Giáo án Ngữ văn 10 bài: Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự theo CV 5512

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV: Chia học sinh thành 4 nhóm.

Nhóm 1: Trình bày khái niệm tự sự.

Nhóm 2: Trình bày khái niệm sự việc.

Nhóm 3: Trình bày khái niệm sự việc tiêu biểu.

Nhóm 4: Trình bày khái niệm chi tiết.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Mỗi cá nhân đọc SGK, trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

HS trả lời câu hỏi.

Gv quan sát, hỗ trợ, tư vấn

Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV: nhận xét đánh giá kết quả của các cá nhân, chuẩn hóa kiến thức.

I. Khái niệm sự việc, chi tiết trong văn tự sự.

1. Tự sự

- Tự sự là kể chuyện, phương thức dùng ngôn ngữ kể chuyện trình bày một chuỗi sự việc, từ sự việc này tới sự việc kia, cuối cùng dẫn tới một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.

2. Sự việc:

- Sự việc là cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác..

- Sự việc được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. Người viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện thêm hấp dẫn.

3. Sự việc tiêu biểu:

Là sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện. Mỗi sự việc có thể có nhiều chi tiết.

4. Chi tiết:

- Là tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng

- Chi tiết có thể là một cử chỉ, một lời nói, một hành động của nhân vật...

- Chi tiết tiêu biểu: là chi tiết quan trọng trong sự việc.

=> Chọn sự việc chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV: Chia học sinh thành 4 nhóm.

Nhóm 1 - 2: Làm bài tập số 1.

Nhóm 3 - 4: Làm bài tập số 2.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

* Hoạt động cá nhân: HS đọc lại văn bản, suy nghĩ.

* Hoạt động nhóm:

- HS thảo luận cặp đôi, ghi câu trả lời vào giấy nháp.

- HS trong từng nhóm thống nhất ‎ý kiến và ghi câu trả lời vào bảng phụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

HS báo cáo kết quả trên bảng phụ, treo kết quả các nhóm khác quan sát, nhận xét, phản biện

GV quan sát, hỗ trợ, tư vấn

Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV:

- Nhận xét đánh giá kết quả của các nhóm

Giáo viên chuẩn hóa kiến thức, chuyển giao nhiệm vụ học tập khác

- Để viết một bài văn tự sự, cần lựa chọn các sự việc, chi tiết tiêu biểu.

- Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và làm nổi bật chủ đề câu chuyện.

- Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự.

- Xác định đề tài, chủ đề.

- Dự kiến cốt truyện.

- Triển khai các ý bằng các chi tiết.

II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu.

1. Văn bản truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy:

+ Trong câu chuyện, tác giả dân gian kể về:

- Công việc xây thành, chế nỏ bản vệ đất nước của ADV.

-> Đó là những sự việc, chi tiết tiêu biểu. Nếu thiếu những chi tiết, sự việc ấy câu chuyện sẽ kém hấp dẫn và ý nghĩa.

+ Chi tiết: Mị Châu và Trọng Thủy chia tay nhau:

- Câu nói của Trọng Thủy: Dự báo trước cho cuộc chiến tranh

- Câu đáp của Mị Châu: Đưa tới kết cục bi thảm cho hai cha con.

=>Các sự việc nói trên nối tiếp nhau bằng quan hệ móc xích, nhân quả. Như vậy, sự việc Trọng Thủy chia tay Mị Châu và đặc biệt chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng có vai trò quan trọng, tiêu biểu không thể bỏ qua vì chi tiết này làm nền cho các sự việc, chi tiết nối tiếp nhau.

2. Câu chuyện về người con trai lão Hạc trở về làng:

- Sự việc 1: Anh con trai tìm gặp ông giáo và được ông kể cho nghe về cuộc đời của lão Hạc.

- Sự việc 2: Anh con trai cùng ông giáo đi viếng mộ lão Hạc.

- Sự việc 3: Anh con trai gửi lại những kỉ vật cho ông giáo và ra đi.

- Sự việc 2: Anh tìm gặp lại ông giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha.

- Các chi tiết:

+ Sự đổi thay của gia cảnh nhà ông giáo. Ông giáo già đi nhiều nhưng tinh thần đổi mới, lạc quan khác trước.

+ Ông hỏi thăm những chuyện anh đã trải qua, xúc động kể lại cái chết của Lão Hạc. Sau đó, ông dẫn anh đi viếng mộ cha.

+ Khung cảnh con đường đến, quang cảnh nghĩa địa u buồn.

+ Anh thắp hương, cúi gục bên mộ cha, đau đớn, nghẹn ngào bộc lộ tình cảm với người cha đã khuất, nói với cha những dự định tương lai.

+ Ông Giáo đứng bên cũng ngấn lệ.

+ Anh nói với cha về những ngày tháng qua của mình

+ Hứa sống sao cho xứng đáng với tấm lòng cao cả của cha

3. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự.

- Xác định đề tài, chủ đề.

- Dự kiến cốt truyện.

- Triển khai các ý bằng các chi tiết.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu khái niệm

- GV: Cho học sinh đọc GSK.

- GV: Thế nào là tự sự?

- HS: trả lời.

- GV: Thế nào là sự việc tiêu biểu?

- HS: trả lời.

- GV: bổ sung

Sự việc là cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác. Trong văn tự sự, sự việc tiêu biểu những sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện: Tấm biến hóa nhiều lần (Tấm Cám), sự việc người chồng tỉnh ngộ (Người con gái Nam Xương), sự việc con trai Lão Hạc phẫn chí bỏ nhà ra đi (Lão Hạc)...

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

- GV: Các thao tác chọn văn bản.

- GV:Cho học sinh đọc văn bản 1.

+ Tác giả dân gian kể chuyện gì?

+ Chi tiết: Khi chia tay với Mị Châu, Trọng Thủy than phiền “ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu” và câu trả lời của Mị Châu: “thiếp có áo … dấu”: đó có phải là chi tiết tiêu biểu không?

- HS: trả lời, giáo viên nhận xét.

- GV: Cho học sinh đọc văn bản 2.

- GV: Cho học sinh chọn một sự việc rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu.

- GV: nhận xét, bổ sung ý kiến.

- GV: Gọi học sinh rút ra cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu.

- HS: trả lời.

- GV:Ý nghĩa của việc lựa chọn.

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh làm luyện tập

Bài tập 1

- GV: Luyện tập theo 2 nhóm.

- GV: Cho học sinh đọc SGK và gợi ý.

- HS: trả lời:

- Không được bỏ

- Có những sự việc, sự vật tưởng chừng như bỏ đi nhưng lại quan trọng.

- Sự sai lầm chịu đựng như đã sống âm thầm không sợ hiểu lầm là tốt => hãy sống như thế.

Bài tập 2

- GV: Đoạn văn kể chuyện gì?

+ Cuối đoạn trích, tác giả đã chọn sự việc gì, kể bằng chi tiết tiêu biểu nào?

+ Có thể coi đây là thành công của Hôme trong kể chuyện sử thi không?

Hoạt động 4: Củng cố, tổng kết

I. Khái niệm:

1. Tự sự

- Là kể chuyện, dùng ngôn ngữ kể chuyện trình bày một chuỗi sự việc, cuối cùng kết thúc thể hiện một ý nghĩa.

-Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen, chê.

2. Sự việc

- Thường là những cái xảy ra có liên quan đến con người (trong cuộc sống hàng ngày) hoặc liên quan đến nhân vật (trong văn bản tự sự).

- Mỗi sự việc thường bao gồm một số chi tiết.

II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu.

1. Văn bản 1:

a. Tác giả dân gian kể:

– Công việc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta (xây thành, chế nỏ).

- Tình vợ chồng (Mị Châu - Trọng Thủy).

- Tình cha con (An Dương Vương - Mị Châu).

Đó là các sự việc tiêu biểu, các số phận này có quan hệ mật thiết với nhau, luôn chi phối và tác động lẫn nhau.

b. Hai chi tiết đều là chi tiết tiêu biểu : chi tiết 1 diễn tả mối quan hệ riêng giữa hai nhân vật, chi tiết 2 có vai trò duy trì tính logic của cốt truyện, vừa khắc họa tính cách nhân vật Mị Châu, vừa là cái cớ để câu chuyện tiếp tục dẫn đến bi kịch.

2. Văn bản 2:

- Sự việc (tưởng tượng) con trai Lão Hạc trở về làng sau cách mạng tháng Tám.

- Các chi tiết tiêu biểu:

+ Anh tìm gặp ông giáo và theo ông đi viếng mộ cha.

+ Con đường - nghĩa địa - ngôi mộ thấp bé.

+ Anh thắp hương, cúi đầu, nước mắt rưng rưng, rì rầm như nói với người cha khổ sở cả một đời.

+ Bên cạnh, ông giáo cũng ngấn lệ.

3. Cách chọn sự việc chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.

- Sự việc, chi tiết phải có vai trò dẫn dắt câu chuyện.

- Góp phần khắc họa sâu sắc tính cách nhân vật.

- Phải hiện thực hóa được chủ đề của văn bản.

- Chi tiết phải bất ngờ, hấp dẫn.

III. Luyện tập:

1. Bài 1/ 63,64

“Hòn đá xấu xí”:

- Không được bỏ chi tiết Hòn đá xấu xí được phát hiện và chở đi nơi khác, vì đó là chi tiết quan trọng có vai trò miêu tả tâm trạng của nhân vật bà nội và nhân vật tôi ở đoạn kết. Tôi cảm thấy xấu hổ, cũng cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá.→ Tăng thêm ý nghĩa cốt truyện.

2. Tâm trạng của Ô-đi-xê và Pê-nê-lôp.

- Tác giả kể về cuộc tài ngộ của hai vợ chồng người dũng tướng sau 20 năm trở về.

- Sự đấu trí giữa Pê-nê-lôp và Uy-lít-xơ.

- Uy-lít-xơ tả lại vanh vách về chiếc giường.

- Liên tưởng trong kể chuyện.

-> Sự việc trên có vai trò khắc sâu tính cách nhân vật Pê nê lốp, đặc tả hạnh phúc của cuộc tái ngộ, tạo nên sự hấp dẫn của câu chuyện.

*Ghi nhớ: SGK/ 62