Đọc hiểu bài Ca dao trào phúng
Đọc hiểu bài Ca dao trào phúng chi tiết giúp học sinh dễ dàng tham khảo để chuẩn bị tốt cho kiểm tra sắp tới trong chương trình học Ngữ văn 9.
Đọc hiểu bài Ca dao trào phúng
Đọc bài thơ sau và trả lời các câu hỏi:
Trèo lên cây khế nửa ngày
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ chăng giữa trời.
Câu 1. Nhân vật trữ tình trong bài ca dao là ai? Vì đâu mà nhân vật trữ tình có tâm trạng chua xót?
Phương pháp giải
Xác định “ai đang nói” và lý do cảm xúc của người đó.
Lời giải chi tiết
- Nhân vật trữ tình là một người đang yêu (có thể là nam hoặc nữ).
- Họ có tâm trạng chua xót vì tình yêu không được đáp lại hoặc bị chia cách.
- Hình ảnh “trèo lên cây khế” và tiếng gọi “khế ơi” thể hiện nỗi cô đơn, nhớ nhung da diết và đau đớn trong tình yêu.
Câu 2. Xác định biện pháp tu từ về từ, điệp ngữ và nêu ý nghĩa hiệu quả nghệ thuật của biện pháp đó trong bài ca dao.
Phương pháp giải
Tìm từ lặp lại – từ so sánh.
Lời giải chi tiết
- Biện pháp tu từ:
+ Điệp ngữ: “sánh với” lặp lại trong 2 câu: “Mặt trăng sánh với mặt trời / Sao Hôm sánh với sao Mai”.
+ So sánh: so sánh các cặp thiên thể để nói về sự gắn bó, tương hợp.
- Hiệu quả:
+ Thể hiện sự khát khao hòa hợp trong tình yêu.
+ Gợi cảm xúc mong nhớ, tha thiết, nhưng cũng ngậm ngùi vì xa cách.
Câu 3. Các hình ảnh Mặt trăng, Mặt trời, Sao Hôm, Sao Mai, sao Vượt đạt hiệu quả nghệ thuật như thế nào trong việc bộc lộ tâm trạng của nhân vật trữ tình?
Phương pháp giải
Giải nghĩa từng hình ảnh theo cảm xúc – liên hệ tình yêu.
Lời giải chi tiết
- Các hình ảnh Mặt trăng – Mặt trời, Sao Hôm – Sao Mai tượng trưng cho những cặp đôi đẹp đẽ, hòa hợp, nhưng thường không thể gặp nhau (vì xuất hiện ở các thời điểm khác nhau).
- Hình ảnh “sao Vượt chờ trăng giữa trời” thể hiện sự mong mỏi, đợi chờ trong vô vọng của nhân vật trữ tình đối với người mình yêu.
=> Tất cả đều thể hiện nỗi đau vì cách biệt, yêu mà không đến được với nhau.
Câu 4. Phân tích các nhân tố của hoạt động giao tiếp trong văn bản trên.
Phương pháp giải
Tìm cách nhân vật trữ tình xưng hô, bày tỏ cảm xúc, gọi tên ai.
Gợi ý:
- Người nói xưng là “ta”, gọi người thương là “mình ơi”.
- Hành động trò chuyện với cây khế, gọi người yêu → thể hiện cách giao tiếp trực tiếp, thân mật, đầy cảm xúc.
- Câu hỏi tu từ “Có nhớ ta chăng?” cho thấy sự đợi chờ, khắc khoải trong vô vọng.
Lời giải chi tiết
Trong bài thơ, người nói xưng “ta” và gọi người thương là “mình ơi”, thể hiện tình cảm tha thiết, gắn bó. Nhân vật trữ tình trò chuyện với cây khế và gọi người yêu, tạo nên cách giao tiếp trực tiếp, thân mật, giàu cảm xúc. Câu hỏi tu từ “Có nhớ ta chăng?” cho thấy sự chờ đợi, khắc khoải, đồng thời bộc lộ nỗi buồn trong xa cách. Hoàn cảnh giao tiếp gắn với hình ảnh quen thuộc của cây khế, trăng, sao, mặt trời – vừa gần gũi vừa gợi sự xa vời, cách trở. Phương tiện giao tiếp là ngôn ngữ thơ ca với hình ảnh so sánh, xưng hô dân dã, giàu tính biểu cảm. Nhờ vậy, thông điệp về tình yêu và nỗi nhớ da diết được truyền tải một cách chân thành và sâu sắc.
