Cao trào Cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945

Lý thuyết Lịch sử lớp 9: Cao trào Cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 được VnDoc sưu tầm và đăng tải, tổng hợp các câu hỏi lí thuyết trong chương trình giảng dạy môn Lịch sử lớp 9. Hi vọng rằng đây sẽ là những tài liệu hữu ích trong công tác giảng dạy và học tập của quý thầy cô và các bạn học sinh. Mời quý thầy cô cùng các bạn tham khảo tài liệu dưới đây.

Lý thuyết bài: Cao trào Cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945

I/ MẶT TRẬN VIỆT MINH RA ĐỜI (19-5-1941).

1/ Hoàn cảnh

- Thế giới: Phát xít Đức chuẩn bị tấn công Liên Xô, Nhật chuẩn bị chiến tranh Thái Bình Dương.

- Trong nước: nhân dân chịu 2 tầng áp bức Nhật – Pháp.

=> Trước tình hình ngày càng khẩn trương, Nguyễn Ái Quốc về nước triệu tập Hội Nghị Trung ương Đảng lần thứ 8, từ 10 đến 19-5-1941 tại Pác Bó (Cao Bằng).

Lán Khuổi Nặm, Pác Bó (Cao Bằng) nơi diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8, từ ngày 10 đến ngày 19-5-1941

- Hội nghị có những nhận định và chủ trương như sau:

+ Nhiệm vụ hàng đầu giải phóng dân tộc khỏi ách Pháp –Nhật

+ Tạm gác khẩu hiệu: "tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho dân cày" thay bằng khẩu hiệu: "tịch thu ruộng đất của đế quốc,Việt gian chia cho dân cày, giảm tô, chia lại ruộng công"

+ Thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng lấy tên là Hội Cứu quốc … Nguyễn Ái Quốc kêu gọi đồng bào cả nước chống Nhật.

- 19-5-1941, Mặt trận Việt Minh chính thức thành lập

2/ Hoạt động của Mặt trận Việt Minh từ tháng 6-1941 đến 3-1945.

a) Xây dựng lực lượng cách mạng tiến tới vũ trang khởi nghĩa

- Ở căn cứ Bắc Sơn – Vũ Nhai: thống nhất các đội du kích thành Cứu Quốc Quân và phát động chiến tranh du kích, sau đó phân tán nhỏ để gây cơ sở trong quần chúng tại Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lạng Sơn.

- Ở căn cứ Cao Bằng là nơi tiến hành xây dựng các Hội Cứu Quốc sớm nhất. Đến năm 1942, khắp 9 châu đều có Hội Cứu Quốc. Ủy ban Việt Minh tỉnh Cao Bằng và ủy ban Việt Minh liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng đã được thành lập.

- Năm 1943, đã có 19 ban xung phong “Nam tiến” để liên lạc với căn cư địa Bắc Sơn –Vũ Nhai và phát triển lực lượng cách mạng xuống các tỉnh miền xuôi.

- Ở các nơi khác: Đảng tranh thủ tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân vào mặt trận cứu nước. Báo chí của Đảng phát triển phong phú.

b) Tiến lên vũ trang tranh đấu

- Tháng 5-1944, Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị về sửa soạn khởi nghĩa và kêu gọi nhân dân "Sắm vũ khí đuổi thù chung"

- Theo chỉ thị của Bác Hồ, ngày 22-12-1944 đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập, 2 ngày sau đội đã hạ đồn Phay Khắt – Nà Ngần; quần chúng phấn khởi, quân địch hoang mang.

=> Như vậy đã củng cố và mở rộng căn cứ Cao –Bắc- Lạng

- 5-1945 hai đội Cứu quốc quân và Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân hợp nhất thành Việt Nam Giải phóng quân.

Lễ thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân

II/ CAO TRÀO KHÁNG NHẬT, CỨU NƯỚC TIẾN TỚI TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM NĂM 1945

1/ Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945)

- Đầu năm 1945 chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc, phát xít Đức bị quét khỏi Liên Xô, nước Pháp được giải phóng. Phát xít Nhật bị tấn công dồn dập ở châu Á - Thái Bình Dương.

- Nhân cơ hội đó thực dân Pháp ở Đông Dương ngóc đầu dậy. Mâu thuẫn Pháp - Nhật ở Đông Dương trở nên gay gắt.

- Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), tuyên bố trao trả độc lập cho Việt Nam, đưa Trần Trọng Kim lập chính phủ bù nhìn. Tối cao cố vấn Nhật nắm toàn bộ quyền lực nhằm độc chiếm Đông Dương.

2/ Tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.

a) Chỉ thị của Đảng

- Ban thường vụ Trung Ương Đảng ra chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, xác định kẻ thù chính là phát xít Nhật. Đảng quyết định phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước làm tiền đề cho cuộc khởi nghĩa.

b) Khởi nghĩa từng phần (Cao trào kháng Nhật)

- Từ giữa tháng 3-1945, cách mạng chuyển sang cao trào đấu tranh chính trị kết hợp đấu tranh vũ trang, tiến hành chiến tranh du kích cục bộ, khởi nghĩa từng phần, giành chính quyền từng bộ phận.

- Ở Cao –Bắc – Lạng, Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân và Cứu Quốc Quân giải phóng hàng loạt các châu, xã, tổng, thành lập chính quyền nhân dân.

- Ở Quảng Ngãi, tù chính trị nhà lao Ba Tơ nổi dậy thành lập chính quyền cách mạng, tổ chức du kích Ba Tơ.

- Phong trào quần chúng lên cao khắp trong nước đấu tranh với khẩu hiệu “phá kho thóc, giải quyết nạn đói”. Nhiều cuộc đánh chiếm kho thóc biến thành cuộc biểu tình ủng hộ Việt Minh.

- Hội nghị quân sự Bắc Kỳ (4-1945) quyết định thành lập Việt Nam giải phóng quân, mở trường đào tạo cán bộ, xây dựng căn cứ, Ủy ban quân sự cách mạng Bắc Kỳ cũng được thành lập .

- Khu giải phóng Việt Bắc ra đời (4-6-1945), Ủy ban lâm thời khu giải phóng lâm thời được thành lập. Khu giải phóng là căn cứ địa của cả nước, là hình ảnh thu nhỏ của Việt Nam mới. Như vậy, không khí tiền khởi nghĩa lan tràn khắp cả nước.

Khu giải phóng Việt Bắc

Câu hỏi thực hành và đáp án bài: Cao trào Cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945

Câu 1. Hoàn cảnh nào dẫn đến thành lập Mặt trận Việt Minh?

Trả lời:

- Tình hình thế giới: có sự chuyển biến, tháng 6 - 1941, phát xít Đức tấn công Liên Xô, thế giới đã hình thành hai trận tuyến: một bên là các lực lượng dân chủ, do Liên Xô đứng đầu và một bên là khối phát xít Đức,Ý, Nhật

- Ngay từ đầu, cuộc đấu tranh của nhân dân ta đã là một bộ phận trong cuộc đấu tranh của các lực lượng dân chủ do Liên Xô đứng đầu

- Trong nước, nhân dân ta rên xiết dưới hai tầng áp bức Pháp - Nhật, mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc ta với đế quốc phát xít Pháp - Nhật vô cùng sâu sắc, vận mệnh dân tộc nguy vong không lúc nào bằng

- Trước tình hình đó, ngày 28-1-1941, Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo nhân dân đánh Pháp đuổi Nhật. Người đã triệu tập Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương. Người chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 tại Pác Bó (Cao Bằng) từ ngày 10 đến ngày 19-5-1941 và đề ra chủ trương thành lập Mặt trận Việt Minh

Câu 2. Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương đã có những chủ trương gì?

Trả lời:

Những chủ trương mới của Đảng được quyết định ở Hội nghị Trung ương lần thứ 8:

- Đặt lên hàng đầu nhiệm vụ giải phóng dân tộc, đánh đuổi Nhật - Pháp

- Tạm gác khẩu hiệu " Đánh đổ địa chủ, chia lại ruộng đất cho dân cày" thay bằng các khẩu hiệu "Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian, chia cho dân cày nghèo, giảm tô, giảm tức, chia lại ruộng công", tiến tới thực hiện "Người cày có ruộng"

- Thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng, lấy tên là Hội Cứu quốc.

Câu 3. Vì sao đến lúc này, Đảng ta lại thành lập Mặt trận Việt Minh (19-5-1941)?

Trả lời:

Trên cơ sở phân tích tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là tình hình trong nước:

- Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương, Đảng ta đã chủ trương trước hết phải giải phong cho được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách Pháp - Nhật và coi đây là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu

- Để hoàn thành nhiệm vụ trên, Đảng ta chủ trương thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng, lấy tên là Hội Cứu quốc nhằm liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, gái trai, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, để cùng nhau đấu tranh giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị của Pháp - Nhật

Câu 4. Ý nghĩa và tầm quan trọng của Hội nghị Trung ương lần thứ 8, tháng 5 năm 1941?

Trả lời:

* Ý nghĩa:

- Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (tháng 5 - 1941) có ý nghĩa lịch sử to lớn - đã hoàn chỉnh việc chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng của Đảng để ra từ Hội nghị Trung ương lần thứ 6

- Kiên quyết giương cao hơn nữa ngọn cờ giải phóng dân tộc, đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu và cấp thiết hơn bao giờ hết

- Giải quyết đúng đắn và kịp thời mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ chiến lược chống đế quốc và phong kiến

- Đề ra phương pháp đấu tranh: tích cực chuẩn bị tiến tới Cách mạng tháng Tám

- Với chủ trương của Hội nghị, Mặt trận Việt Minh ra đời, qua đó Đảng đã xây dựng được khối đoàn kết toàn dân vững chắc. Tiếp đó lực lượng vũ trang lần lượt ra đời, căn cứ địa cách mạng thành lập, phong trào đấu tranh phát triển mạnh mẽ chuẩn bị tiến tới Tổng khởi nghĩa toàn quốc

Câu 5. Từ khi Mặt trận Việt Minh ra đời, các phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân ta phát triển như thế nào?

Trả lời:

- Tổ chức Việt Minh (các Hội cứu quốc, đoàn thể cứu quốc) được thành lập khắp nơi trong nước, đặc biệt là Cao Bằng được coi là nơi thí điểm của cuộc vận động xây dựng các Hội Cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh

- Bên cạnh lực lượng quần chúng cơ bản ở nông thôn và thành thị, các tầng lớp nhân dân khác như sinh viên, học sinh, trí thức, tư sản dân tộc cũng được vận động vào mặt trận cứu quốc

- Lực lượng vũ trang lớn mạnh dần, đội du kích Bắc Sơn phát triển thành trung đội Cứu quốc quân, tiến hành công tác vũ trang tuyên truyền, gây dựng cơ sở chính trị trong quần chúng. Ngày 22-12-1944, theo chỉ thị của Hồ Chí Minh, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân đã đánh thắng liên tiếp hai trận ở Phay Khắt và Nà Ngần (Cao Bằng)

- Báo chí của Đảng và của Mặt trận Việt Minh phát triển rất phong phú, đã góp phần quan trọng vào việc tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, đấu tranh chống mọi thủ đoạn chính trị, văn hóa của địch, thu hút đông đảo quần chúng vào hàng ngũ cách mạng

Câu 6. Tại sao Nhật đảo chính Pháp?

Trả lời:

Nhật đảo chính Pháp vì:

- Ngày 22-9-1940, Nhật chính thức nhảy vào Đông Dương, thực dân Pháp đã cấu kết với Nhật để đàn áp nhân dân Đông Dương nhưng chia quyền lợi. Càng về sau, mâu thuẫn giữa Nhật và Pháp càng sâu sắc hơn

- Vào đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Nước Pháp được giải phóng, Chính phủ kháng chiến Đờ Gôn về Pa-ri. Ở mặt trận Thái Bình Dương, phát xít Nhật cũng khốn đốn

- Thực dân Pháp ở Đông Dương nhân cơ hội cũng ráo riết hoạt động, đợi khi quân Đồng minh kéo vào đánh Nhật sẽ nổi dậy hưởng ứng để giành lại địa vị thống trị cũ

- Tình thế thất bại cận kề của phát xít Nhật buộc chúng phải làm cuộc đảo chính lật đổ Pháp để độc chiếm Đông Dương.

Câu 7. Quân Pháp ở Đông Dương thất bại ra sao?

Trả lời:

Thất bại của Pháp:

Đêm 9-3-1945, Nhật nổ súng lật đổ Pháp trên toàn Đông Dương. Quân Pháp chống cự yếu ớt, chỉ sau vào giờ đã đầu hàng, dâng toàn Đông Dương cho Nhật

Câu 8. Trước tình hình Nhật đảo chính Pháp, Đảng ta đã có chủ trương như thế nào?

Trả lời:

Ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp hội nghị mở rộng và đề ra chủ trương:

- Ra chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta"

- Xác định kẻ thù chính, cụ thể, trước mặt của nhân dân Đông Dương lúc này là phát xít Nhật

- Phát động một cao trào "Kháng Nhật, cứu nước"

Câu 9. Tại sao Đảng ta phát động cao trào "Kháng Nhật, cứu nước"?

Trả lời:

Đảng ta phát động cao trào "Kháng Nhật, cứu nước" là căn cứ vào tình hình thế giới và trong nước:

- Tình hình thế giới: Vào đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Nước Pháp được giải phóng, Chính phủ kháng chiến Đờ Gôn về Pa-ri. Ở mặt trận Thái Bình Dương, phát xít Nhật cũng khốn đốn trước các đòn tấn công dồn dập của Anh - Mĩ

- Ở Đông Dương: thực dân Pháp nhân cơ hội cũng ráo riết hoạt động đợi khi quân Đồng minh kéo vào đánh Nhật sẽ nổi dậy hưởng ứng để giành lại địa vị thống trị cũ. Tình thế trên buộc Nhật phải làm cuộc đảo chính lật đổ Pháp để độc chiếm Đông Dương

- Tình hình trong nước: Sau khi hất cẳng Pháp, Chính phủ Nhật hoàng tuyên bố sẽ giúp đỡ nền độc lập của các dân tộc Đông Dương. Nhưng sau một thời gian rất ngắn, bộ mặt giả nhân giả nghĩa của phát xít Nhật và bù nhìn tay sai đã lộ rõ. Nhân dân ta ngày càng thêm căm thì Nhật và chán ghét bọn bù nhìn tay sai của chúng

Trước tình hình trên, Đảng ta quyết định phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, chuẩn bị điều kiện tiến tới Tổng khởi nghĩa

Câu 10. Cao trào "Kháng Nhật cứu nước" diễn ra như thế nào?

Trả lời:

- Phong trào đấu tranh vũ trang và những cuộc khởi nghĩa từng phần liên tiếp nổ ra ở nhiều địa phương. Ở khu căn cứ Cao - Bắc - Lạng, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và cứu quốc quân đã phối hợp với lực lượng chính trị của quần chúng giải phóng hàng loạt xã, châu, huyện.

- Ở nhiều địa phương, quần chúng cách mạng đã cảnh cáo bọn quan lại, tổng lí cường hào cố ý chống lại cách mạng, trừng trị bọn Việt gian. Các đội danh dự Việt Minh đã táo bạo trừ khử một số tên tay sai đắc lực của địch, kích thích tinh thần cách mạng của quần chúng.

Câu 11. Đảng ta đã có những chủ trương và khẩu hiệu gì để thúc đẩy phong trào cách mạng tiến lên?

Trả lời:

Do tình hình ngày càng có nhiều chuyển biến, Đảng ta đã đề ra những chủ trương sát hợp để thúc đẩy phong trào đấu tranh phát triển đó là:

- Ngày 15 - 4 - 1954 họp Hội nghị Quân sự Cách mạng Bắc kì quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân, phát triển hơn nữa là lực lượng vũ trang và nửa vũ trang; mở trường đào tạo cán bộ quân sự và chính trị; phát triển chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ kháng Nhật để chuẩn bị cuộc tổng khởi nghĩa cho kịp thời cơ.

-Thành lập Ủy ban Quân sự Cách mạng Bắc Kì để giúp đỡ toàn quốc về mặt quân sự

- Thành lập Khu giải phóng Việt Bắc và Ủy ban Lâm thời Khu giải phóng

- Đưa ra khẩu hiệu "Phá kho thóc, giải quyết nạn đói" làm dấy lên phong trào đánh chiếm kho thóc của Nhật để chia cho dân nghèo

Câu 12. Mặt trận Việt Minh ra đời đã tác động đã tác động như thế nào đến cao trào kháng Nhật cứu nước?

Trả lời:

Mặt trận Việt Minh ra đời đã lãnh đạo cao trào, tổ chức các cuộc đấu tran vũ trang khởi nghĩa từng phần ở các địa phương cùng với nhiều hoạt động như phá kho thóc Nhật, biểu tình, mít tinh,... để tập dượt cho quần chúng đấu tranh, giác ngộ quần chúng xây dựng căn cứ địa cách mạng và làm nòng cốt trong việc xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng

Trên đây là bài Cao trào Cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 được chúng tôi sưu tầm và giới thiệu. Ngoài ra các bạn có thể xem thêm chuyên mục Giải bài tập Lịch sử 9 mà VnDoc đã chuẩn bị để học tốt hơn môn Lịch sử lớp 9 và một số bài Giải bài tập Lịch Sử 9 ngắn nhất, Giải Vở BT Lịch Sử 9. Đồng thời các dạng đề thi học kì 1 lớp 9, đề thi học kì 2 lớp 9 mới nhất cũng sẽ được chúng tôi cập nhật. Mời các em học sinh, các thầy cô cùng các bậc phụ huynh tham khảo.