Giáo án bài: Vượt thác theo CV 5512

Hoạt động của GV&HS

Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1: Tìm hiểu về tác giả, văn bản.

* Mục tiêu: Giúp HS nắm được những nét cơ bản về tác giả Võ Quảng và văn bản VT.

* Phương thức thực hiện: trình bày dự án, hoạt động chung, hoạt động nhóm.

* Yêu cầu sản phẩm: Kết quả của nhóm bằng phiếu học tập, câu trả lời của HS.

* Cách tiến hành:

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

? Trình bày dự án nghiên cứu của nhóm về tác giả, văn bản?

2.Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: trao đổi lại, thống nhất sản phẩm, trình bày các thông tin về tác giả Tô Hoài, hoàn cảnh ra đời của văn bản, có tranh minh họa

- GV: Quan sát, lựa chọn sản phẩm tốt nhất.

- Dự kiến sản phẩm…

+ - Võ Quảng: sinh (1920 - 2007) quê ở tỉnh Quảng Nam, là nhà văn chuyên viết truyện cho thiếu nhi

3. Báo cáo kết quả: HS lên bảng trình bày kết quả chuẩn bị của nhóm, các nhóm khác nghe.

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

->Giáo viên chốt kiến thức

? Đề xuất cách đọc văn bản?

- GV giới thiệu cách đọc:

+ Đoạn 1: đọc giọng chậm, êm

+ Đoan 2: đọc nhanh hơn, giọng hồi hộp, chờ đợi.

+ Đoạn 3: đọc với giọng nhanh, mạnh nhấn các động, tính từ chỉ hoạt động.

+ Đoạn 4: đọc giọng chậm lại, thanh thản.

- Gv gọi 2 HS đọc, mỗi em một đoạn.

- Gv nhận xét, sửa chữa cách đọc của HS.

GV hướng dẫn HS tự đọc phần giải thích nghĩa các từ khó trong SGK.

Hoạt động nhóm cặp đôi

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

? Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần?

? Xác định vị trí để quan sát của tác giả? Vị trí quan sát ấy có thích hợp không? vì sao?

? Nhận xét lời kể, ngôi kể trong vb?

2.Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: Hđ nhóm cặp đôi, thống nhất ý kiến.

- GV: Quan sát, hỗ trợ

- Dự kiến sản phẩm:

- Bố cục: 3 phần

+ Từ đầu => "Vượt nhiều thác nước.

- Cảnh dòng sông và 2 bên bờ trước khi thuyền vượt thác.

+ Đoạn 2: tiếp đến "Thác cổ cò" Cuộc vượt thác của Dượng Hương Thư.

+ Đoạn 3: Còn lại cảnh dòng sông và hai bên bờ sau khi thuyền vượt thác.

- Vị trí quan sát: trên con thuyền di động và vượt thác. Vị trí ấy thích hợp vì phạm vi cảnh rộng, thay đổi, cần điểm nhìn trực tiếp và di động.

- Kể theo ngôi thứ nhất.

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

(Phần 1: Bức tranh thiên nhiên).

* Mục tiêu: Giúp HS cảm nhận được bức tranh thiên nhiên

* Phương thức thực hiện: HĐ chung, thảo luận nhóm bàn, cặp đôi

* Yêu cầu sản phẩm: phiếu học tập, trả lời miệng.

* Cách tiến hành:

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

? Có mấy phạm vi cảnh thiên nhiên được miêu tả trong văn bản này?

? Cảnh dòng sông và hai bên bờ được miêu tả bằng những chi tiết nào? (đoạn đồng bằng)

? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì khi miêu tả cảnh ở vùng đồng bằng

? Nhận xét của em về cảnh vùng đồng bằng?

? Tìm những chi tiết miêu tả cảnh ở vùng núi rừng

*Hoạt động cặp đôi

? Biện pháp nghệ thuật đặc sắc

? Sự miêu tả của tác giả đã làm hiện lên một thiên nhiên như thế nào?

2.Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: đọc sgk, hđ cá nhân, trao đổi trong nhóm bàn thống nhất kết quả.

- GV: Quan sát, lựa chọn sản phẩm tốt nhất.

+ Dự kiến sản phẩm:

- Hai phạm vi: Cảnh dòng sông và cảnh hai bên bờ

- Cảnh dòng sông: dòng sông chảy chầm chậm, êm ả, gió nồm thổi, cánh buồm nhỏ căng phồng, rẽ sóng lướt bon bon.... chở đầy sản vật.

- Con thuyền là sự sống của sông; miêu tả con thuyền cũng là miêu tả sông.

- Hai bên bờ:

+ Bãi dâu trải bạt ngàn

+ Những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.

+ Những dãy núi cao sừng sững;

+ Những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.

+ Tả dòng nước

- Từ láy....

- Dùng nhiều từ láy gợi hình (trầm ngâm, sừng sững, lúp xúp).

- Phép nhân hoá (những chòm cổ thụ...); Phép so sánh (những cây to mọc giữa những bụi...). Điều đó khiến cảnh trở nên rõ nét, sinh động.

- HS: Phần do cảnh, phần do người tả có khả năng quan sát, tưởng tượng, có sự am hiểu và có tình cảm yêu mến cảnh vật quê hương.

- Cảnh thiên nhiên đa dạng phong phú, giàu sức sống. Thiên nhiên vừa tươi đẹp, vừa nguyên sơ, cổ kính

3. Báo cáo kết quả: HS lên bảng trình bày kết quả chuẩn bị của nhóm, các nhóm khác nghe.

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

->Giáo viên chốt kiến thức

(Phần 2: Cuộc vượt thác của Dượng Hương Thư:).

* Mục tiêu: Giúp HS hình dung, cảm nhận về hình ảnh con người trong công cuộc chinh phục thiên nhiên.

* Phương thức thực hiện: HĐ chung, thảo luận cặp đôi.

* Yêu cầu sản phẩm: phiếu học tập, trả lời miệng.

* Cách tiến hành:

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

? Người lao động được miêu tả trong văn bản này là DHT. Lao động của DHT diễn ra trong hoàn cảnh nào?

? Em nghĩ gì về hoàn cảnh lao động của DHT?

? Hình ảnh DHT lái thuyền vượt thác được tập trung miêu tả trong đoạn văn nào?

? Theo em nét nghệ thuật nổi bật được miêu tả ở đoạn văn này là gì? Làm nổi bật hình ảnh con người ntn?

? Miêu tả cảnh vượt thác, tác giả muốn thể hiện tình cảm nào đối với quê hương?

2.Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: đọc sgk, hđ cá nhân, trao đổi trong nhóm bàn thống nhất kết quả.

- GV: Quan sát, lựa chọn sản phẩm tốt nhất.

+ Dự kiến sản phẩm:

- Hoàn cảnh: lái thuyền vượt thác giữa mùa nước to. Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng. Thuyền vùng vằng cứ chực tụt xuống.

- Đầy khó khăn nguy hiểm, cần tới sự dũng cảm của con người.

- Ngoại hình: cởi trần, như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa

- Động tác: co người phóng sào xuống lòng sông, ghì chặt trên đầu sào, chiếc sào dưới sức chống bị cong lại, thả sào, rút sào nhanh như cắt, ghì trên đầu sào

- Hình ảnh DHT: Như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn... ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ

- NT so sánh.

- So sánh để miêu tả cảnh quan trên sông, hai bên bờ cũng như sự nguy hiểm của con thuyền khi vượt thác

(Chú ý 3 hình ảnh so sánh)

gợi tả một con người rắn chắc, bền bỉ, quả cảm, có khả năng thể chất và tinh thần vượt lên gian khó.

- Việc so sánh DHT như hiệp sĩ còn gợi ra hình ảnh huyền thoại anh hùng xưa với tầm vóc và sức mạnh phi thường của Đam San, Xinh Nhã bằng xương bằng thịt đang hiển hiện trước mắt người đọc.

- So sánh thứ ba như đối lập với hình ảnh DHT khi đang làm việc. Ta thấy ở đây còn có sự thống nhất trong con người thể hiện phẩm chất đáng quí của người LĐ khiêm tốn, nhu mì đến nhút nhát trong cuộc sống đời thường nhưng lại dũng mãnh nhanh nhẹn quyết liệt trong công việc trong khó khăn thử thách.

+ Tình yêu thiên nhiên.

+ Tình yêu người LĐ gian khổ mà hào hùng?

+ Hay tình yêu đất nước dân tộc?

Có tất cả các tình cảm này nhưng rõ nhất là tình yêu cảnh vật và người.

3. Báo cáo kết quả: HS lên bảng trình bày kết quả chuẩn bị của nhóm, các nhóm khác nghe.

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

->Giáo viên chốt kiến thức

Hoạt động 3: Tổng kết

? Em hãy tóm tắt nội dung chính và những đặc sắc về nghệ thuật kể và tả của tác giả?

? Em học tập được gì từ nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của Võ Quảng trong văn bản này?

*Tóm lại: Đây là văn bản mẫu nực về kiểu văn miêu tả.

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả.

- Võ Quảng: sinh (1920- 2007) quê ở tỉnh Quảng Nam, là nhà văn chuyên viết truyện cho thiếu nhi.

2. Văn bản.

a. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác, thể loại.

- Vượt thác trích từ chương XI của tập truyện ngắn Quê nội.

- Hoàn cảnh: tác phẩm viết về cuộc sống ở làng quê ven sông Thu Bồn những ngày sau cách mạng tháng Tám và những năm đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp

b. Đọc, chú thích, bố cục.

- Đọc.

- Chú thích.

- Bố cục.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Bức tranh thiên nhiên.

- Dùng nhiều từ láy gợi hình (trầm ngâm, sừng sững, lúp xúp).

- Phép nhân hoá (những chòm cổ thụ...); Phép so sánh (những cây to mọc giữa những bụi...).

=> Ở những vùng đồng bằng: Cảnh đẹp, êm đềm, hiền hòa, thơ mộng, thuyền bè tấp nập

=> Ở vùng núi rừng: Cảnh đẹp, uy nghi

-> Cảnh thiên nhiên đa dạng phong phú, giàu sức sống. Thiên nhiên vừa tươi đẹp, vừa nguyên sơ, cổ kính, rộng lớn, hùng vĩ.

2. Cuộc vượt thác của Dượng Hương Thư:

- Hoàn cảnh: Đầy khó khăn nguy hiểm, cần tới sự dũng cảm của con người.

- NT so sánh -> DHT hiện lên vừa gân guốc vững chắc, vừa hùng dũng, quả cảm, lại là người chỉ huy dạn dày kinh nghiệm.

-  Qua hình ảnh DHT trong cuộc vượt thác làm nổi bật lên vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động.

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật

- Phối hợp tả cảnh thiên nhiên và tả ngoại hình, hành động của con người

- Sử dụng so sánh, nhân hóa

- Lựa chọn các chi tiết miêu tả đặc sắc, chọn lọc

- Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm và gợi nhiều liên tưởng.

2. Nội dung

- Bài văn miêu tả cảnh vượt thác của con thuyền trên sông Thu Bồn, làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ.

*Ghi nhớ: SGK

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

HĐ1: Hướng dẫn tìm hiểu chung

- HS: Đọc chú thích SGK

? Em hiểu gì về tác giả Võ Quảng?

- HS trình bày

- GV nhận xét, bổ sung.

- GV giới thiệu thêm về sự nghiệp sáng tác văn chương của ông.

? Em hãy nêu hiểu biết của em về tác phẩm?

- HS: Trả lời

- GV: Hướng dẫn đọc -> Đọc mẫu một đoạn -> HS đọc tiếp -> GV nhận xét.

- GV: Giải thích một số từ khó.

? Theo em văn bản chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần?

- HS: + Đoạn 1: Từ đầu “Thuyền chuẩn bị vượt qua nhiều thác nước”

+ Đoạn 2: Từ “đến phường lanh” “Thuyền vượt qua cổ cò”

+ Đoạn 3: Phần còn lại.

? Thể loại văn chủ yếu của tác phẩm này là gì?

- HS: Thảo luận -> Trả lời:

HĐ 2: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản

? Em hãy xác định trình tự miêu tả?

? Có mấy phạm vi cảnh thiên nhiên được miêu tả trong văn bản?

- HS: Trả lời

gv giảng: dòng sông lúc êm đềm, hiền hoà, thơ mộng, khi dữ dội, hiểm trở.

? Cảnh bờ bãi ven sông được miêu tả bằng những hình ảnh cụ thể nào? Em hãy tìm và nêu các chi tiết miêu tả dòng sông, hai bờ? Từ đó nhận xét về sự thay đổi của cảnh quan thiên nhiên của từng vùng?

- HS: Tìm các hình ảnh trong bài.

- Giảng “Những chòm cổ thụ… nước” vừa như báo trước một khúc sông dữ hiểm, vừa như mách bảo con người dồn nén sức mạnh chuẩn bị vượt thác. Còn hình ảnh những chòm cổ thụ (lại) hiện ra trên bờ khi thuyền vượt qua thác dữ thì “mọc giữa những… xúp” vừa phù hợp với quang cảnh, vừa biểu hiện được tâm trạng hào hùng, phấn chấn của con người tiếp tục tiến lên phía trước.

? Nhận xét về nghệ thuật miêu tả?

- HS: Trả lời

? Qua ngòi bút miêu tả của tác giả, cảnh thiên nhiên hiện lên như thế nào?

- HS: Trả lời

? Nhận xét gì về năng lực miêu tả của nhà văn?

- HS: Trả lời

? Người lao động được miêu tả trong văn bản là dượng Hương Thư. Lao động của dượng Hương Thư diễn ra như thế nào?

? Đọc đoạn văn miêu tả dượng Hương Thư?

- HS: Đọc đoạn văn: “Dượng Hương Thư… hùng vĩ”

? Nét nghệ thuật nào nổi bật trong miêu tả nhân vật?

- HS: Nghệ thuật so sánh.

? Các so sánh đó có sức gợi tả một con người như thế nào?

? Bên cạnh chi tiết ngoại hình, những chi tiết miêu tả động tác cũng làm nổi bật vẻ dũng mãnh, quả cảm của nhân vật. Hãy chứng minh?

GV giảng: Những hình ảnh so sánh độc đáo và những từ ngữ miêu tả tinh tế trong đoạn văn không chỉ khắc họa vẻ đẹp người lao động, mà còn đề cao sức mạnh của họ và thể hiện tình cảm quý trọng đối với người lao động trên quê hương sông nước.

HĐ 3: Hướng dẫn tổng kết

? Nêu cảm nhận chung về hình ảnh thiên nhiên và con người được miêu tả trong bài văn?

- HS: Phát biểu cảm nhận của mình (khuyến khích ý kiến riêng).

- GV: Dựa vào phần ghi nhớ SGK, gv tóm tắt lại.

? Em học tập được gì về nghệ thuật miêu tả từ văn bản này?

HĐ 4: Hướng dẫn luyện tập

- GV: Hướng dẫn làm bài tập SGK.

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả: SGK

2. Tác phẩm: SGK

3. Đọc và tìm hiểu chú thích

4. Bố cục: 3 phần

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

1. Cảnh sắc thiên nhiên

+ Dòng sông rộng, chảy chầm chậm, êm ả, gió nồm thổi,

+ thuyền lướt bon bon => hiền hoà, thơ mộng

-> Đoạn sông vùng đồng bằng được miêu tả 1 cách khoan thai.

+ Chòm cổ thụ dáng mãnh liệt, đứng trầm ngâm, lặng nhìn.

-> Cảnh thiên nhiên oai nghiêm, hùng vĩ.

- Núi chắn đột ngột-> đoạn sông lắm thác ghềnh xuất hiện.

*Nghệ thuật:

- Dùng nhiều từ láy gợi hình.

- Phép nhân hóa, phép so sánh. Cảnh rõ nét, sinh động.

- Thiên nhiên đa dạng, phong phú, giàu sức sống; vừa tươi đẹp, vừa nguyên sơ, cổ kính.

- Tác giả có khả năng quan sát, tưởng tượng, có sự am hiểu và có tình cảm yêu mến cảnh vật quê hương.

2. Cảnh dượng Hương Thư chỉ huy con thuyền vượt thác.

* Hoàn cảnh: Lái thuyền “vượt thác” giữa mùa nước to.

-Khó khăn, nguy hiểm.

* Hình ảnh dượng Hương Thư:

- Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh rắn chắc, dũng mãnh, tư thế hào hùng.

- Động tác: Co người phóng sào xuống lòng sông, ghì chặt trên đầu sào, thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt, ghì trên ngọn sào.

-> Mạnh mẽ, dứt khoát.

III. TỔNG KẾT:

1. Nội dung:

- Bài văn miêu tả cảnh vượt thác của con thuyền trên sông Thu Bồn, làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên, nên cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ.

2. Nghệ thuật:

- Chọn điểm nhìn thuận lợi cho việc quan sát.

- Có trí tưởng tượng phong phú, linh hoạt.

- Có cảm xúc với đối tượng miêu tả.

IV. LUYỆN TẬP: