Ứng động là gì?

Ôn tập môn Sinh học 11

VnDoc xin giới thiệu bài Ứng động là gì? được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy môn Sinh học lớp 11. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết.

Ứng động

I. Khái niệm ứng động
II. Các kiểu ứng động
III. Hướng dẫn giải một số bài tập về ứng động

I. Khái niệm ứng động

- Ứng động (vận động cảm ứng) là hình thức phản ứng của cây trước những tác nhân kích thích không định hướng.

+ Ví dụ: Hoa của cây nghệ tây và hoa tulip nở vào buổi sáng và khép lại lúc chạng vạng tối.

- Sự vận động cảm ứng xảy ra do sự sinh trưởng không đồng đều của các tế bào ở mặt trên và mặt dưới của cơ quan

+ Ví dụ: Khi các tế bào mặt trên sinh trưởng nhanh hơn thì cơ quan uốn cong xuống (hoa nở) và ngược lại (hoa đóng).

- Tùy thuộc vào các tác nhân kích thích, ứng động được chia thành: quang ứng động, hóa ứng động, nhiệt ứng động, điện ứng động, thủy ứng động, ứng động tiếp xúc, ứng động tổn thương…

II. Các kiểu ứng động

1. Ứng động sinh trưởng

- Ứng động sinh trưởng là kiểu ứng động, trong đó các tế bào ở hai phía đối diện nhau của cơ quan (như lá, cánh hoa…) có tốc độ sinh trưởng khác nhau do tác động của các kích thích không định hướng của tác nhân ngoại cảnh (ánh sáng, nhiệt độ…).

a) Quang ứng động

- Ứng động nở hoa: Hoa Bồ công anh nở buổi sáng và đóng lại vào buổi tối.

- Ứng động của lá: Lá me, cỏ 3 lá khép lại khi chiều tối.

⇒ Tác nhân: ánh sáng đến từ mọi phía.

⇒ Do sự sinh trưởng không đồng đều của các tế bào ở mặt trên và mặt dưới của hoa, lá vào những thời điểm khác nhau.

b) Nhiệt ứng động

- Ví dụ: Hoa Tulip

+ Giảm 1^oC → hoa khép lại

+ Tăng 3^oC → hoa nở ra

⇒ Tác nhân: nhiệt độ môi trường

⇒ Cơ chế: Do sinh trưởng của các tế bào ở mặt trên cánh hoa nhanh hơn → hoa nở. Ngược lại → hoa khép.

2. Ứng động không sinh trưởng

- Là kiểu ứng động không liên quan đến sự phân chia và lớn lên của các tế bào trên cơ quan thực vật.

a) Ứng động sức trương

- Là vận động xảy ra do sự thay đổi hàm lượng nước trong các tế bào hoặc các vùng chuyên hóa của các cơ quan.

+ Ví dụ: phản ứng cụp lá của cây trinh nữ → Nguyên nhân: sức trương của nửa dưới chỗ phình bị giảm do nước di chuyển vào các mô bên cạnh.

b) Ứng động tiếp xúc và hóa ứng động

- Ví dụ: Vận động bắt mồi của cây gọng vó, cây bắt ruồi.

- Ứng động tiếp xúc: Côn trùng đậu trên cây gọng vó tạo ra tác động cơ học (gọi là tác nhân kích thích cơ học). Lông tuyến của cây gọng vó phản ứng bằng cách uốn cong và tiết axit phoocmic. Đầu tận cùng của lông là nơi tiếp nhận kích thích → Cơ chế: sóng lan truyền kích thích.

- Hóa ứng động: Côn trùng đậu trên cây gọng vó. Các hợp chất chứa Nitơ trong cơ thể côn trùng là tác nhân kích thích hóa học. Đầu sợi lông là nơi tiếp nhận kích thích → Phản ứng: Bằng cách gập lông lại giữ con mồi và tiết dịch tiêu hóa con mồi.

III. Hướng dẫn giải một số bài tập về ứng động

Trả lời câu hỏi Sinh 11 Bài 24 trang 102

So sánh tìm sự khác biệt trong phản ứng hướng sáng của cây (hình 23.1a) và vận động nở hoa (hình 24.1)

Lời giải:

Sự khác biệt trong phản ứng hướng sáng của cây (hình 23.1a) và vận động nở hoa (hình 24.1)

– Trong phản ứng hướng sáng của cây, cây trả lời lại kích thích từ một hướng xác định: ở điều kiện chiếu sáng từ một phía thân cây non sinh trưởng hướng về một phía có ánh sáng.

– Vận động nở hoa của cây bồ công anh do tác động của kích thích không định hướng là ánh sáng, trong đó các tế bào ở hai phía đối diện nhau của các cơ quan có tốc độ sinh trưởng khác nhau.

Trả lời câu hỏi Sinh 11 Bài 24 trang 103

Quan sát hình 24.2 và cho biết hiện tượng gì xảy ra khi va chạm vào cây trinh nữ.

Lời giải:

Khi chạm vào cây trinh nữ, lá của nó cụp xuống.

Nguyên nhân gây ra sự vận động cụp lá của cây trinh nữ khi va chạm là sức trương ở nửa dưới của các chỗ phình bị giảm do nước di chuyển vào những mô lân cận.

Trả lời câu hỏi Sinh 11 Bài 24 trang 104

Hãy nêu vai trò của ứng động đối với đời sống thực vật.

Lời giải:

Vai trò của ứng động đối với đời sống thực vật: Ứng động giúp cây thích nghi đa dạng đối với sự biến đổi của môi trường đảm bảo cho cây tồn tại và phát triển.

Bài 1 (trang 104 SGK Sinh 11)

Ứng động sinh trưởng là gì?

Lời giải:

Ứng động sinh trưởng là kiểu ứng động mà trong đó các tế bào ở hai phía đối diện nhau của cùng một cơ quan (lá, cánh hoa,…) có tốc độ sinh trưởng dãn dài khác nhau do tác động của các kích thích không định hướng từ các tác nhân ngoại cảnh (ánh sáng, nhiệt độ…).

Bài 2 (trang 104 SGK Sinh 11)

Cơ quan nào của hoa có ứng động sinh trưởng?

Lời giải:

Cơ quan của hoa có ứng động sinh trưởng là cánh hoa.

Bài 3 (trang 104 SGK Sinh 11)

Sự vận động nở hoa thuộc ứng động sinh trưởng nào?

Lời giải:

Sự vận động nở hoa thuộc ứng động sinh trưởng kiểu quang ứng động (ứng động do tác động của ánh sáng) và nhiệt ứng động (ứng động do tác động của nhiệt độ).

Bài 4 (trang 104 SGK Sinh 11)

Phân biệt ứng động không sinh trưởng và ứng động sinh trưởng.

Lời giải:

	Ứng động sinh trưởng	Ứng động không sinh trưởng
Đặc điểm	Tốc độ sinh trưởng không đồng đều của các tế bào tại mặt trên và mặt dưới các cơ quan như phiến lá, cánh hoa,…	Không có sự sinh trưởng dãn dài của các tế bào thực vật.
Tác nhân	Các kích thích không định hướng từ ngoại cảnh: nhiệt độ, ánh sáng,…	Sự biến đổi sức trương nước trong các tế bào và trong các cấu trúc chuyên hóa hoặc do sự lan truyền kích thích cơ học.
Ví dụ	Vận động nở hoa	Lá cây trinh nữ cụp lại khi bị chạm vào, hoạt động “bắt mồi” của các cây gọng vó.