Soạn bài Nhớ rừng lớp 9 Chân trời sáng tạo
Soạn Văn 9 Nhớ rừng
Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc
Nghiêm cấm các hành vi sao chép với mục đích thương mại.
A. Chuẩn bị đọc Nhớ rừng
Theo em, trong những trường hợp nào, con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình? Hãy chia sẻ câu trả lời của em với các bạn.
Trả lời:
Gợi ý những trường hợp con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình:
- Khi những khoảnh khắc tốt đẹp trong quá khứ đã trôi qua và không bao giờ có thể lặp lại hay tái hiện thêm một lần nữa
- Khi những địa điểm, con người cùng em tạo nên quá khứ tuyệt vời ấy đã thay đổi, rời đi xa không thể gặp lại được nữa
- Khi em nhìn thấy, gặp gỡ một hình ảnh có liên hệ mật thiết với quá khứ, khiến em tức cảnh sinh tình, nhớ về quá khứ tốt đẹp
B. Trải nghiệm cùng văn bản Nhớ rừng
Theo dõi 1 trang 120 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Chú ý những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ.
Trả lời:
Những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ: gậm, khối căm hờn, trong cũi sắt, nằm dài, khinh lũ người, nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, làm trò lạ mắt thứ đồ chơi, ngang bầy gấy dở hơi.
Tưởng tượng 2 trang 121 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Em hình dung thế nào về cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ trong đoạn thơ này?
Trả lời:
Cuộc sống "những ngày xưa" của con hổ trong đoạn thơ vừa rất tự do, sung sướng và hạnh phúc, có thể thoải mái làm những gì mình thích, sống theo bản năng và mong muốn của bản thân, tự do tung hoành, làm chủ chốn sơn lâm...
Suy luận 3 trang 121 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Cách thể hiện nỗi “nhớ rừng” của con hổ trong đoạn thơ này có gì khác so với các đoạn thơ trước?
Trả lời:
| Đoạn thơ trước | Đoạn thơ này |
| - Nỗi "nhớ rừng" thể hiện qua sự u uất, căm phẫn, chán nản với hiện tại | - Nỗi "nhớ rừng" thể hiện trực tiếp, mãnh liệt, nồng cháy hơn qua những nỗi nhớ về quá khứ oai hùng |
Suy luận 4 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Các dòng thơ: - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?, - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! gợi cảm xúc gì của con hổ?
Trả lời:
Các câu thơ trên gợi cảm xúc: đau thương, tiếc nuối, xót xa về quá khứ huy hoàng của con hổ
C. Suy ngẫm và phản hồi Nhớ rừng
Câu 1 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Giải thích hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản.
Trả lời:
- Hoàn cảnh "nhớ rừng" của con hổ: cuộc sống hiện tại của con hổ giống như một tù nhân bởi nó bị bắt nhốt vào trong sở thú, giam trong cũi sắt, tách biệt với thế giới tự do ở chốn đại ngàn
- Lí do "nhớ rừng" của con hổ:
- Con hổ căm ghét cuộc sống tù túng, chật hẹp, bí bách trong cũi sắt, bị xem ngang hàng với những con vật mà nó vẫn khinh thường
- Con hổ nuối tiếc những ngày tháng sống tự do, oanh liệt, được là chúa tế rừng xanh
Câu 2 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Phân tích tâm trạng của con hổ trong đoạn 1, 2 và trả lời các câu hỏi:
a. Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm gì khác biệt; sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật như thế nào?
b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét những gì?
Trả lời:
a) Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm khác biệt như sau:
| Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn | Cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú |
| - Tù túng, vô vị, nhục nhã, tiếc nuối | - Tung hoành, vẻ vang, lẫm liệt, tự do |
|
- Dẫn chứng:
|
- Dẫn chứng:
|
|
→ Sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật như sau: - Kết hợp miêu tả, biểu cảm giúp tô đậm sự khác biệt giữa hai không gian sống trước đây và hiện tại - Sử dụng nghệ thuật đối lập giúp khắc họa sự khác biệt về vị thể, cảnh sống của con hổ giữa quá khứ và hiện tại - Sử dụng hình ảnh, vần, nhịp, ngắt dòng:
|
|
b) Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét những điều sau:
| Niềm yêu quý | Niềm khinh ghét |
|
- Vị thể của chúa tế sơn lâm - Sự tự do trong không gian rộng lớn, khoáng đạt của chốn đại ngàn đầy hoa thơm cỏ dại - Quá khứ oanh liệt, hào hùng |
- Cảnh sa sút, mất đi vị thế của chúa tể sơm lâm (chịu cảnh ngang bầy với các con vật mà tác giả quên đi, lệ thuộc lũ người ngạo mạn...) - Chịu cảnh sống tù hãm, nhục nhằn - Chịu sống trong không gian tầm thường, giả dối |
Câu 3 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn và thể hiện cảm xúc của con hổ trong đoạn 3.
Trả lời:
Phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn trong đoạn 3 như sau:
- Không gian đại ngàn được miêu tả với hai đặc điểm chính như sau:
- Không gian được tái hiện lại qua nỗi nhớ của con hổ, một đại ngàn rộng lớn, bao la đã hoàn toàn nằm lại trong quá khứ, đối lập với hiện tại
- Không gian đại ngàn được miêu tả trong sự đối lập với không gian sở thú chật hẹp, giả dối
→ Hai đặc điểm trên tạo sự đối lập gay gắt:
- giữa quá khứ tự do, oanh liệt và hiện tại sống trong ngục tù, bi thảm
- giữa đại ngàn hùng vĩ, tráng lệ với vườn thú chật hẹp giả tạo
→ Làm cho bức tranh đại ngàn trong kí ức con hổ hiện lên càng thêm tráng lệ, tươi đẹp
- Các biện pháp tu từ được sử dụng: điệp từ điệp ngữ, điệp cấu trúc câu, các hình ảnh ẩn dụ, nhân hóa... cũng góp phần khiến cho bức tranh đại ngàn được khắc họa càng thêm hào hùng, tráng lệ
Phân tích nghệ thuật thể hiện cảm xúc của con hổ trong đoạn 3 như sau:
- Cùng với sự đối lập giữa quá khứ tự do, oanh liệt và hiện tại tù ngục, bi thảm; đối lập giữa đại ngàn (hùng vĩ, tráng lệ) với vườn thú (chật hẹp, giả tạo) → Làm nổi bật sự nhớ tiếc đại ngàn, nuối tiếc những ngày tháng đã qua một cách sâu sắc và mãnh liệt
- Nỗi nhớ rừng trở nên thiết tha và cháy bỏng hơn thông qua các câu hỏi tu từ có kết hợp biện pháp điệp (Nào đâu những đêm trăng, Đâu những ngày mưa, Đâu những chiều...)
- Nỗi nhớ rừng bộc lộc trực tiếp và mạnh mẽ qua câu hỏi tu từ được tách thành một lời thoại của con hộ: "Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu"
Câu 4 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của ai? Theo đó, “nhớ rừng” thực chất là nhớ về những điều gì?
Trả lời:
- Ẩn sau nỗi nhớ rừng của con hổ là nỗi nhớ của con người. Đó là nỗi nhớ của chính tác giả và những người có cùng cảnh ngộ, tâm sự trong đời sống giống ông: đó là cảnh ngộ lạc lõng với nơi mình đang sống hiện tại, bị đem ra làm trò mua vui cho thiên hạ
- "nhớ rừng" thực chất là nỗi nhớ về quá khứ vàng son, oanh liệt, nhớ về những thứ tốt đẹp đã mất đi, là nỗi nhớ về cuộc sống tự do: tự do sống, tự do thể hiện bản thân
Câu 5 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Hình tượng con hổ “nhớ rừng” trong bài thơ được xây dựng bằng biện pháp nghệ thuật nào? Việc sử dụng biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng như thế nào?
Trả lời:
- Hình tượng con hổ “nhớ rừng” trong bài thơ được xây dựng bằng hai biện pháp nghệ thuật:
- Biện pháp tu từ nhân hóa (làm cho con hổ có tính cách, có tâm sự, nỗi lòng như con người)
- Biện pháp tu từ ẩn dụ (mượn nỗi nhớ rừng của con hổ để nói về sự tiếc thương quá khứ của con người trong bối cảnh nước mất nhà tan)
- Tác dụng của biện pháp nghệ thuật: khiến cho hình tượng nhân vật con hổ trở nên sống động hơn, đồng điệu với số phận, cảnh ngộ, tâm trạng của con người. Từ đó giúp tác giả thể hiện những tình cảm, cảm xúc thầm kín của con người lúc bấy giờ (đang chịu cảnh bị giặc ngoại xâm đô hộ, mất đi độc lập) - điều mà không thể nói thẳng, nói trực tiếp trên văn đàn.
Câu 6 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Nêu chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Trả lời:
- Chủ đề của văn bản: sự căm ghét, chán nản trước thực tại tầm thường, đau khổ và niềm khao khát tự do mãnh liệt
- Cảm hứng chủ đạo của văn bản: thể hiện tiếng nói cảm thông sâu sắc đối với nỗi đau buồn trước thực tại tù túng, bức bách; cùng niềm khao khát tự do mãnh liệt của những số phận bị ép rơi vào cảnh ngộ bị cướp đi tự do như con hổ trong sở thú
- Thông điệp của văn bản: Việc mất đi tự do và những điều tốt đẹp từng có trong quá khứ chính là bi kịch đau thương nhất của loài người. Từ đó, khuyên nhủ người đọc hãy biết trân quý và bảo vệ tự do bằng mọi giá. Đừng để mất đi rồi lại than vãn, tiếc nuối, xót xa như con hổ trong sở thú nhớ về rừng già và những tháng ngày tự do.
Câu 7 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Phát biểu cảm nhận của em về cách xưng hô và tình cảm, cảm xúc của con hổ qua âm điệu của thể thơ tám chữ trong bài thơ.
Trả lời:
- Cảm nhận về cách xưng hô: Con hổ trong bài thơ xưng hô bằng ngôi thứ nhất, sử dụng đại từ "ta" chứ không phải đại từ "tôi" thường gặp.
→ Cách xưng hô này cho thấy nhân vật con hổ có ý thức và thế giới tâm tưởng. Nó biết mình là ai, biết mình từng có những gì, biết vị trí của bản thân.
→ Từ đó, nó biết đau khổ, nhục nhã, phẫn uất với hoàn cảnh hiện tại của mình
- Cảm nhận về tình cảm, cảm xúc của con hổ:
- Con hổ có nhiều cung bậc tình cảm, cảm xúc giống như con người (có lúc nó đau khổ, buồn chán với thực tại tù túng, có lúc nó khao khát mãnh liệt được trở về với tự do, có lúc nó nhớ nhung da diết về tháng ngày tự do trong quá khứ)
→ Sự đa dạng về cảm xúc ấy đến từ sự ẩn dụ phía sau nhân vật con hổ (những số phận bất hạnh trong xã hội lúc bấy giờ)
- Bài thơ viết theo thể thơ 8 chữ:
- Chủ yếu gieo vần chân theo từng cặp vần bằng - trắc luân phiên (tan- ngàn; bừng - rừng; gắt - mật...)
- Giọng thơ, nhịp thơ vừa tha thiết, da diết vừa khỏe khoắn, khoan thai
- Sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh kì vĩ, tráng lệ (đêm vàng bên bờ suối, bình minh cây xanh nắng gội, chiều mưa chuyển động bốn phương ngàn...)
→ Các yếu tố trên của thể thơ tám chữ góp phần thể hiện sâu sắc hơn, đào sâu hơn vào những cung bậc tình cảm, cảm xúc của con hổ
Câu 8 trang 122 Ngữ Văn 9 Tập 2 Chân trời sáng tạo: Kẻ bảng sau vào vở, nêu một trong những biểu hiện về sự phù hợp giữa các yếu tố hình thức (thể thơ, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ, vần, nhịp) trong việc biểu đạt nội dung của văn bản:
|
Yếu tố hình thức |
Đặc điểm |
Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung |
|
Thể thơ |
Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp |
Phù hợp để... |
|
Hình ảnh, từ ngữ |
||
|
Biện pháp tu từ |
||
|
Vần, nhịp |
Trả lời:
|
Yếu tố hình thức |
Đặc điểm |
Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung |
|
Thể thơ |
Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp |
Phù hợp để biểu đạt dòng cảm xúc tha thiết, nhiều cung bậc tình cảm của con hổ (nỗi nhớ mong, khao khát về quá khứ tự do, tươi đẹp; nỗi căm phẫn, chán ghét với thực tại bị giam cầm) |
|
Hình ảnh, từ ngữ |
Sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh kì vĩ, tráng lệ |
Phù hợp để khắc họa rõ nét sự đối lập giữa rừng già rộng lớn, hùng vĩ, phóng khoáng, tự do với sở thú chật hẹp, nhỏ bé, tù túng, giả dối |
|
Biện pháp tu từ |
Sử dụng đa dạng các biện pháp tu từ (điệp ngữ, nhân hóa, ẩn dụ, câu hỏi tu từ) |
Phù hợp để khắc họa một cách sinh động và đào sâu hơn thế giới nội tâm với nhiều cảm xúc và nhiều suy tư trăn trở của con hổ (ẩn dụ cho cảm xúc, suy tư của những con người sống trong bối cảnh đất nước bị cướp đi tự do lúc bấy giờ) |
|
Vần, nhịp |
Chủ yếu gieo vần chân theo từng cặp vần bằng - trắc luân phiên |
Phù hợp để tạo nên âm điệu da diết, kết nối giữa các câu thơ, từ đó khắc họa những cảm xúc đa dạng, tuy trái ngược nhưng liên kết với nhau chặt chẽ, luôn song hành cùng nhau (sự song hành giữa khao khát hướng về tự do và nỗi bất lực, đau khổ khi đọa đày trong thực tại) |
