Hàm ý là gì?

Chúng tôi xin giới thiệu bài Hàm ý là gì? được VnDoc sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy Ngữ văn lớp 9. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết.

Câu hỏi: Hàm ý là gì?

Trả lời:

Hàm ý là những nội dung ý nghĩa mà người nói có ý định truyền bá cho người nghe nhưng không nói ra trực tiếp, chỉ ngụ ý để người nghe tự suy ra căn cứ vào ngữ cảnh, nghĩa tường minh, căn cứ vào những phương châm hội thoại.

1. Tác dụng của cách nói hàm ý

- Tạo ra hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn so với cách nói thông thường.

- Giữ được tính lịch sự và thể diện của người nói/ người nghe.

- Làm cho lời nói có ý vị, hàm súc.

- Người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về hàm ý.

2. Các cách thức để tạo ra hàm ý

- Người nói chủ ý vi phạm phương châm hội thoại.

+Phương châm lượng tin

+Phương châm quan hệ

+Phương châm cách thức

-Dùng hành động nói gián tiếp: hỏi – trình bày – điều khiển – hứa hẹn – bộc lộ cảm xúc.

-> Dùng kiểu câu này để diễn đạt hành động nói khá

Những lưu ý quan trọng về nghĩa hàm ý

+ Hàm ý có thể đoán và hiểu nghĩa dễ dàng, người nghe nếu tập trung vào câu chuyện có thể dễ dàng hiểu được nghĩa đó.

+ Hàm ý có thể chối bỏ được vì người nói sẽ không chịu trách nhiệm với hàm ý đó, nên khi giao tiếp cần lưu ý đến ngôn ngữ biểu đạt và hoàn cảnh cụ thể.

+ Nghĩa hàm ý thường dùng trong văn chương và giao tiếp, không nên dùng nghĩa hàm ý trong văn bản hành chính.

+ Nhiều khi hành động cũng chứa hàm ý, đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.

Ý nghĩa của nghĩa hàm ý trong giao tiếp

+ Giúp lời nói có sức biểu đạt sâu sắc, mạnh mẽ.

+ Thể hiện thái độ, tình cảm văn hóa ứng xử trong giao tiếp như tế nhị, lịch sự, tôn trọng người khác. Hoặc đôi khi là sự châm biếm chế giễu khi sử dụng cách chơi chữ.

Lưu ý những trường hợp sau không nên sử dụng nghĩa hàm ý gồm:

+ Khi cần thông báo về một sự kiện, tin tức hay thông tin cho công chúng vì sử dụng nghĩa hàm ý dễ gây hiểu lầm.

+ Trong văn bản hành chính công vụ, văn bản khoa học.

+ Những câu khẩu hiệu, tuyên truyền.

+ Để sử dụng được hàm ý cần chú ý 2 điều kiện gồm:

+ Người nói, người viết có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.

+ Người nghe có khả năng giải đoán được hàm ý.

Tùy vào hoàn cảnh, mà hàm ý được sử dụng với các mục đích như:

+ Mời mọc, rủ rê

+ Từ chối

+ Lời thiếu thiện chí, đề nghị kín đáo

3. Cách hiểu khác về nghĩa tường minh và hàm ý là gì?

- Nghĩa tường minh còn được biết đến với tên gọi phổ thông là nghĩa đen. Nó được thể hiện trong câu, thông qua câu chữ người nghe, người đọc có thể thấy và hiểu ngay.

- Nghĩa hàm ý hay còn gọi là nghĩa bóng. Khác với nghĩa đen, nghĩa bóng không thể nhìn thấy ngay mà cần người đọc, người nghe phải suy ngẫm vfa khám phá sự tinh túy ản chứa trong con chữ.

Trong một câu nhất định phải có nghĩa tường minh. Nhưng nếu câu đó bao gồm cả nghĩa hàm ý thì đây mới chính là ý nghĩa quan trọng mà người viết, người nói muốn truyền tải.

4. Ví dụ về nghĩa tường minh và hàm ý là gì?

Dưới đây là các ví dụ trong bài nghĩa tường minh và hàm ý violet. Hãy cùng phân tích để hiểu về nghĩa tường minh và hàm ý.

Ví dụ 1: Cháy nhà mới ra mặt chuột.

+ Nghĩa tường minh tức nghĩa đen trong câu này là: nhà bị cháy nên những con chuột sống trong nhà sợ quá mà chạy ra nên để lộ mặt.

+ Nghĩa hàm ẩn tức nghĩa bóng trong câu này là: Khi gặp khó khăn, học nạn bản chất của con người mới thật sự lộ ra.

Ví dụ 2: Dã tràng xe cát

+ Nghĩa tường minh tức nghĩa đen trong câu này là: Con dã tràng đang làm công việc xe cát.

+ Nghĩa hàm ẩn tức nghĩa bóng trong câu này là: cố gắng làm việc, mưu cầu nhưng công sức trở nên vô ích.

---------------------------------------

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Hàm ý là gì? Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm một số chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 9, Soạn bài lớp 9, Văn mẫu lớp 9, Giải Vở bài tập Ngữ Văn 9, Soạn văn 9 siêu ngắn.