Khoa học tự nhiên 9 Bài 27: Di truyền liên kết và liên kết với giới tính

1. Nếu tính trạng màu thân và tính trạng chiêu dài cánh phân li độc lập với nhau thì như thí nghiệm của Menđen ta có:

+ F2: 9 xám, dài : 3 xám, cụt : 3 đen, dài : 1 đen, cụt

+ Lai phân tích Fa: 1xám, dài : 1 xám, cụt : 1 đen, dài : 1 đen, cụt

2. So với dự đoán thì kết quả của Moocgan có số lượng kiểu hình ở đời con giảm

ở đời con chỉ xuất hiện 2 kiểu hình giống bố mẹ mà không xuất hiện biến dị tổ hợp.

=> có thể giải thích là do gen quy định 2 tính trạng này không phân li độc lập mà di truyền liên kết với nhau.

- TN của Moocgan không tuân theo quy luật phân li độc lập của Menđen. Vì:

ở Fa: dài/cụt = 1/1 ; xám/đen = 1/1

theo Menđen thì (1:1)(1:1) = 1:1:1:1, tức là 4 KH với tỉ lệ bằng nhau.

Nhưng ở TN này, Moocgan chỉ thu được 2 KH với tỉ lệ 1:1

- Con đực F1 mang kiểu hình trội, con cái mang kiểu hình lặn => được gọi là phép lai phân tích

=> Nhằm mục đích xác định KG của con lai F1

- Tỉ lệ Fa chỉ xuất hiện 2 kiểu hình giống bố mẹ và ít tổ hợp hơn so với Menđen. tính trạng thân xám luông di truyền cùng tính trạng cánh dài, tính trạng thân đen luôn di truyền cùng tính trạng cánh cụt.

=> 2 tính trạng này di truyền liên kết với nhau

=> gen quy định 2 tính trạng này nằm trên 1 NST

- Di truyền liên kết là hiên tượng 1 nhóm tính trạng được di truyền cùng nhau được quy định bởi các gen trên cùng 1 NST.

- Tỉ lệ ruồi thân xám, cánh dài sẽ chiếm tỉ lệ lớn nhất vì F1 tất cả đều thân xám, cánh dài => tính trạng thân xám, cánh dài là tính trạng trội so với tính trạng thân đen, cánh ngắn.

- Sự tạo thành giao tử ở ruồi giấm thể hiện ở hình 27.5.

- VD 1: gen A liên kết với gen B, a liên kết với b

AB/ab phát sinh giao tử thì tạo 2 giao tử: AB,ab

- VD 2: gen A, B, c, d cùng nằm trên 1 NST tạo nhóm gen liên kết là ABcd

- VD3: ruồi giấm có 2n = 8 => số nhóm gen liên kết = n = 4

- muốn phát hiện 2 gen liên kết hay phân li độc lập:

+ ta đem lai 2 dòng thuần chủng tương phản về 2 tính trạng tương ứng thu được F1

+ Cho F1 tự thụ phấn hay giao phối với nhau hoặc lai phân tích và đối chiếu với kết quả thí nghiệm của Menđen, Moocgan.

- Cơ thể AB/ab cho 2 loại giao tử: AB = ab = 1/2

- Cơ thể Ab/aB cho 2 loại giao tử: Ab = aB = 1/2

- Vì F1 100% thân cao, hạt trong

=> thân cao, hạt trong là trội so với thân thấp, hạt đục.

F2: dị hợp 2 cặp gen

- Ở F2 có: cao/ thấp = 3/1 ; trong/ đục = 3/1

ở F2 chỉ xuất hiện 2 KH giống P và có tỉ lệ 3 cao, hạt trong : 1 thấp, hạt đục ≠ (3 cao : 1 thấp) (3 trong : 1 đục)

=> 2 cặp tính trạng trên di truyền liên kết

=> P: AB/AB x ab/ab

G: AB ab

F1: AB/ab

F1x F1: AB/ab x AB/ab

G: AB,ab AB,ab

F2: 1AB/AB : 2AB/ab : 1ab/ab

3 cao, hạt trong : 1 thấp, hạt đục

- Vì F1 100% thân xám, cánh dài

=> thân xám, cánh dài trội hoàn toàn so với thân đen, cánh ngắn

F1 dị hợp về 2 cặp gen

- Ở F2 có: xám/ đen = 3/1 ; dài/ngắn = 3/1

chỉ xuất hiện 3 KH (phân li độc lập sẽ xuất hiện 4 KH) với tỉ lệ

1 xám, ngắn : 2 xám, dài : 1 đen, dài ≠ (3 xám : 1 đen)(3 dài : 1 ngắn)

=> 2 gen liên kết chéo với nhau:

=> P: Ab/Ab x aB/aB

G: Ab aB

F1: Ab/aB (100% xám, dài)

F1 x F1: Ab/aB x Ab/aB

G: Ab,aB Ab,aB

F2: 1Ab/Ab : 2 Ab/aB : 1aB/aB

1 xám, ngắn : 2 xám, dài : 1 đen, dài

Muốn biết gen gây bệnh ở người do gen lặn trên NST giới tính hay trên NST thường quy định ta cần chú ý:

+ Nếu gen lặn trên NST giới tính X thì số người bị bệnh ở nam nhiều hơn ở nữ. Nếu bố mắc bệnh thì con gái sẽ mang gen gây bệnh.

+ Nếu gen lặn trên NST thường thì số người nam và nữ mắc bệnh là như nhau. Nếu bố mắc bệnh thì con gái và con trai đều mang gen gây bệnh.

- em trai của mẹ mắc bệnh có KG: X^mY

=> mẹ có thể có KG: X^MX^M hoặc X^MX^m

- Chồng bình thường có KG: X^MY

=> Nếu con trai mắc bệnh thì mẹ có KG là X^MX^m với tỉ lệ 1/2

=> cặp vợ chồng này sinh con trai mắc bệnh là 1/4.1/2 = 1/8

sử dụng phép lai thuận nghịch:

+ thuận: con đực mắt nâu x con cái mắt đỏ

+ nghịch: con đực mắt đỏ x con cái mắt nâu

=> quan sát kết quả

+ nếu kết quả của phép lai thuận nghịch giống nhau thì gen nằm trên NST thường

+ nếu kết quả của phép lai thuận nghịch khác nhau thì gen nằm trên NST giới tính.

- các gen nằm trên NST giới tính có thể tồn tại thành từng cặp ở giới đồng giao tử (XX) hoặc không tồn tại thành từng cặp (XY)

=> phân bố không đều ở 2 giới

=> phép lai thuận nghịch với gen trên NST giới tính sẽ cho kết quả khác nhau

- các gen trên NST thường luôn tồn tại thành từng cặp

=> phân bố đều ở 2 giới

=> phép lai thuận nghịch giống nhau

- Hình 27.6 và 27.7:

+ Sự khác nhau là do gen nằm trên NST giới tính.

- Di truyền liên kết với giới tính là hiện tượng 1 nhóm tính trạng được di truyền cùng giới tính do gen nằm trên NST giới tính quy định.

- Đặc điểm nhận biết di truyền liên kết với giới tính:

+ sự biểu hiện tính trạng ở 2 giới khác nhau

+ kết quả phép lai thuận nghịch khác nhau

- Dấu hiệu nhận biết gen nằm trên NST Y:

+ phép lai thuận nghịch khác nhau

+ biểu hiện tính trạng không đều ở 2 giới

+ di truyền thẳng (bố mang gen sẽ truyền cho con trai)