Giáo án môn Ngữ văn lớp 8 bài 93

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY –TRÒ

NỘI DUNG

*HĐ 1: Dẫn dắt vào bài (1’):

Mục tiêu: Tạo tâm thế học tập, giúp HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới: Ở lớp 7 các em đã học VB nào của Nguyễn Ái Quốc sáng tác trước 1945? Qua các VB trên, các em phần nào hiểu được bản chất gian trá, lố bịch của TD Pháp thông qua nhân vật Va ren. Thực dân Pháp còn có những thủ đoạn lừa bịp nào khác nữa và số phận của người dân xứ thuộc địa ra sao, các em sẽ được tìm hiểu qua VB “Thuế máu” trích từ VB “Bản án chế độ thực dân Pháp” của Nguyễn Ái Quốc.

*Hoạt động 2: Hình thành kiến thức cho HS:

*HD đọc - tìm hiểu chung về VB (15’).

Mục tiêu: HS HS nắm được những nét chính về tiểu sử, sự nghiệp, đặc điểm văn chương của TG; Biết đọc VB thể hiện cảm xúc; Nắm được PTBĐ và bố cục của VB.

? Qua phần chuẩn bị ở nhà và chú thích dấu sao, em hãy cho biết Nguyễn Ái Quốc là tên gọi của ai, trong thời gian nào?

- GV? Qua việc học bài “Những trò lố…”, em hiểu gì về cuộc đời và sự nghiệp của Bác? (GV cung cấp thêm vài nét tiêu biểu về Bác và cho HS xem ảnh Bác đang phát biểu tại Đại hội đảng Xã hội Pháp tại TP Tua (Pháp) tháng 12. 1920).

- GV? Qua việc chuẩn bị ở nhà và qua chú thích dấu sao, hãy nêu vài nét về tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” và đoạn trích “ Thuế máu”.

- GV hướng dẫn đọc phù hợp với từng đoạn, từng chỗ trong VB: Khi mỉa mai châm biếm, khi giễu cợt, khinh bỉ, khi xót xa, thương cảm, khi căm thù.

- GV? Phương thức biểu đạt của VB?

- GV? Tựa đề “Thếu máu” có ý nghĩa gì? (Thảo luận nhóm).

- “Thuế máu” là cách gọi của Bác để chỉ hành vi tàn bạo của TD Pháp, đó là chúng bóc lột, lợi dụng xương máu của người dân thuộc địa để kiếm lợi. Tựa đề trên đã nêu ra một vấn đề khái quát toàn chương, đó là người dân các nước thuộc địa của Pháp trong đó có Việt Nam đã bị thực dân Pháp bóc lột xương máu và mạng sống để phục vụ cho lợi ích của chúng. Tựa đề “Thuế máu” đã thể hiện thái độ căm phẫn, tố cáo, lên án gay gắt của Bác Hồ đối với tội ác dã man của thực dân Pháp.

- GV? Để làm rõ vấn đề thuế máu, Bác đã triển khai mấy nội dung lớn, là những nội dung nào? – GV dùng bảng phụ 1.

- GV? Bố cục này được sắp xếp theo thứ tự nào? -> Thời gian trước, trong và sau cuộc chiến tranh thế giới thứ I. -> Phơi bày toàn bộ bộ mặt tàn bạo mà giả nhân giả nghĩa của thực dân Pháp và bộc lộ đầy đủ số phận bi thương của người dân thuộc địa. => Đây là một bố cục chặt chẽ, mạch lạc, làm nổi bật chủ đề của VB.

- GV chuyển ý: …

* Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc - phân tích VB theo bố cục (23’):

- Hướng dẫn tìm hiểu phần I:

- GV? Người bản xứ là gì? Ở đoạn này, Bác nêu mấy nội dung, là những nội dung nào? (2 nội dung: a, b).

- GV? Cuộc chiến tranh vui tươi mà Bác nêu ở phần I là cuộc chiến tranh nào? (Chiến tranh thế giới I: 1914 - 1918).

- GV? Trước chiến tranh và sau chiến tranh, thái độ của bọn thực dân Pháp đối với người dân thuộc địa NTN? -> GV ghi bảng nháp:

- Trước chiến tranh: Chỉ là “những tên da đen bẩn thỉu”, “An Nam mít bẩn thỉu”; chỉ biết kéo xe tay và ăn đòn.

- Khi có chiến tranh: Gọi là con yêu, bạn hiền; phong cho danh hiệu cao quí.

- GV? Thực dân Pháp gọi da đen bẩn thỉu, An Nam mít bẩn thỉu là chỉ những người nào? (Châu Phi và Việt Nam là những nước thuộc địa của chúng).

- GV? Cách gọi, cách đối xử như vậy biểu hiện thái độ gì? – Cho HS xem tranh minh họa của Nguyễn Aùi Quốc.

- GV? Gọi là con yêu, bạn hiền một cách đột ngột thể hiện thái độ NTN của TD Pháp? Vì sao bọn TD Pháp lại có thái độ thay đổi đột ngột như vậy?

- GV? Ở đoạn này, biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng? Tác dụng của nó? (Tương phản -> Nổi bật sự thay đổi thái độ đột ngột của TD Pháp).

- GV? Các cụm từ trong ngoặc kép dùng với dụng ý gì? (Nhái lời của TD Pháp để mỉa mai chúng).

- GV? Giọng điệu lời văn đoạn này NTN? Tại sao Bác gọi cuộc chiến tranh này là cuộc chiến tranh vui tươi? (Thảo luận nhóm)

- GV chuyển ý: …

- GV? Để làm rõ số phận của người dân thuộc địa, Bác đã nêu những chứng cứ nào? (3 chứng cứ: Số phận của người lính thuộc địa phải ra chiến trường, số phận của người dân thuộc địa không phải ra chiến trường và số phận của những người dân thuộc địa bị bắt sang Pháp).

- GV? Người lính thuộc địa phải ra chiến trường thì NTN? (Bảng phụ 2)

- GV? Vòng nguyệt quế và gậy của…là biểu tượng gì?

- GV? Vậy người lính thuộc địa hy sinh vì lợi ích của những kẻ nào?

- GV? Mở rộng thực tế: Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ của ta, sự hy sinh của nhân dân ta khác với sự hy sinh của người lính thuộc địa xưa NTN?

- GV? Những người dân thuộc địa không phải ra chiến trường thì số phận ra sao?

- GV? Mở rộng: Em biết thên gì về cuộc sống của người dân thuộc địa lúc đó.

- GV? Số người chết trên đất Pháp là bao nhiêu? Con số này có ý nghĩa gì? (Tố cáo mạnh mẽ tội ác của TD Pháp).

- GV? Những chứng cứ Bác nêu có xác thực không? Vì sao?

- GV? Lời văn ở đoạn này có đặc điểm gì khác với đoạn văn trên? (Thương cảm, xót xa).

- GV? Bác đã dùng những PTBĐ nào cùng với biện pháp nghệ thuật gì để nêu chứng cứ? (Tự sự, miêu tả, biểu cảm + liệt kê).

- GV? Những hình ảnh Bác nêu ra làm cho em cảm thấy NTN?

- GV? Qua phần I của VB này, em đồng ý với ý kiến nào về nghệ thuật thể hiện của Bác qua các ý kiến sau: Bảng phụ 4

- GV? Từ các yếu tố nghệ thuật trên, Bác đã làm rõ vấn đề gì và thể hiện thái độ NTN

- Làm rõ giã tâm độc ác mà giả nhân, giả nghĩa của TD Pháp và số phận bi thương của người dân các nước thuộc địa.

- Tố cáo, lên án gay gắt tội ác của TD Pháp; thương cảm, xót xa với các dân tộc thuộc địa.

- GV chuyển ý: … và gọi HS đọc mục II (23’). - Tiết 2

- GV? Em hiểu “xoay xở kiểu D” là thế nào?

- GV? Để huy động được 70 vạn lính thuộc địa để đưa ra chiến trường, TD Pháp đã làm NTN?

- GV? Người dân thuộc địa có thật sự muốn đi lính như lời lẽ của TD Pháp nói không? Chi tiết nào cho thấy điều đó? (Họ lẩn trốn hoặc bỏ tiền ra hoặc tự làm cho mình mang căn bệnh hiểm nghèo).

? Những chứng cứ Bác nêu ra có xác thực không? Có ý nghĩa gì? (Tố cáo mạnh mẽ)? Giọng điệu lời văn NTN? (Mỉa mai, giễu cợt).

- GV? Lập luận của Bác: “ Nếu quả thật …không ngần ngại” có đặc điểm gì? (Lập luận chặt chẽ, chứng cứ xác thực -> Nổi rõ sự tương phản giữa lời nói và việc làm của TD Pháp).

- GV chuyển ý và gọi HS đọc mục III (10’).

- GV? Sau khi đã bóc lột thuế máu, TD Pháp đối xử với những người lính thuộc địa NTN? Giọng điệu đoạn văn này có gì đặc sắc?

- GV? Cách dùng kiểu câu khẳng định: “Chúng tôi chắc rằng…” có tác dụng gì? -> Lên án đanh thép chế độ TD và kêu gọi lương tri loài người tiến bộ chống lại chủ nghĩa TD.

* Hoạt động 3: Tổng kết, luyện tập (10’):

Mục tiêu: HS nắm được những nét chính về nội dung và nghệ thuật của VB.

- GV? Qua bài này, em thấy nghệ thuật châm biếm thể hiện ở những phương diện nào?

- Hệ thống hình ảnh sinh động, giàu tính biểu cảm, có sức tố cáo mạnh mẽ.

- Ngôn từ trào phúng, giễu cợt; giọng điệu mỉa mai.

- GV? Yếu tố biểu cảm trong bài thể hiện ở những phương diện nào? -> Ngôn từ và các hình ảnh gợi cảm, giọng điệu xót xa, thương cảm, …

- GV? Qua VB này, Bác đã làm nổi bật nội dung gì?

* Luyện tập: HS đọc diễn cảm đoạn I của VB.

I. Đọc - Tìm hiểu chung:

1. Tác giả, tác phẩm:

- Nguyễn Ái Quốc – tên của Bác Hồ trước 1945.

- “Thuế máu” trích từ chương I của tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”.

2. Đọc văn bản:

3. Phương thức biểu đạt: Nghị luận chính trị + tự sự, biểu cảm, thuyết minh.

4. Bố cục: 3 phần.

II. Đọc - Tìm hiểu VB:

1. Chiến tranh và người bản xứ:

a. Thái độ của các quan cai trị thực dân đối với “người bản xứ”:

- Trước chiến tranh: Khinh bỉ, hành hạ.

- Khi có chiến tranh: Vỗ về, tâng bốc.

=> Phép tương phản, giọng điệu mỉa mai -> Trò lừa bịp, giả nhân, giả nghĩa của thực dân Pháp.

b. Số phận bi thảm của người dân thuộc địa:

- Chết thảm thương vì chiến tranh phi nghĩa.

- Làm việc kiệt sức trong những xưởng thuốc súng độc hại, bệnh tật

- Tám vạn người chết trên tổng số 70 vạn người dân thuộc địa bị bắt sang Pháp.

=> Phép liệt kê, chứng cứ xác thực -> Tội ác tày trời của thực dân Pháp: Biến người dân thuộc địa thành vật hy sinh cho quyền lợi của chúng.

2. Chế độ lính tình nguyện:

- Lùng ráp, vây bắt, cưỡng bức những người nghèo khổ, khỏe mạnh.

- Xoay xở, dọa nạt, làm tiền đối với nhà giàu.

- Trói, xích, nhốt, đàn áp, đánh đập nếu chống đối.

=> Dẫn chứng sinh động, xác thực; những câu văn phản bác -> Tố cáo mạnh mẽ tội ác của thực dân Pháp.

3. Kết quả của sự hy sinh:

- Bị lột hết tất cả những thứ mà họ tự mua sắm.

- Bị đánh đập, hành hạ vô cớ.

- Bị trở về vị trí hèn hạ ban đầu.

=> Bộc lộ trắng trợn bản chất tàn nhẫn, vô nhân đạo của thực dân Pháp.

- Cấp môn bài bán lẻ thuốc phiện cho vợ con tử sĩ người Pháp. -> Đầu độc dân tộc ta.

III . Tổng kết:

1. Nội dung:

2. Nghệ thuật:

=> Ghi nhớ: (SGK-Tr 92)

IV . Luyện tập: