Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật
VnDoc xin giới thiệu bài Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy môn Sinh học lớp 10. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.
Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật
Câu hỏi: Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật?
Trả lời:
Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật (Phagơ):
- Hiện biết khoảng 3000 loại virut, kí sinh ở hầu hết vi sinh vật nhân sơ (vi khuẩn, xạ khuẩn) hoặc sinh vật nhân thực (nấm men, nấm sợi (virut kí sinh ở nấm còn gọi là Mycovirus)).
- Phagơ gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho ngành công nghiệp vi sinh vật như sản xuất thuốc kháng sinh, mì chính, thuốc trừ sâu sinh học...
Ví dụ: Phagơ T4 kí sinh trong vi sinh vật
1. Virut là gì?
- Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu hiển vi và sống kí sinh nội bào bắt buộc
- Dựa thành phần axit nuclêic, người ta phân chia virut thành 2 nhóm lớn, đó là virut ADN và virut ARN.
2. Cấu tạo của virut
- Gồm 2 thành phần cơ bản: Lõi axit nuclêic (hệ gen) và vỏ prôtêin (capsit).
– Lõi axit nuclêic (hệ gen):
+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
+ Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.
– Vỏ prôtêin (capsit):
+ Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme.
+ Chức năng: Bảo vệ virut.
– Một số virut có thêm vỏ ngoài.
+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.
+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.
+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.
3. Hình thái của virut
- Virut được phân chia thành 3 loại cấu trúc:
+ Cấu trúc xoắn: capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic, dạng cấu trúc này thường làm cho vi khuẩn có hình que hoặc hình sợi. Đại diện: virut cúm, virut sởi.
+ Cấu trúc khối: capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều. Đại diện: virut bại liệt, virut hecpet.
+ Cấu trúc hỗn hợp: có dạng nòng nọc với đầu là cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn. Đại diện: phagơ T2.
4. Virut kí sinh ở thực vật và côn trùng
Virut kí sinh ở thực vật:
- Hiện biết khoảng 1000 loại virut gây bệnh cho thực vật
- Virut tự nó không có khả năng xâm nhập vào tế bào thực vật. Phần lớn virut gây nhiễm do côn trùng (bọ trĩ, bọ rầy,... chích), cây bị bệnh có thể truyền cho thế hệ sau qua hạt, số khác truyền qua các vết xây xát do nông cụ bị nhiễm gây ra.
- Sau khi nhân lên trong tế bào, virut di chuyển sang tế bào khác qua cầu sinh chất nối giữa các tế bào và cứ như thế lan rộng ra.
- Cây bị nhiễm virut thường có hình thái thay đổi: Lá bị đốm vàng, đốm nâu, bị sọc hay vằn; lá bị xoăn hay héo, bị vàng rồi rụng; thân bị lùn hay còi cọc.
- Hiện nay không có thuốc chống virut thực vật. Biện pháp tốt nhất là chọn giống cây sạch bệnh, vệ sinh đồng ruộng và tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh.
- Biện pháp khắc phục: Chọn giống cây sạch bệnh, vệ sinh đồng ruộng, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh,…
Virut kí sinh ở côn trùng:
- Đặc điểm:
+ Virut tồn tại trong côn trùng trưỚC và sau khi gây nhiễm vào cơ thể khác, khi đó côn trùng là ổ chứa.
+ Có loại virut kí sinh ở côn trùng, có loại kí sinh xong di chuyền sang động vật có xương sống, virut có thể có vỏ bọc được gọi là thể bọc.
- Tác hại: Khi côn trùng ăn lá cây chứa virut, chất kiểm trong ruột côn trùng phân giải thể bọc, giải phóng virut. Chúng xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan khắp cơ thể. Ví dụ Virut Zika và biểu hiện bệnh
- Biện pháp khắc phục: Vệ sinh đồng ruộng, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh,…
5. Ứng dụng của virut trong thực tiễn
Trong sản xuất các chế phẩm sinh học:
- Ứng dụng: sản xuất interferon, thuỗc kháng sinh, vaccine.
- Cơ sở khoa học:
+ Phagơ có chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không liên đến quá trình nhân lên của chúng.
+ Cắt bỏ gen của phago thay bằng gen mong muốn.
+ Dùng phagơ làm vật chuyển gen.
- Quy trình: Quy trình sản xuất IFN
Trong nông nghiệp: Thuốc trừ sâu từ virut
- Sự lây nhiễm của virut vào côn trùng ví dụ: Virus NPV
- Việc sử dụng thuốc trừ sâu từ virut thay thế cho thuốc trừ sâu hóa học hiện đang được xã hội đặc biệt quan tâm bởi tính khả quan và an toàn của dòng chế phẩm này.
- So với thuốc trừ sâu hóa học, thuốc trừ sâu từ virut có một số ưu điểm sau:
+ Có tính đặc hiệu cao, chỉ gây hại cho một số sâu nhất định; không gây hại cho người, động vật và côn trùng có ích.
+ Virut được bao trong thể bọc nên có thể bảo quản, tồn tại rất lâu ngoài cơ thể côn trùng.
+ Dễ sản xuất, hiệu quả cao và giá thành hạ.
--------------------------
Như vậy VnDoc đã giới thiệu các bạn tài liệu Các loại virut kí sinh ở vi sinh vật. Mời các bạn tham khảo thêm tài liệu: Trắc nghiệm môn Sinh học lớp 10, Giải bài tập Sinh học 10, Sinh học 10 Chân trời sáng tạo, Chuyên đề Sinh học lớp 10, Tài liệu học tập lớp 10, ngoài ra các bạn học sinh có thể tham khảo thêm Sinh học 10 Cánh Diều và Sinh học 10 Kết nối tri thức lớp 10 mới nhất được cập nhật.
