Cân bằng nội môi là gì?

Cân bằng nội môi là gì? được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy môn Sinh học lớp 11. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết.

Câu hỏi: Cân bằng nội môi là gì?

Trả lời:

- Cân bằng nội môi là duy trì sự ổn định của môi trường trong cơ thể. Các bộ phận tham gia vào cơ chế cân bằng nội môi là bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận điều khiển và bộ phận thực hiện.

I. Khái niệm và ý nghĩa của cân bằng nội môi

Khái niệm

- Nội môi là môi trường bên trong cơ thể, là môi trường mà tế bào thực hiện quá trình trao đổi chất.

- Nếu hiểu theo nghĩa hẹp thì môi trường bên trong bao gồm máu, bạch huyết và nước mô. Sự biến động của môi trường bên trong thường gắn liền với ba thành phần máu, bạch huyết, nước mô.

- Cân bằng nội môi là sự duy trì sự ổn định các điều kiện lí hóa của môi trường trong cơ thể.

Ý nghĩa của việc cân bằng nội môi

- Sự ổn định về các điều kiện lí hóa của môi trường trong đảm bảo cho các tế bào, cơ quan trong cơ thể hoạt động bình thường → đảm bảo cho động vật tồn tại và phát triển.

- Khi điều kiện lí hóa của môi trường bị biến động → không duy trì được sự ổn định → rối loạn hoạt động của các tế bào hoặc các cơ quan → bệnh lí hoặc tử vong.

- Để duy trì được sự ổn định của cơ thể cần các cơ chế duy trì cân bằng nội môi.

II. Sơ đồ khái quát cơ chế duy trì cân bằng nội môi

- Các bộ phận tham gia vào cơ chế cân bằng nội môi:

+ Bộ phận tiếp nhận kích thích: thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm

+ Bộ phận điều khiển: trung ương thần kinh, tuyến nội tiết

+ Bộ phận thực hiện: các cơ quan trong cơ thể

III. Vai trò của thận và gan trong cân bằng áp suất thẩm thấu

Vai trò của thận

- Thận tham gia điều hòa cân bằng áp suất thẩm thấu nhờ khả năng tái hấp thụ hoặc thải bớt nước và các chất hòa tan trong máu.

Vai trò của gan

- Gan tham gia điều hòa cân bằng áp suất thẩm thấu nhờ khả năng điều hòa nồng độ các chất hòa tan trong máu như glucozo, ....

IV. Vai trò của hệ đệm trong việc cân bằng pH nội môi

pH nội môi

- Ở người pH của máu khoảng 7,35 – 7,45 đảm bảo cho các tế bào của cơ thể hoạt động bình thường. Tuy nhiên, các hoạt động của cơ thể luôn sản sinh ra các chất CO₂, axit lactic... có thể làm thay đổi pH của máu. Những biến đổi này có thể gây ra những rối loạn hoạt động của tế bào, của cơ quan. Vì vậy cơ thể pH nội môi được duy trì ổn định là nhờ hệ đệm, phổi và thận.

Hệ đệm

- Trong máu có các hệ đệm để duy trì pH của máu được ổn định do chúng có thể lấy đi H⁺ hoặc OH^- khi các ion này xuất hiện trong máu

- Hệ đệm bao gồm một acid yếu, ít phân ly và muối kiềm của nó.

- Trong máu có ba hệ đệm quan trọng là:

+ Hệ đệm bicacbonat: H₂CO₃/NaHCO₃

+ Hệ đệm photphat: NaH₂PO₄/ NaHP

+ Hệ đệm protein

Cơ chế cân bằng pH nội môi

Nếu trong các sản phẩm của quá trình trao đổi chất chuyển vào máu chứa nhiều axit thì các hệ đệm sẽ phản ứng với các H⁺ → giảm H⁺ trong nội môi.

Nếu trong các sản phẩm của quá trình trao đổi chất chuyển vào máu chứa nhiều bazo thì các hệ đệm sẽ phản ứng với các OH^- → giảm OH^- trong nội môi.

V. Câu hỏi bài tập

Câu 1: Tại sao cân bằng nội môi có vai trò quan trọng đối với cơ thể?

- Lời giải:

Cân bằng nội môi có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể:

- Sự ổn định về các điều kiện lí hóa của môi trường trong cơ thể (máu, dịch mô, bạch huyết) đảm bảo cho các tế bào và cơ quan của cơ thể hoạt động bình thường, đảm bảo cho động vật tồn tại và phát triển.

- Khi các điều kiện lí hóa của môi trường trong biến động và không duy trì được ổn định (mất cân bằng nội môi) sẽ gây nên sự thay đổi hoặc rối loạn hoạt động của các tế bào và các cơ quan, gây nên các bệnh, thậm chí gây ra tử vong ở động vật.

Câu 2: Tại sao bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận điều khiển và bộ phận thực hiện lại đóng vai trò quan trọng trong cơ chế duy trì cân bằng nội môi?

- Lời giải:

Bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận điều khiển và bộ phận thực hiện đóng vai trò quan trọng trong cơ chế duy trì cân bằng nội môi vì: Bất kì một bộ phận nào tham gia vào cơ chế cân bằng nội môi hoạt động không bình thường hoặc bị bệnh sẽ dẫn đến mất cân bằng nội môi.

--------------------------

Như vậy VnDoc đã giới thiệu các bạn tài liệu Cân bằng nội môi là gì? Mời các bạn tham khảo thêm tài liệu: Trắc nghiệm môn Sinh học lớp 11, Giải bài tập Sinh học 11, Giải SBT Sinh 11, Chuyên đề Sinh học lớp 11, Tài liệu học tập lớp 11, ngoài ra các bạn học sinh có thể tham khảo thêm đề học kì 1 lớp 11 và đề thi học kì 2 lớp 11 mới nhất được cập nhật.