Trong cơ thể sống các chất có đặc tính chung kị nước

Ôn tập môn Hóa học 10

VnDoc xin giới thiệu bài Trong cơ thể sống các chất có đặc tính chung kị nước được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp lí thuyết trong chương trình giảng dạy. Nội dung tài liệu sẽ giúp các bạn học sinh học tốt môn Hóa học lớp 10 hiệu quả hơn. Mời các bạn tham khảo.

Câu hỏi: Trong cơ thể sống các chất có đặc tính chung kị nước

Tinh bột, glucozơ, mỡ, fructôzơ.
Mỡ, xenlulôzơ, phốtpholipit, tinh bột.
Sắc tố, vitamin, sterôit, phốtpholipit, mỡ.
Vitamin, sterôit, glucozơ, cácbohiđrát.

Trả lời:

Đáp án đúng: C. Sắc tố, vitamin, sterôit, phốtpholipit, mỡ.

Giải thích:

Sắc tố, vitamin, sterôit, phốtpholipit, mỡ đều có tính kị nước do chúng đều có bản chất là lipit.

Lipit có cấu tạo từ 3 nguyên tố C, H, O (nhưng tỉ lệ H và O khác tỉ lệ của cacbohidrat) được nối với nhau bằng các liên kết hoá trị không phân cực => có tính kị nước

I. Lipit là gì?

– Khái niệm Lipit: Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ không phân cực.

– Về mặt cấu tạo, phần lớn Lipit là các este phức tạp bao gồm chất béo (còn gọi là triglixerit), sáp, steroit và phopholipit,…

II. Tính chất vật lí của chất béo

1. Chất béo là gì?

- Khái niệm: Chất béo là trieste của glixerol với axit béo (các axit monocacboxylic có số chẵn C không phân nhánh) gọi chung là triglixerit hay triaxylglixerol.

– Chất béo động vật: Glixerit của axit no panmitic, stearic nên ở thể rắn.

– Chất béo thực vật: Glixerit của axit chưa no oleic nên ở thể lỏng.

- Một số chất béo thường gặp:

+) Axit panmitic: C₁₅H₃₁COOH

+) Axit stearic: C₁₇H₃₅COOH

+) Axit oleic: C₁₇H₃₃COOH (có 1 nối đôi)

+) Axit linoleic: C₁₇H₃₁COOH (2 nối đôi)

+) Axit linolenoic: C₁₇H₂₉COOH (3 nối đôi)

2. Tính chất vật lí của chất béo

– Các triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo no thường là chất rắn ở nhiệt độ phòng, chẳng hạn như mỡ động vật (mỡ bò, mỡ cừu,…). Các triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo không no thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và được gọi là dầu. Nó thường có nguồn gốc thực vật (dầu lạc, dầu vừng,…) hoặc từ động vật máu lạnh (dầu cá).

– Chất béo chứa các gốc axit béo no (mỡ động vật) thường ở dạng rắn, còn chất béo chứa các gốc axit không no (dầu thực vật) ở dạng lỏng.

– Chất béo không tan trong nước, nhẹ hơn nước, nhưng tan được trong các dung môi hữu cơ như benzen, rượu, xăng, ete,…

III. Tính chất hóa học của chất béo

1. Phản ứng thủy phân của chất béo trong môi trường axit

– Trong công nghiệp, phản ứng trên được tiến hành trong nồi hấp ở 220℃ và 25 atm.

– Ví dụ: phương trình hoá học

(CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅ + 3H₂O (H+,t0,p) → 3CH₃[CH₂]₁₆COOH + C₃H₅(OH)₃

(CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅ : tristearin

3CH₃[CH₂]₁₆COOH : axit stearic

C₃H₅(OH)₃: Glixerol

2. Phản ứng xà phòng hóa của chất béo

– Khi đun nóng với dung dịch kiềm (NaOH hoặc KOH) thì tạo ra glixerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Muối natri hoặc kali của các axit béo chính là xà phòng.

– Ví dụ: phương trình hóa học

(CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅ + 3NaOH (H+;to;p) → 3CH₃[CH₂]₁₆COONa + C₃H₅(OH)₃

(CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅: tristearin

3CH₃[CH₂]₁₆COONa: natri stearat

C₃H₅(OH)₃: Glixerol

– Phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm được gọi là phản ứng xà phòng hóa. Phản ứng xà phòng hóa xảy ra nhanh hơn phản ứng thủy phân trong môi trường axit và không thuận nghịch.

– Chỉ số xà phòng hóa: là số mg KOH dùng để xà phòng hóa hoàn toàn 1 gam lipit (tức là để trung hòa axit sinh ra từ sự thủy phân 1 gam lipit).

– Chỉ số axit: số mg KOH dùng để trung hòa axit tự do có trong 1 mg lipit.

3. Phản ứng cộng hidro (hiđro hóa) của chất béo

– Lipit lỏng có gốc axit là không no, để chuyển thành lipit rắn, ta cho tác dụng với H2 có niken làm xúc tác trong nồi hấp.

(C17H33COO)3C3H5 (lỏng) + 3H2 Ni,175−1900C→→Ni,175−1900C (C17H35COO)3C3H5 (rắn)

– Để đánh giá mức độ không no của lipit, người ta dùng:

– Chỉ số iot: là số gam iot có thể cộng vào 100 gam lipit.

4. Phản ứng oxi hóa của chất béo

– Nối đôi C = C ở gốc axit không no của chất béo bị oxi hóa chậm bởi oxi không khí tạo thành peoxit, chất này bị phân hủy thành các sản phẩm có mùi khó chịu. Đó là nguyên nhân của hiện tượng dầu mỡ để lâu bị ôi.