Văn bia là gì?

Chúng tôi xin giới thiệu bài Văn bia là gì? được VnDoc sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy Ngữ văn lớp 9. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh.

Lưu ý: Nếu bạn muốn Tải bài viết này về máy tính hoặc điện thoại, vui lòng kéo xuống cuối bài viết.

Câu hỏi: Văn bia là gì?

Trả lời:

Văn bia bao gồm bia kí, bia văn, bia minh, mộ chí minh là thể loại văn học lịch sử trung đại, rất phổ biến ở các nước Đông Á như Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên, Nhật Bản.

Văn bia là những bài văn khắc trên bia đặt ở chùa chiền, đền miếu, lăng mộ, cầu, đình,… để ghi công tích các bậc danh nhân, anh hùng hoặc các sự kiện quan trọng đáng nhớ, thường viết bằng văn xuôi, phần minh thường được viết bằng văn vần, gồm phần ghi chép tiểu sử, lai lịch và phần ngợi ca, phẩm bình.

Ở Trung Quốc, nổi tiếng có Thái Sơn khắc văn của Tần Thủy Hoàng, Phong Yên Nhiên sơn minh của Ban Cố, Liễu Tử hậu mộ chí minh của Hàn Dũ (không vần). Ở Việt Nam, văn bia có hàng vạn, đáng kể là Văn bia núi Chí Linh của Nguyễn Trãi, Bài minh chùa Linh Xứng núi Ngưỡng Sơn của Pháp Bảo,…

1. Về nội dung văn bia

Về cơ bản, văn bia dùng để ghi lại những sự kiện lớn diễn ra trong lịch sử, sự kiện văn hóa, chính trị… hoặc ca ngợi công đức của các vị vua cai trị và tôn vinh những bậc nho học có công trạng hoặc đạt những giải cao trong các kỳ thi do triều đình tổ chức (bia Tiến sĩ).

Vào đầu thế kỷ XI, tại chùa Linh Xứng, núi Ngưỡng Sơn (Thanh Hóa) một văn bia ghi lại lời của Lý Thường Kiệt như sau: "Xây dựng lâu ngày cõi báu đã xong, nếu không khắc bia để lại, thì con cháu mai sau không biết tìm đâu để noi theo dấu vết, nên phải dùng văn bia trình bày rõ ràng công việc đã làm, dù cho nhân vật có đổi dời tiếng lành vẫn truyền mãi".

Theo truyền thống Việt Nam, văn bia thường có nội dung về xây dựng (chọn địa điểm, vị trí, theo thuyết phong thủy, ca ngợi cảnh đẹp, ca ngợi nhân vật được thờ tự...) như bài thơ khắc trên bia chùa Quán Thánh năm 1904 nhằm miêu tả cảnh đẹp nơi đây:

"Chuông chùa văng vẳng trên sườn núi

Trăng xế lung linh chiếu cửa hang

Trong tiếng cá bơi nghe pháp vũ

Am đồng cây nhọn gió mênh mang"

Văn bia thời Lý ngoài văn xuôi, còn nói vắn tắt bằng văn vần, hàm xúc có giá trị như một tác phẩm văn học. Có nhiều bia ghi lại bằng chữ đại tự, ban tên (danh) của vua khi đi du ngoạn qua những đền, chùa, hoặc nơi thắng cảnh, làm thơ để lại rồi sai người khắc bia.

2. Về nghệ thuật trang trí bia

Văn bia là một tác phẩm thành văn được ghi trên đá, do tính chất quan trọng và có sự ảnh hưởng lớn mang tính lịch sử. Do vậy, văn bia thường được chăm chút nhiều về mặt mỹ thuật.

Đối với bia thời Lý, đặc điểm bia thường có dáng cao to, có bia cao tới 2.5m x 1.7m, dày 0.29m, uy nghiêm và hoành tráng như một tượng đài. Có lẽ, ngoài ý nghĩa và văn phong trong nội dung được ghi trên bia, hình thức to lớn của bia còn nhằm khẳng định tinh thần độc lập tự chủ, có bản sắc văn hóa riêng của nước Đại Việt bên cạnh nước Đại Tống luôn có mưu đồ bá quyền. Trên trán bia và diềm bia đều trang trí, chạm khắc họa tiết hoa văn đẹp, phù hợp với chủ đề cần trình bày.

Lịch sử phát triển

Theo nhiều tài liệu nghiên cứu thì “ đến đời Hán (TK III TCN – người viết chú thêm) thì “bia mới bắt đầu có tư cách của một thể loại văn học với tên gọi chính thức là “bi”.hay “văn bia là thể văn hình thành sớm nhất trong các thể văn xuôi chữ Hán của Việt Nam vào thời Lý. Hiện có Bảo Ninh Sùng Phúc tự bi của Lý Thừa An, Ngưỡng Sơn Linh Xứng tự bi minh và Sùng Nghiêm Diên Thánh từ bi minh của Pháp Bảo, Đại Việt quốc dương gia đệ tứ Sùng thiện Diên linh tháp bi của Nguyễn Công Bật”, …

Hai bài văn bia Thoại Sơn bi và Vĩnh tế bi được xác lập vào đời Minh Mạng và được viết bằng chữ Hán.

---------------------------------------

Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài Văn bia là gì? Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm một số chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 9, Soạn bài lớp 9, Văn mẫu lớp 9, Giải Vở bài tập Ngữ Văn 9, Soạn văn 9 siêu ngắn.