:

Cụ thể:

1- a (Giới thiệu thời gian và địa điểm diễn ra cảnh sinh hoạt → Giúp cho cảnh sinh hoạt trở nên xác định hơn)

2 - e (Tả lại cảnh sinh hoạt theo trình tự hợp lí (từ xa đến gần, từ bao quát đến cụ thể) → Giúp người đọc có cái nhìn vừa bao quát vừa cụ thể về cảnh được tả)

3 - d (Thể hiện hoạt động của con người trong không gian, thời gian cụ thể → Giúp người đọc dễ dàng theo dõi hoạt động được miêu tả)

4 - đ (Gợi tả quang cảnh, không khí chung và những chi tiết tiêu biểu của bức tranh sinh hoạt → Giúp người đọc hình dung được quang cảnh chung và điểm nổi bật của cảnh)

5 - c (Sử dụng phù hợp các từ ngữ chỉ đặc điểm, tính chất, hoạt động. → Giúp người đọc hình dung rõ ràng, cụ thể hơn về hoạt động)

6 - b (Trình bày suy nghĩ, cảm nhận của người viết. → Giúp bài viết gợi được sự đồng cảm ở người đọc)

- Điểm giống:

• Đều là dạng bài văn tự sự kể lại một câu chuyện có mở đầu, diễn biến, kết thúc
• Đều xoay quanh một nhân vật chính với những sự kiện, diễn biến cảm xúc của nhân vật đó

- Điểm khác:

• Kiểu bài kể lại một truyện cổ tích: người kể dùng ngôi thứ 3 kể lại một câu chuyện mình được nghe, được biết
• Kiểu bài kể lại một trải nghiệm của bản thân: người kể dùng ngôi thứ nhất kể một câu chuyện mà chính mình đã trải qua

a. Các từ đơn có trong câu này là: đã, rồi, mà, cánh, chỉ, đến, giữa, lưng, hở, cả, như, người, mặc, áo

b. Trong đoạn văn có:

• Từ ghép: Dế Choắt, thuốc phiện, thanh niên, ngắn củn, mạng sườn, cởi trần, gi-lê, đôi càng, râu ria, mặt mũi
• Từ láy: gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn, ngơ ngơ

c. Các từ "râu ria", "mặt mũi" không phải từ láy mà là từ ghép.

→ Vì tuy về mặt hình thức, các từ này gồm các tiếng có âm đầu giống nhau. Những về mặt nghĩa, các tiếng cấu tạo nên từ đều có nghĩa, và liên quan đến nghĩa chung của từ

- Các thành phần chính trong câu được mở rộng bằng cách:

• Biến chủ ngữ hoặc vị ngữ của câu từ một từ thành một cụm từ, có thể là cụm danh từ, cụm động từ hoặc cụm tính từ
• Biến chủ ngữ hoặc vị ngữ của câu từ cụm từ có thông tin đơn giản thành cụm từ có những thông tin cụ thể, chi tiết hơn

- Hiệu quả của việc mở rộng: làm cho thông tin của câu trở nên chi tiết, rõ ràng.

- Mở rộng các câu đã cho và nêu cách thức mở rộng:

a. Trời mưa → Câu mở rộng: Trời đang mưa tầm tã → Cách thức mở rộng: biến VN từ 1 từ (mưa) thành CĐT (đang mưa tầm tã)

b. Gió thổi → Câu mở rộng: Gió vẫn thổi rì rào trên những tán cây → Cách thức mở rộng: biến VN từ 1 từ (thổi) thành CĐT (vẫn thổi rì rào trên những tán cây)

c. Nó đang đọc sách → Câu mở rộng: Nó đang chăm chú đọc sách → Cách thức mở rộng: biến VN từ một cụm từ có thông tin đơn giản (hành động "đọc sách") thành câu có thông tin cụ thể hơn (thái độ khi đọc sách "chăm chú")

d. Xuân về → Câu mở rộng: Xuân đã về trên từng khóm hoa cúc vàng → Cách thức mở rộng: biến VN từ 1 từ (về) thành CĐT (đã về trên từng khóm hoa cúc vàng)

- Để lựa chọn từ ngữ phù hợp với thể hiện nghĩa của văn bản, người viết (nói) cần thực hiện các thao tác sau:

• Xác định nội dung cần diễn đạt
• Huy động các từ ngữ đồng nghĩa, gần nghĩa, từ đó lựa chọn những từ ngữ có khả năng diễn đạt chính xác nhất nội dung muốn thể hiện
• Chú ý khả năng kết hợp hài hòa giữa từ ngữ được lựa chọn với những từ ngữ được sử dụng trước và sau nó trong cùng một câu (đoạn văn)

- Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống như sau:

a. Các đội thổi cơm đan xen nhau uốn lượn trên sân đình trong sự cổ vũ nồng nhiệt của người xem.

→ Lý do lựa chọn: "nồng nhiệt" và "nhiệt tình" đều thể hiện tình cảm nồng đậm, quan tâm sâu sắc, nhưng từ "nồng nhiệt" là tính từ còn "nhiệt tình" là danh từ, và từ "nồng nhiệt" giúp khắc họa trạng thái của hành động cổ vũ rõ hơn

b. Nhút nhát là nhược điểm vốn có của cậu ấy.

→ Lý do lựa chọn: 2 từ đều chỉ một điểm thiếu sót, chưa hoàn hảo, nhưng từ "nhược điểm" sẽ chỉ sự thiếu sót mang tính khách quan, do hoàn cảnh, bẩm sinh, còn từ "khuyết điểm" sẽ mang tính chủ quan, chỉ hành động sai. Nên từ "nhược điểm" phù hợp hơn

c. Ông ấy đang miệt mài tạc một pho tượng bằng đá.

→ Lý do lựa chọn: từ "nặn" chỉ phù hợp với chất liệu mềm như đất sét, không thể dùng với đá; từ "khắc" phù hợp với việc tạo ra các chi tiết nhỏ; còn từ "tạc" sẽ phù hợp với hành động tạo một pho tượng lớn từ đá

Học sinh tham khảo sơ đồ sau:

a. BPTT ẩn dụ

- Hình ảnh ẩn dụ: mặt trời của mẹ (chỉ người con)

- Tác dụng: khẳng định ý nghĩa quan trọng của người con bé nhỏ đối với mẹ; con là ánh sáng, là hơi ấm, là động lực của mẹ, như mặt trời trên cao sưởi ấm cho thế giới

b. BPTT: ẩn dụ

- Hình ảnh ẩn dụ: lửa lựu (chỉ hoa lựu màu đỏ)

- Tác dụng: khắc họa vẻ đẹp rực rỡ, đỏ tươi như ngọn lửa của những chùm hoa lựu

c. BPTT: hoán dụ

- Hình ảnh hoán dụ: đôi dép cũ (chỉ Bác Hồ và con đường cách mạng của Bác) (kiểu hoán dụ: lấy bộ phận chỉ toàn thể)

- Tác dụng: đôi dép theo chân Bác ra đi tìm đường cứu nước, bôn ba hoạt động cách mạng, nó biểu trưng cho những bước chân gian lao, đem đến hạnh phúc, độc lập cho dân tộc của Bác Hồ