Giáo án Ngữ văn 6 bài: Đêm nay Bác không ngủ theo CV 5512

Hoạt động của GV & HS

Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1: Tìm hiểu về tác giả, văn bản.

* Mục tiêu: Nắm được những nét cơ bản về tác giả Minh Huệ, hoàn cảnh ra đời của văn bản, hiểu 1 số chú thích bố cục của văn bản.

* Phương thức thực hiện: trình bày dự án, hoạt động chung, hoạt động nhóm.

* Yêu cầu sản phẩm: Kết quả của nhóm bằng video (hoặc dự án nhóm), phiếu học tập, câu trả lời của HS.

* Cách tiến hành:

NV1: HĐ chung cả lớp: Tìm hiểu về tác giả, văn bản

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

? Trình bày dự án nghiên cứu của nhóm về tác giả, văn bản?

2. Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: trao đổi lại, thống nhất sản phẩm, trình bày các thông tin về tác giả Minh Huệ, hoàn cảnh ra đời của văn bản, có tranh minh họa

- GV: Quan sát, lựa chọn sản phẩm tốt nhất.

- Dự kiến sản phẩm…

Tác giả

+ Minh Huệ – 1927

+ Quê: Nghệ An

Văn bản: Minh Huệ sáng tác bài thơ 1951

3. Báo cáo kết quả: HS lên bảng trình bày kết quả chuẩn bị của nhóm, các nhóm khác nghe.

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

->Giáo viên chốt kiến thức

GV: Mùa đông năm 1951 bên bờ sông Lam-Nghệ An nghe một anh bạn là chiến sĩ vệ quốc quân kể những chuyện được chứng kiến về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch biên giới thu đông năm 1950, Minh Huệ vô cùng xúc động viết nên bài thơ này.

=> Đây là một trong những bài thơ thành công sớm nhất viết về Bác Hồ và rất quen thuộc đông đảo quần chúng văn học qua nhiều thế hệ

NV2: HĐ chung và HĐ cá nhân: Đọc, chú thích, bố cục

? Nêu cách đọc văn bản?

- Gv gọi 3 HS đọc, mỗi em một đoạn.

- Gv nhận xét, sửa chữa cách đọc của HS?

? Đọc thầm phần chú thích và cho biết em hiểu thế nào về từ đội viên trong bài thơ?

? Em hiểu thế nào là trầm ngâm?

? Giải thích từ mơ màng?

GV hướng dẫn HS tự đọc phần giải thích nghĩa các từ khó trong SGK.

Hoạt động nhóm, cá nhân

1. GV chuyển giao nhiệm vụ:

HĐCN: phần 2a, 2b/68

(a) ? Bài thơ Đêm nay bác không ngủ kể lại chuyện gì? (chọn phương án đúng)

(b) Dưới đây là phần kể của 1 bạn h/s khi tóm tắt lại câu chuyện. Theo em bạn đã kể lại đúng trình tự chưa? Nếu chưa đúng giúp bạn sửa lại? Dựa vào trình tự đó em hãy kể lại câu chuyện ?

(c) Bài thơ được viết theo phương thức biểu đạt nào?

(d) Xác định thể thơ?

(e) Bài thơ có mấy nhân vật? Nhân vật trung tâm là ai?

(e) 2 nhân vật

(f) Dựa vào trình tự trên em hãy xác định bố cục văn bản? Nội dung từng phần ?

2. Thực hiện nhiệm vụ:

- HS: Hđ cá nhân

- GV: Quan sát, hỗ trợ

- Dự kiến sản phẩm:

- (a) Đáp án c: Chuyện về 1 đêm không ngủ của Bác

- (b) Trình tự đúng: 1, 2, 5, 6, 4, 3, 7

+ Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác trên đường đi chiến dịch trong thời kỳ chống thực dân Pháp

+ Hoàn cảnh: Trên đường đi chiến dịch trời mưa lâm thâm và lạnh

+ Thời gian: một đêm khuya

+ Địa điểm: Mái lều tranh xơ xác nơi tạm trú của các anh bộ đội

nào?

(c) Phương thức kể, biểu cảm, miêu tả

(d) Năm chữ

(e) 2 nhân vật

- Anh bộ đội

- Bác Hồ (trung tâm)

(f) Bố cục: 3 đoạn

+ Đoạn 1: 9 khổ đầu: Lần thứ nhất thức dạy của anh đội viên

+ Đoạn 2: 6 khổ tiếp theo: Lần thứ ba thức dậy của anh đội viên

+ Đoạn 3: Khổ cuối: Suy ngẫm của tác giả

3. Báo cáo kết quả: HS trình bày kết quả

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá, chốt thông qua quá trình hoạt động và SP cuối cùng

Hoạt động 2: Tìm hiểu văn bản

* Mục tiêu: Hiểu được hình ảnh của BH qua cái nhìn của người chiến sĩ, thấy được tình yêu thương lớn lao của Bác dành cho bộ đội, dân công.

* Phương thức thực hiện: Đọc bài thơ, tìm chi tiết, hoàn thành phiếu học tập.

* Yêu cầu sản phẩm: Phần trả lời trên phiếu học tập

* Cách tiến hành:

I. Giới thiệu chung:

1. Tác giả:

1. Tác giả

- Minh Huệ (1927-2003) tên khai sinh là Nguyễn Đức Thái, quê ở Nghệ An.

2. Văn bản.

a/ Xuất xứ, thể loại:

- Bài thơ được viết dựa trên sự kiện lịch sử có thực năm 1950 Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận chỉ huy chiến dịch biên giới,

- 1951 Minh Huệ sáng tác bài thơ

- TL:

b/ Đọc- chú thích- bố cục:

- Bố cục: 3 phần

+ Đoạn 1: 9 khổ đầu: Lần thứ nhất thức dạy của anh đội viên

+ Đoạn 2: 6 khổ tiếp theo: Lần thứ ba thức dậy của anh đội viên

+ Đoạn 3: Khổ cuối: Suy ngẫm của tác giả

Hình ảnh Bác qua nhìn nhận của anh đội viên trong lần thức dậy thứ nhất

Hình ảnh Bác qua nhìn nhận của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba

Nhận xét

Tư thế

Cử chỉ,

hành động

Lời nói

Hình ảnh Bác qua nhìn nhận của anh đội viên trong lần thức dậy thứ nhất

Hình ảnh Bác qua nhìn nhận của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba

Nhận xét

Tư thế

- ngồi lặng yên

- vẻ mặt trầm ngâm

- ngồi đinh ninh

- chòm râu im phăng phắc

Tư thế và dáng vẻ yên lặng, trầm ngâm, suy tư bộc lộ chiều sâu tâm trạng: lo lắng cho anh đội viên, cho mọi người cả dân tộc.

Cử chỉ, hành động

- đốt lửa cho anh nằm

- đi dém chăn

- nhón chân nhẹ nhàng

- Thể hiện tình thương yêu và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ, chu đáo gần gũi thân thương mà ấm áp của Bác với các chiến sĩ như 1 người cha với con.

Lời nói

- chú cứ việc ngủ ngon– ngày mai đi đánh giặc

- chú cứ việc ngủ ngon– ngày mai đi đánh giặc

- Bác thức thì mặc bác– Bác ngủ không an lòng

- Bác thương đoàn dân công… mong trời sáng mau mau.

- Thể hiện tình thương, và sự lo lắng của bác dành cho đoàn dân công phải chịu giá rét giá lạnh giữa rừng khuya.

? Qua phần tìm hiểu em hãy cho biết nguyên nhân dẫn đến Bác không ngủ được là do đâu ? Từ đó cho thấy điều gì về Bác?

- Bác không ngủ được là do chăm sóc giấc ngủ cho anh bộ đội, lo cho đoàn dân công phải chịu gió rét, giá lạnh giữa rừng khuya.

- Bác có tình thương yêu bao la rộng lớn .

? Em hãy đọc vài vần thơ viết về Bác và tình yêu thương của Bác ?

- Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta

Thương cuộc đời chung thương cỏ hoa

Chỉ biết quên mình cho hết thảy

Như dòng sông trở nặng phù sa.

- Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế

Ôm cả non sông mọi kiếp người

Bác để tình thương cho chúng con

Cuộc đời thanh bạch chẳng vàng son

Mong manh áo vải hồn muôn trượng

Hơn tượng đồng phơi những lối mòn

4. Đánh giá kết quả

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá

- Giáo viên nhận xét, đánh giá

->Giáo viên chốt kiến thức

- Tư thế: ngồi lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, tư thế “ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc”

- Cử chỉ, hành động: đốt lửa cho chiến sĩ, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng.

-> Sự chăm sóc chu đáo, ân cần.

- Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc” “Bác thương đoàn dân công…mau mau”

-> tình thương, sự lo lắng của Bác.

Tình cảm của Bác rộng lớn bao la Bác giành tình cảm của mình cho mọi đối tượng từ những cháu bé trong nhà lao Tân Dương đến những người nghèo khổ

- Liên hệ một số câu thơ viết về Bác:

+ Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta.

+ Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế.

+ Ôm cả non sông, mọi kiếp người.

Bác để tình thương cho chúng con

Hình ảnh Bác hiện lên trong bài thơ thật giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao. Bài thơ thể hiện một cách cảm động, tự nhiên và sâu sắc tấm lòng yêu thương mênh mông sâu lặng, sự chăm sóc ân cần chu đáo của BH với chiến sĩ, đồng bào và cả dân tộc.

- Tư thế: ngồi lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, tư thế “ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc”

- Cử chỉ, hành động: đốt lửa cho chiến sĩ, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng.

-> Sự chăm sóc chu đáo, ân cần.

- Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc” “Bác thương đoàn dân công…mau mau”

-> tình yêu thương mênh mông sâu lặng, sự chăm sóc ân cần chu đáo của BH với chiến sĩ, đồng bào và cả dân tộc.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

HĐ1: Hướng dẫn tìm hiểu chung

- HS: Đọc chú thích SGK

? Em hiểu gì về tác giả Minh Huệ?

- HS trình bày

- GV nhận xét, bố sung.

- GV giới thiệu thêm về sự nghiệp sáng tác văn chương của ông.

? Em hãy nêu hiểu biết của em về tác phẩm?

- HS: Trả lời

- GV: Hướng dẫn đọc -> Đọc mẫu một đoạn -> HS đọc tiếp -> GV nhận xét.

- GV: Giải thích một số từ khó.

? Thể loại văn chủ yếu của tác phẩm này là gì?

- HS: Thảo luận -> Trả lời:

? Bài thơ được làm theo thể thơ nào?

? Bài thơ được chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?

- 2 đoạn: 9 khổ đầu, 7 khổ tiếp.

- 3 đoạn: 9 khổ đầu, khổ 10 -> 15, khổ 16...

HĐ 2: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản

? Hình ảnh Bác hiện lên trong không gian, thời gian như thế nào?

- HS: Trời khuya, mưa lạnh, bên bếp lửa trong mái lều xơ xác.

- GV: Hình ảnh Bác hiện ra qua cái nhìn của anh đội viên và được miêu tả ở nhiều phương diện: hình dáng, tư thế, cử chỉ, hành động và lời nói…

? Hãy tìm chi tiết miêu tả hình dáng tư thế?

- HS: Trả lời

* GV bình: Những câu thơ đã khắc họa đậm nét về tư thế và dáng vẻ yên lặng, trầm ngâm của Bác Hồ trong đêm khuya bên bếp lửa. Nét ngoại hình ấy được lặp đi lặp lại và nhấn mạnh hơn ở lần thứ ba khi anh đội viên thức giấc và nhìn thấy: Bác từ chỗ ngồi “lặng yên” đã thành ngồi “đinh ninh”, từ vẻ mặt “trầm ngâm” đến “chòm râu im phăng phắc” Nét ngoại hình ấy đã biểu hiện chiều sâu tâm trạng của Bác và tâm trạng ấy sẽ được bộc lộ rõ hơn qua cử chỉ, hành động, lời nói.

? Hãy tìm những chi tiết miêu tả hành động của Bác? Hành động này thể hiện tình cảm gì của Người?

- HS: Trả lời

* GV bình: Hành động này đã thể hiện sâu sắc tình yêu thương và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác Hồ với các chiến sĩ.Bác như người cha, người mẹ chăm lo cho giấc ngủ của những đứa con. Sự chăm sóc thật chu đáo, ân cần, không sót một ai. Đặc biệt cử chỉ “ nhón chân nhẹ nhàng” của Bác Hồ không làm các chiến sĩ thức giấc là một chi tiết đặc sắc, giản dị mà xúc động, bộc lộ tấm lòng yêu thương chứa chan, sự tôn trọng, nâng niu của vị lãnh tụ đối với những người chiến sĩ bình thường giống như cử chỉ của người mẹ nâng niu giấc ngủ của đứa con nhỏ.

? Những lời nói của Bác với chiến sĩ thể hiện điều gì?

? Đến đây, ta hiểu Bác không ngủ đâu chỉ vì chăm sóc giấc ngủ cho bộ đội mà còn vì một lẽ khác nữa? Đó là lẽ gì?

- HS: Vì lẽ thương cho đoàn dân công phải chịu gió rét, giá lạnh giữa rừng khuya.

? Qua tất cả các chi tiết trên, hình ảnh của Bác hiện lên như thế nào?

- HS: Trả lời

- GV: Liên hệ một số câu thơ viết về Bác:

+ Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta.

+ Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế.

Ôm cả non sông, mọi kiếp người.

Bác để tình thương cho chúng con.

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả: SGK

2. Tác phẩm: SGK

3. Đọc và tìm hiểu chú thích

4. Thể thơ: Năm chữ

5. Bố cục: 2 hoặc 3 đoạn...

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

1. Hình ảnh Bác Hồ:

- Tư thế: ngồi lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, tư thế “ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc”

- Cử chỉ, hành động: đốt lửa cho chiến sĩ, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng.

à Sự chăm sóc chu đáo, ân cần.

- Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc” “Bác thương đoàn dân công… mau mau”

à tình thương, sự lo lắng của Bác.

-> Hình ảnh Bác hiện lên trong bài thơ thật giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao. Bài thơ đã thể hiện một cách cảm động, tự nhiên và sâu sắc tấm lòng yêu thương, mênh mông sâu lặng, sự chăm sóc ân cần, chu đáo của Bác Hồ với chiến sĩ và đồng bào.