Sáng kiến kinh nghiệm: Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non

Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non

Bài Sáng kiến kinh nghiệm - Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non nhằm giúp các cô giáo có thêm kiến thức cũng như được tiếp xúc với các biện pháp chăm sóc, nuôi dạy con trẻ tốt và đặc biệt là giáo dục cho trẻ mầm non các kỹ năng sống cơ bản ở ngưỡng tuổi đầu đời. Bài sáng kiến kinh nghiệm mầm non này được chia sẻ bởi nhiều cô giáo dạy giỏi điển hình trên toàn quốc trong Sáng kiến kinh nghiệm - Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non. Tài liệu này bao gồm 03 mẫu sáng kiến kinh nghiệm hay nhất và chất lượng nhất.

I. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Kỹ năng sống là một tập hợp các kỹ năng mà con người có được thông qua giảng dạy hoặc kinh nghiện trực tiếp. Giáo dục kỹ năng cho trẻ mầm non là giáo dục cách sống tích cực, giúp trẻ biết xử lý hành vi của mình trong các tình huống khác nhau.

Kỹ năng sống của trẻ bao gồm rất nhiều kỹ năng như: Kỹ năng giao tiếp ứng xử, kỹ năng vệ sinh, kỹ năng thích ghi với môi trường, kỹ năng hợp tác chia sẻ, kỹ năng xử lý các tình huống.....

Dạy kỹ năng sống cho trẻ là truyền những kinh nghiệm sống của người lớn nhằm giúp trẻ có những kỹ năng như: Trẻ giao tiếp mạnh dạn hơn, vận dụng kiến thức của mình để giải quyết vấn đề khó khăn trong cuộc sống hàng ngày, trẻ có kỹ năng vệ sinh cá nhân, biết chia sẻ, hợp tác với bạn bè.

Trên thực tế trong xã hội hiện nay các gia đình thường trú trọng đến việc học kiến thức, không trú trọng đến kỹ năng sống của trẻ, coi đó là những cái không cần thiết, bên cạnh đó các bậc phụ huynh có rất ít thời gian để quan tâm đến con cái, chính vì vậy trẻ hay thu mình và chưa mạnh dạn với thế giới bên ngoài. Một số gia đình thì nuông chiều làm cho trẻ bất cứ việc gì trẻ yêu cầu, tạo cho trẻ có thói quen ích kỷ, ỷ nại, không quan tâm đến người khác, các kỹ năng của trẻ rất hạn chế. Điều này làm ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển nhận thức, tình cảm và sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt là hầu hết trẻ không có vốn kỹ năng sống.

Năm học ... - ... tôi được phân công phụ trách lớp mẫu giáo 4 - 5 tuổi Trung Tâm, qua thời gian được tiếp xúc với trẻ, tôi thấy đa số trẻ trong lớp còn hạn chế rất nhiều về vốn kỹ năng sống.

Nhiều trẻ còn nhút nhát chưa mạnh dạn giao tiếp, chia sẻ với bạn bè, cô giáo

Kỹ năng vệ sinh cá nhân như: Tự rửa tay bằng xà phòng, tự rửa mặt, rửa chân còn vụng về.

Kỹ năng hợp tác và chia sẻ trong hoạt động học và hoạt động chơi, trẻ chưa biết hợp tác với bạn để hoàn thành công việc, chưa biết chia sẻ với bạn bè trong lớp.

Giải quyết tình huống bất ngờ xảy ra còn kém.

Bên cạnh đó bản thân tôi còn hạn chế trong việc đưa ra các biện pháp , tình huống để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Đồng nghiệp trong trường còn lúng túng trong việc đưa ra các phương pháp dạy học phù hợp, và chưa đưa ra những biện pháp khắc phục cụ thể.

Là giáo viên mầm non tôi nhận thấy, việc rèn kỹ năng sống cho trẻ mầm non là một trong những mục tiêu quan trọng giúp cho trẻ phát triển toàn diện, là tiền đề gieo mầm hạt giống nhằm hình thành kỹ năng sống cho trẻ.

Qua một thời gian tìm tòi nghiên cứu, nhận thức được sâu sắc, ý nghĩa vai trò quan trọng trong việc giáo dục kỹ năng sống đối với sự phát triển của trẻ, bản thân tôi đã quyết định lựa chọn đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi.

2. Mục đích nghiên cứu

Đề tài: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi. nhằm giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, trẻ nhận biết được những điều tốt thì nên làm, những việc chưa tốt thì không làm, giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong cuộc sống.

3. Đối tượng nghiên cứu

Trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi .

4. Kế hoạch nghiên cứu

5. Phương pháp nghiên cứu

• Phương pháp nghiên cứu tài liệu
• Phương pháp thực hành trải nhiệm
• Phương pháp khảo sát
• Phương pháp thực tế
• Phương pháp quan sát, trò chuyện

II. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận của sáng kiến

Kỹ năng sống chính là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng năng lực hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, mạnh dạn, tự tin vững vàng trước mọi khó khăn thử thách.

Như chúng ta đã biết đối với tuổi mẫu giáo, hoạt động chủ đạo của trẻ chủ yếu là hoạt động chơi, trẻ thích được tìm tòi khám phá những cái mới lạ trong cuộc sống, muốn tự mình trải nhiệm, thử thách, bên cạnh đó đa số trẻ chưa có kỹ năng ứng phó, kỹ năng giao tiếp, chia sẻ... điều đó càng chứng minh hơn trong những năm gần đây với sự phát triển rộng rãi của kinh tế thị trường, mạng Internet phát triển trẻ chủ yếu là xem điện thoại, chơi điện tử, trẻ ít giao tiếp với mọi người, nên kỹ năng sống của trẻ ngày càng mất đi trong khi đó kỹ năng sống chính là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ hoàn thiện bản thân.

Ở lứa tuổi mẫu giáo, kỹ năng sống chiếm một vị trí hết sức quan trọng nó góp phần giúp trẻ hình thành và phát triển nhân cách con người, giúp trẻ học tập, lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội để trẻ vận dụng trong cuộc sống sau này. Trong xã hội hiện nay, kiến thức của con người ngày càng phát triển và mở rộng, từng cá nhân, nếu không được bồi dưỡng, cập nhật thông tin thường xuyên sẽ trở thành lạc hậu. Bên cạnh đó, yêu cầu về chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ ngày càng cao.

Xuất phát từ những đặc điểm trên là một giáo viên, tôi thiết nghĩ, cần nắm vững đặc điểm tâm lý của trẻ, nắm vững nội dung chương trình để lựa chọn các hoạt động và giáo viên phải có kiến thức, kỹ năng về chăm sóc giáo dục trẻ, tổ chức các hoạt động cho trẻ được trải nghiệm, được trao đổi, thực hành, nội dung giáo dục phải đơn giản gần gũi với trẻ. Điều quan trọng giúp trẻ cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới qua việc phát triển kỹ năng cho trẻ. Nếu chỉ suy ngẫm và trò truyện thì chưa đủ cần phải ứng dụng vào thực tế.

Từ ý tưởng đó tôi đã đi sâu vào đề tài “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi”.

2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến

Năm học ... - ... Tôi được nhà trường phân công dạy lớp mẫu giáo 4 -5 tuổi B Trung Tâm trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy sự cần thiết khi chọn đề tài: “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi”

Trong khi thực hiện thì bản thân tôi có rất nhiều thuận lợi đó là: Cơ sở vật chất lớp học, không gian, diện tích, ánh sáng, lớp học sạch đẹp, thoáng mát, có công trình vệ sinh nước sạch đảm bảo, trong lớp có đồ dùng được trang cấp. Vì thế tạo được sự tin tưởng và yên tâm của các bậc cha mẹ khi gửi trẻ đến lớp.

Được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Ban giám hiệu nhà trường về việc tăng cường các điều kiện để nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ để đạt hiệu quả tốt nhất.

Trẻ đã được học qua lớp mẫu giáo bé nên trẻ rất hào hứng, sôi nổi với các hoạt động do cô tổ chức, lĩnh hội nhanh các kiến thức cô giáo truyền đạt.

Phụ huynh luôn quan tâm đến trẻ, tích cực tham gia vào các hoạt động của nhà trường, của nhóm lớp.

Giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn theo quy định, được tập huấn về nội dung một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non.

Bên cạnh những điều kiện thuận lợi trên, bản thân tôi còn gặp không ít khó khăn khi thực hiện như: Nhiều trẻ còn nhút nhát chưa hứng thú tích cực tham gia các hoạt động.

Nhiều phụ huynh chưa quan tâm đến con em của mình, luôn muốn con mình được học chữ, học số, coi nhẹ việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

Trẻ được sống trong môi trường quá bao bọc khiến trẻ quen dựa dẫm, không có tính tự lập, ích kỷ, không biết chia sẻ, hòa đồng giúp đỡ bạn bè, trẻ không biết vệ sinh cá nhân tự phục vụ mình, không biết xử lý khi gặp tình huống.

Qua khảo sát thì số trẻ đạt được trên lớp như sau:

3. Các sáng kiến đã được sử dụng để giải quyết vấn đề

Để thực hiện đề tài: “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi” tại lớp mẫu giáo 4 - 5 tuổi B Trung Tâm năm học ………….. Tôi đã lựa chọn những nội dung như sau:

Xây dựng môi trường “Lấy trẻ làm trung tâm”

Tạo tình huống cụ thể

Giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trong ngày

Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đưa vào các chủ đề.

Kết hợp với phụ huynh trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ

Để thực hiện các nội dung công việc trên tôi đã sử dụng các biện pháp sau:

Biện pháp 1: Xây dựng môi trường “lấy trẻ làm trung tâm”

Đối với năm học ... - ..., nhà trường và chuyên môn đã xây dựng kế hoạch theo sự chỉ đạo của phòng giáo dục, trong đó có kế hoạch “xây dựng môi trường Lấy trẻ làm trung tâm”. Chú trọng đến việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong mọi hoạt động trong ngày thông qua hoạt động học, hoạt động chơi, hoạt động ăn, ngủ….. trẻ được trải nghiệm những hoạt động trong cuộc sống nên trẻ hứng thú, và rất thích bắt chước làm những việc của người lớn khi được cô hướng dẫn vì thế việc dạy trẻ trong giờ học thôi vẫn chưa đủ mà cần phải được cho trẻ hoạt động ở mọi lúc mọi nơi đồng thời giáo viên cần phải tu dưỡng học hỏi để tìm ra những sáng kiến hay giúp ích trong việc truyền thụ kiến thức cho trẻ.

Ở lứa tuổi mầm non hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, để xây dựng một hoạt động mà trẻ vừa được chơi, vừa được học, được tìm tòi, phát huy sáng tạo, tư duy.

Vì vậy tôi đã nghiên cứu và đưa ra những hình thức tổ chức hoạt động “Lấy trẻ làm trung tâm” như sau:

Cô nên chỉ tạo ra các tình huống cho trẻ tự thảo luận theo nhóm hoặc theo tổ sau đó cô là người gợi ý hướng dẫn và cho trẻ tìm tòi khám phá bằng cách cô chỉ đặt ra câu hỏi gợi mở cho trẻ, trợ giúp cho trẻ không nên làm thay trẻ hoặc nói hộ cho trẻ có như vậy trẻ mới được khám phá hoạt động, trẻ sẽ nhớ lâu hơn và gióp trẻ có được kiến thức sâu rộng hơn.

Hoạt động “Lấy trẻ làm trung tâm” là trẻ sẽ được trải nhiệm, được giao tiếp, trao đổi, suy ngẫm, khám phá, tìm tòi.

Ví dụ: Hoạt động góc chơi phân vai nấu ăn, bán hàng

Trẻ được tự do thảo luận tự nhận vai chơi bác nấu ăn, người đi mua hàng, người băm thịt, người nhặt rau, người làm bánh….

Biện pháp 2: Tạo tình huống cụ thể

Đối với trẻ mầm non trẻ rất dễ nhớ và cũng dễ quên, trước đây giáo viên thường giáo dục trẻ nhận biết một số nguy cơ không an toàn và cách phòng tránh qua lời nói, nhắc nhở, dặn dò trẻ thông qua các hoạt động học, vui chơi, sinh hoạt. Với biện pháp như vậy tôi thấy không đạt hiệu quả cao vì giáo dục xong trẻ có thể quên ngay và không nhớ lâu, vì thế tôi thiết nghĩ mình phải tìm ra phương pháp để cho trẻ nhớ lâu hơn, đó chính là phương pháp giáo dục tạo tình huống để trẻ được đưa ra những ý kiến, suy nghĩ và cách giải quyết của trẻ khi gặp tình huống khó khăn.

Ví dụ trong câu truyện “Dê con nhanh trí” trước đây giáo viên thường giáo dục trẻ khi ở nhà một mình không được mở cửa cho người lạ, hoặc giáo dục trẻ trong nội dung bài hát “Đàn vịt con” khi đi đến nơi đông người, thì phải đi theo bố mẹ không chạy lung tung kẻo bị lạc. Nhưng chưa đưa ra tình huống nếu bị lạc thì con phải làm như thế nào? Để trẻ phát triển kỹ năng tự giải quyết vấn đề tôi đưa ra tình huống và yêu cầu trẻ phải đưa ra cách giải quyết của mình, như vậy trẻ sẽ nhớ lâu. Với tình huống nếu như trẻ ở nhà một mình, có một người lạ đến gõ cửa thì trẻ sẽ làm như thế nào?

Tôi cho trẻ suy nghĩ cách giải quyết, nêu ý kiến, cô gợi mở cho trẻ hiểu người xấu đến hại trẻ, ăn trộm đồ dùng trong gia đình cũng có thể là người thân như: người thu tiền điện, bác hàng xóm, bạn của bố mẹ…

Cô kết luận các con sẽ không được mở cửa cho bất cứ ai khi các con ở nhà một mình, kể cả người đó thân quen với bố mẹ của mình.

Trong xã hội hiện nay, nhiều kẻ xấu lợi dụng sơ hở của các bậc phụ huynh, sự ngây thơ của trẻ em, nên tệ nạn bắt cóc trẻ em thường xảy ra tại nhiều nơi chính vì vậy tôi tạo tình huống trẻ bị lạc giữa chốn đông người như ở chợ, hoặc được bố mẹ đưa đi tham quan, hay đi chơi siêu thị.

Cô hỏi trẻ khi bị lạc con sẽ làm như thế nào?

Trẻ đưa ra ý kiến của mình

Tình huống 1:

+ Trẻ sợ quá khóc to

Cô nói: Khi bị lạc mà khóc thì sẽ không tìm được mẹ, ngược lại kẻ xấu sẽ lợi dụng bắt cóc các con, vì vậy lúc này các con phải dũng cảm, bình tình thì mới tìm được mẹ.

Tình huống 2:

+ Các con đi theo người lạ

Cô nói: Các con không được đi theo người lạ, chạy lung tung , vì người lạ chưa chắc đã là người tốt nên các con sẽ không tìm được ba, mẹ.

Tình huống 3:

+ Đứng một chỗ gọi to tên bố, mẹ

Gọi to tên mẹ để mẹ nghe tiếng đến đón mình

Hình ảnh bé đứng gọi to

+ Tìm người tin cậy như chú công an, bảo vệ, nhân viên.

Dạy trẻ nhớ số điện thoại của bố, mẹ, đọc to số điện thoại của bố, mẹ cho cô và các bạn cùng nghe.

Từ những tình huống cụ thể gần gũi dễ xảy ra trong cuộc sống đối với trẻ, và bằng cách trẻ được thảo luận, suy nghĩ, vận dụng vốn hiểu biết của mình để giải quyết vấn đề, đó chính là kinh nghiệm của người lớn truyền lại cho trẻ và trẻ sẽ có nhiều vốn kiến thức, cũng như kỹ năng sống của trẻ được hình thành.

Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trong ngày

Đối với trẻ mầm non, rèn kỹ năng sống cho trẻ là rèn kỹ năng ứng xử các tình huống trong cuộc sống, kỹ năng hoạt động theo nhóm, ý thức bảo vệ sức khỏe, phòng chống tai nạn, rèn kỹ năng ứng xử văn hóa. Trong khi đó trẻ mẫu giáo kinh nghiệm sống chưa có, đặc biệt là trẻ 4 - 5 tuổi việc phòng chống tai nạn, xử lý tình huống còn gặp nhiều khó khăn, trẻ ngây thơ chưa nhận biết được mối nguy hiểm trong xã hội. chính vì thế việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ phải thực hiện mọi lúc, mọi nơi, trong tất cả các hoạt động trong ngày.

+ Giờ đón trẻ, trả trẻ

Cô giáo dục trẻ đến lớp biết lễ phép chào cô, chào bố, mẹ để vào lớp, hướng dẫn trẻ biết cất đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định.