Bảng nhận biết các chất kết tủa

Bảng nhận biết các chất kết tủa được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy môn Hóa. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.

A. Chất kết tủa là gì? Bảng chất kết tủa

Chất kết tủa là các chất không tan trong dung dịch sau phản ứng, để nhận biết chúng, chúng ta có thể thực hiện các phản ứng hóa học và quan sát. Hoặc sử dụng bảng tính tan đã có sẵn một số chất thường gặp.

Ta có thể sử dụng bảng tính tan để nhận biết các chất kết tủa

Ở trong nước có chất tan và chất không tan, có chất tan ít, có chất tan nhiều.

Tính tan của một số acid, base, muối

Bảng tính tan của Acid: Hầu hết acid tan được trong nước, trừ axit silixic.

Bảng tính tan của Base: phần lớn các base không tan trong nước, trừ một số như: KOH, NaOH,..

Bảng tính tan của Muối:

• Những muối sodium, potassium đều tan.
• Những muối nitrate đều tan.
• Phần lớn các muối chloride, sulfate tan được. Nhưng phần lớn các muối carbonate không tan.

Bảng tính tan trong nước của một số chất

Nhóm hydroxide và gốc acid

Hydrogen và các kim loại

H I

K I

Na I

Ag I

Mg II

Ca II

Ba II

Zn II

Hg II

Pb II

Cu II

Fe II

Fe III

Al III

–OH

T/B

T

T

–

K

I

K

K

–

K

K

K

K

K

–Cl

T/B

T

T

K

T

T

T

T

T

I

T

T

T

T

–NO3

T/B

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

CH3COO-

T/B

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

T

–

I

=S

T/B

T

T

T

–

T

T

K

K

K

K

K

K

–

=SO3

T/B

T

T

T

K

K

K

K

K

K

K

K

–

–

=SO4

T/Kb

T

T

I

K

I

K

T

–

K

T

T

T

T

=CO3

T/B

T

T

K

K

K

K

K

–

K

–

K

–

–

=SiO3

K/Kb

T

T

–

K

K

K

K

–

K

–

K

K

K

≡PO4

T/Kb

T

T

T

K

K

K

K

K

K

K

K

K

K

• T: Hợp chất dễ tan trong nước
• I: Hợp chất ít tan
• K: Hợp chất thực tế không tan
• "–": Hợp chất không tồn tại hoặc bị phân hủy trong nước
• B: Hợp chất bay hơi hoặc dễ phân hủy thành khí bay lên
• Kb: Hợp chất không bay hơi

1. Chất kết tủa là gì?

- Kết tủa là quá trình hình thành chất rắn từ dung dịch khi phản ứng hóa học xảy ra trong dung dịch lỏng. Nếu không chịu tác dụng của trọng lực (lắng đọng) để gắn kết các hạt rắn với nhau, thì các chất tồn tại trong dung dịch ở dạng huyền phù. Sau khi lắng đọng, đặc biệt khi sử dụng phương pháp ly tâm trong phòng thí nghiệm để nén chặt chúng thành khối, chất kết tủa có thể được xem là ‘viên’.

- Sự kết tủa có thể được dùng làm như một môi trường. Chất lỏng không kết tủa còn lại ở trên được gọi là ‘supernate’ hay ‘supernatant’ (dịch nổi). Bột thu được từ quá trình kết tủa về mặt lịch sử được gọi là ‘bông (tụ)’. Khi chất rắn xuất hiện ở dạng sợi cellulose qua quá trình hóa học, quá trình này được gọi là sự tái sinh (regeneration).

2. Khối lượng kết tủa

• Khối lượng kết tủa là khối lượng của chất rắn thu được từ dung dịch sau khi phản ứng hóa học.
•  Khối lượng kết tủa được tính theo công thức sau:

m = n.M

- Trong đó:

+ m: Khối lượng (g)

+ n: Số mol (mol)

+ M: Khối lượng mol (g/mol)

3. Bảng nhận biết chất kết tủa

STT	Chất kết tủa	Màu sắc kết tủa	STT	Chất kết tủa	Màu sắc kết tủa
1	Al(OH)3	Keo trắng	15	CaCO3	Trắng
2	FeS	Màu đen	16	AgCl	Trắng
3	Fe(OH)2	Trắng xanh	17	AgBr	Vàng nhạt
4	Fe(OH)3	Màu đỏ	18	AgI	Màu vàng cam hay vàng đậm
5	FeCl2	Dung dịch màu lục nhạt	19	Ag3PO4	Màu vàng
6	FeCl3	Dung dịch màu vàng nâu	20	Ag2SO4	Trắng
7	Cu	Màu đỏ	21	MgCO3	Kết tủa trắng
8	Cu(NO3)2	Dung dịch xanh lam	22	CuS, FeS, Ag2S, PbS, HgS	Màu đen
9	CuCl2	Tinh thể màu nâu, dung dịch màu xanh lá cây	23	BaSO4	Trắng
10	Fe3O4 (rắn)	Màu nâu đen	24	BaCO3	Trắng
11	CuSO4	Tinh thể khan có màu trắng, tinh thể ngậm nước và dung dịch màu xanh lam	25	Mg(OH)2	Trắng
12	Cu2O	Có màu đỏ gạch	26	PbI2	Vàng tươi
13	Cu(OH)2	Màu xanh lơ (xanh da trời)	27	C6H2Br3OH	Trắng ngà
14	CuO	Màu đen	28	Zn(OH)2	Keo trắng

4. Một số dung dịch có màu

– Màu xanh lam: Hợp chất tạo thành có Cu(II)

– Màu xanh nhạt: Hợp chất tạo thành có Fe(II)

– Màu gỉ sắt (nâu): Hợp chất tạo thành có Fe(III)

– Màu xanh lục sáng: hợp chất tạo thành có Ni(II)

– Màu hồng: hợp chất tạo thành có CO(II)

– Màu xanh da trời: Hợp chất tạo thành có Cr(III)

– Màu da cam: Hợp chất gốc acid Cr₂O₂ (II)

– Màu hồng tím: Hợp chất gốc axit MnO₄

– Vàng tươi: Hợp chất gốc Cr₂O₄

Những hợp chất còn lại là những hợp chất không màu trong dung dịch.

5. Kết tủa có phải muối không?

- Kết tủa không phải là muối. Kết tủa được sử dụng để lọc, loại bỏ hoặc thu hồi muối, làm bột màu hay để xác định các chất trong phân tích định tính. Trong phản ứng hóa học, kết tủa được kí hiệu bằng mũi tên đi xuống kèm theo một công thức hóa học

6. Ứng dụng của phản ứng tạo kết tủa

- Kết tủa không chỉ là phản ứng hóa học thông thường mà nó còn có tính ứng dụng cao trong đời sống. Cụ thể:

+ Được sử dụng phổ biến trong chất tạo màu

+ Người ta thường sử dụng các phản ứng kết tủa để loại bỏ muối ra khỏi nước trong quá trình vệ sinh và xử lý nước thải.

+ Ứng dụng để xác định các cation hoặc anion có trong muối nhanh chóng và dễ dàng

+ Kết tủa có thể xuất hiện khi có dung môi được thêm vào phản ứng, giúp làm giảm tính tan cho sản phẩm của bạn.

+ Kết tủa còn được ứng dụng trong công nghiệp luyện kim để tạo ra các hợp kim bền bỉ, chắc chắn.

7. Những chất kết tủa trắng thường gặp

STT	Chất kết tủa	Đặc điểm
1	Al(OH)3  Aluminium hydroxide	- Hầu hết các hợp chất hydroxide vô cơ đều không tan trong nước, là chất rắn, chất lưỡng tính - Nhôm hydroxit mới kết tinh khi để lâu trong nước sẽ mất đi khả năng hòa tan trong kiềm và acid - Sản phẩm được ứng dụng trong sản xuất kim loại, xi măng trắng, thủy tinh gạch chịu lửa, công nghệ nhuộm và dược phẩm
2	Zn(OH)2 Zinc hydroxide	- Là một base, chất rắn màu trắng, không hòa tan trong nước - Dung dịch bao gồm ion Zinc và hydroxide - Sử dụng để hút máu trong băng y tế lớn dùng sau phẫu thuật
3	AgCl –  Silver(I) chloride	- Hợp chất hóa học có màu trắng, dẻo, nóng và sôi không phân hủy - Rất ít tan trong nước và không tạo ra tinh thể ngậm nước - Phản ứng với kiềm đặc, Amoni hydroxide và không bị acid mạnh phân hủy - Ứng dụng trong làm giấy, thuốc giải ngộ độc thủy ngân, trong băng gạc hay các sản phẩm làm lành vết thương,…
4	Ag2SO4 –  Silver sulfate	- Hợp chất màu trắng, bền nhưng nhạy cảm với ánh sáng - Dung dịch được tạo nên từ ion Ag và ion SO4 bới phản ứng giữa base và muối hoặc giữa muối với muối - Dung dịch rất độc nên cần thận trọng khi tiếp xúc
5	MgCO3 – Magnesium carbonate	- Hợp chất hóa học vô cơ với dung dịch bao gồm ion Magnesium và ion CO3 - Có độc tính thấp và khả năng ngậm nước - Ứng dụng trong sản xuất thuốc nhuận tràng, thành phần của chất phụ gia - Mặc dù không có tác hại với con người nhưng cũng có thể gây nên một số bệnh rất nguy hiểm
6	BaSO4 – Barium sulfate	- Dung dịch màu trắng hoặc không màu - Là nguồn cung cấp chủ yếu của Barium
7	BaCO3 – Barium carbonate	- Ứng dụng trong sản xuất vật liệu từ tính, điện tử, lọc nước, gốm sứ, thủy tinh, sơn, bột màu, vật liệu xây dựng và thép, carbon,….
8	CaCO3 – Calcium Carbonate	- Hợp chất hóa học màu trắng - Ứng dụng chủ yếu trong y tế như làm chất bổ sung Calcium cho người bị loãng xương,… hay chất khử chua - Là một thành phần cấu thành hoạt hóa trong vôi công nghiệp
9	Mg(OH)2 – magnesium Oxide	- Là một ôxít của magie - Ứng dụng để tạo các hợp kim nhôm – magnesium trong sản xuất vỏ đồ hộp hay trong các thành phần cấu trúc ô tô, máy móc.

B. Một số ví dụ về phản ứng tạo chất kết tủa

- Dung dịch Silver nitrate (AgNO₃) được thêm vào dung dịch chứa  Potassium chloride (KCl). Sản phẩm thu được sau phản ứng có chất kết tủa màu trắng là Silver(I) chloride (AgCl).

AgNO₃ + KCl → AgCl + KNO₃

- Cho barium chloride tác dụng với potassium sulphate để hình thành kết tủa trắng là barium sulfate

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ + 2NaCl

- Cho Copper sulfate tác dụng với xút lỏng, kết tủa màu xanh lam của copper hydroxide được hình thành

CuSO₄ + NaOH → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

- ChoSilver nitrate tác dụng với potassium chromate thu được kết tủa màu cam của cromat bạc.

2AgNO₃ + K₂CrO₄ → Ag₂CrO₄ + 2KNO₃

- Cho Calcium chloride tác dụng với sodium carbonate thu được kết tủa trắng là  Calcium carbonate .

CaCl₂+ Na₂CO₃→ CaCO₃ + 2NaCl

C. Câu hỏi vận dụng 

Chi tiết bộ câu hỏi, đáp án luyện tập nằm trong FILE TẢI VỀ