Phản ứng xà phòng hóa là gì? Phản ứng xà phòng hóa chất béo

Xà phòng hóa hoàn toàn

Phản ứng xà phòng hóa là gì?Phản ứng xà phòng hóa chất béo được VnDoc biên soạn tổng hợp gửi tới bạn đọc. Nội dung tài liệu giúp các bạn hiểu được khái niệm về phản ứng xà phòng hóa là gì. Từ đó vận dụng làm các dạng bài tập liên quan.

1. Xà phòng là gì?

Xà phòng là hỗn hợp muối natri hoặc muối kali của acid béo có thêm một số chất phụ gia như chất độn, chất diệt khuẩn, chất tạo hương,....

Phương pháp sản xuất

Đun chất béo với dung dịch kiềm trong thùng kín ở nhiệt độ cao

(RCOO)3C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^{\circ }}{\to }$ 3R-COONa + C₃H₅(OH)₃

2. Phản ứng xà phòng hóa?

Phản ứng xà phòng hóa là quá trình thủy phân este trong môi trường kiềm, tạo thành alcohol và muối carboxylate.

Cho một lượng chất béo rắn (ví dụ: tristearin) vào bát sứ đựng dung dịch natri hiđrôxit, đun sôi nhẹ hỗn hợp trong khoãng 30 phút đồng thời khuấy đều. Để nguội hỗn hợp thì chất lỏng đồng nhất. Rót thêm 10-15ml dung dịch sodium chloride bão hòa vào hỗn hợp, khuấy nhẹ sau đó giữ yên hỗn hợp, thấy có lớp chất rắn màu trắng nhẹ nổi lên trên, đó là muối natri của axit béo.

(CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^{\circ }}{\to }$  3CH₃[CH₂]₁₆COONa + C₃H₅(OH)₃

Muối Sodium stearate được dùng làm xà phòng nên phản ứng trên được gọi là phản ứng xà phòng hóa.

3. Phản ứng xà phòng hóa chất béo

Là phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm NaOH/KOH, tạo grixerol và hỗn hợp các muối Na/K. Hỗn hợp các muối này chính là xà phòng.

4. Các chỉ số chất béo

Chỉ số acid: là số miligam KOH cần để trung hòa axit béo tự do có trong 1g chất béo.

Chỉ số xà phòng hóa: là số miligam KOH cần để xà phòng hóa glixerit và trung hòa axit béo tự do trong 1g chất béo.

Chỉ số ester: là số miligam KOH cần để xà phòng hóa glyceride của 1 g chất béo, là hiệu số giữa chỉ số xà phòng hóa và chỉ số axit.

Chỉ số I₂: là số miligam I₂ có thể cộng với 100g chất béo không no.

4. Cách làm bài tập về chất béo

Câu 1. Xà phòng hóa hoàn toàn triester X bằng dd NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4g muối của một acid no. Acid đó là:

A. Stearic

B. Oleic

C. Panmitic

D. Linoleic

Đáp án hướng dẫn giải

n_glixerol = 0,1mol

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

0,3 mol 0,1 mol

m_muối = 83,4/3 = 27,8 gam

⇒ M_muối = 27,8: 0,1 = 278 ⇒ M_axit = 278 -22 = 256 (panmitic)

Câu 2. Xà phòng hóa 100g chất béo có chỉ số a xit bằng 7 cần a gam dd NaOH 25% thu được 9,43g glixerol và bg muối natri, giá trị của a,b là:

A. 15,2 và 103,145

B. 5,12 và 10,3145

C. 51,2 và 103,145

D. 51,2 và 10,3145

Đáp án hướng dẫn giải

Vì chỉ số axit bằng 7 ⇒ n_NaOH = n_KOH = 0,7/56 = 0,0125 mol

n_Glixerol = 9,43/92 = 0,1025 mol

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

0,3075 mol          0,1025 mol

RCOOH + NaOH → RCOONa + H₂O

Tổng n_NaOH = 0,1025.3 + 0,0125 = 0,32 mol

a = m_{dd NaOH} = (0,32.40)/25% = 51,2g

Theo định luật bảo toàn khối lượng cả 2 phương trình :

b = m_muối = m_{chất béo} + m_NaOH - m_glixerol - m_nước = 100 +0,32.40 – 9,43 – 0,0125.18

= 103,145g

Câu 3. Đốt cháy hoàn toàn m gam một chất béo (triglixerit) cần 1,61 mol O₂, sinh ra 1,14 mol CO₂ và 1,06 mol H₂O. Cũng m gam chất béo này tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là

A. 18,28 gam.

B. 33,36 gam.

C. 46,00 gam.

D. 36,56 gam.

Đáp án hướng dẫn giải

Chất béo có dạng: (RCOO)₃C₃H₅

Gọi số mol chất béo là a mol.

Chất béo + O₂ → CO₂ + H₂O

Bảo toàn khối lượng:

m_triglixerit + m_O2 = m_CO2 + m_H2O => m + 1,61.32 = 1,14.44 + 1,06.18

=> m = 17,72 gam

Áp dụng Bảo toàn nguyên tố cho oxi:

n_{O (chất béo)} + n_O(O2) = n_{O (CO2)} + n_{O (H2O)}

=> 6n_{chất béo} + 2n_O2 = 2n_CO2 + n_H2O

=> 6a + 2.1,61 = 2.1,14 + 1,06 => a = 0,02 mol

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

0,02 → 0,06 → 0,08

Bảo toàn khối lượng: m_{chất béo} + m_NaOH = m_muối + m_glixerol

=> 17,72 + 0,06.40 = m_muối + 0,02.92 => m_muối= 18,28 gam

Nội dung chi tiết phương pháp các dạng bài tập câu hỏi tại: Cách làm bài tập về chất béo