Phản ứng xà phòng hóa là gì? Phản ứng xà phòng hóa chất béo
Xà phòng hóa hoàn toàn
Phản ứng xà phòng hóa là gì?Phản ứng xà phòng hóa chất béo được VnDoc biên soạn tổng hợp gửi tới bạn đọc. Nội dung tài liệu giúp các bạn hiểu được khái niệm về phản ứng xà phòng hóa là gì. Từ đó vận dụng làm các dạng bài tập liên quan.
1. Xà phòng là gì?
Xà phòng là hỗn hợp muối natri hoặc muối kali của axit béo có thêm một số chất phụ gia như chất độn, chất diệt khuẩn, chất tạo hương,....
Phương pháp sản xuất
Đun chất béo với dung dịch kiềm trong thùng kín ở nhiệt độ cao
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH 
\(\overset{t^{\circ } }{\rightarrow}\) 3R-COONa + C3H5(OH)3
2. Phản ứng xà phòng hóa?
Phản ứng xà phòng hóa là quá trình thủy phân este trong môi trường kiềm, tạo thành ancol và muối cacboxylat.
Cho một lượng chất béo rắn (ví dụ: tristearin) vào bát sứ đựng dung dịch natri hiđrôxit, đun sôi nhẹ hỗn hợp trong khoãng 30 phút đồng thời khuấy đều. Để nguội hỗn hợp thì chất lỏng đồng nhất. Rót thêm 10-15ml dung dịch natri clorua bão hòa vào hỗn hợp, khuấy nhẹ sau đó giữ yên hỗn hợp, thấy có lớp chất rắn màu trắng nhẹ nổi lên trên, đó là muối natri của axit béo.
(CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3NaOH \(\overset{t^{\circ } }{\rightarrow}\) 3CH3[CH2]16COONa + C3H5(OH)3
Muối natristearin được dùng làm xà phòng nên phản ứng trên được gọi là phản ứng xà phòng hóa.
3. Phản ứng xà phòng hóa chất béo
Là phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm NaOH/KOH, tạo grixerol và hỗn hợp các muối Na/K. Hỗn hợp các muối này chính là xà phòng.
4. Các chỉ số chất béo
Chỉ số axit: là số miligam KOH cần để trung hòa axit béo tự do có trong 1g chất béo.
Chỉ số xà phòng hóa: là số miligam KOH cần để xà phòng hóa glixerit và trung hòa axit béo tự do trong 1g chất béo.
Chỉ số este: là số miligam KOH cần để xà phòng hóa glixerit của 1 g chất béo, là hiệu số giữa chỉ số xà phòng hóa và chỉ số axit.
Chỉ số I2: là số miligam I2 có thể cộng với 100g chất béo không no.
4. Cách làm bài tập về chất béo
Câu 1. Xà phòng hóa hoàn toàn trieste X bằng dd NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4g muối của một axit no. Axit đó là:
A. Stearic
B. Oleic
C. Panmitic
D. Linoleic
Đáp án hướng dẫn giải
nglixerol = 0,1mol
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
0,3 mol 0,1 mol
mmuối = 83,4/3 = 27,8 gam
⇒ Mmuối = 27,8: 0,1 = 278 ⇒ Maxit = 278 -22 = 256 (panmitic)
Câu 2. Xà phòng hóa 100g chất béo có chỉ số a xit bằng 7 cần a gam dd NaOH 25% thu được 9,43g glixerol và bg muối natri, giá trị của a,b là:
A. 15,2 và 103,145
B. 5,12 và 10,3145
C. 51,2 và 103,145
D. 51,2 và 10,3145
Đáp án hướng dẫn giải
Vì chỉ số axit bằng 7 ⇒ nNaOH = nKOH = 0,7/56 = 0,0125 mol
nGlixerol = 9,43/92 = 0,1025 mol
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
0,3075 mol 0,1025 mol
RCOOH + NaOH → RCOONa + H2O
Tổng nNaOH = 0,1025.3 + 0,0125 = 0,32 mol
a = mdd NaOH = (0,32.40)/25% = 51,2g
Theo định luật bảo toàn khối lượng cả 2 phương trình :
b = mmuối = mchất béo + mNaOH - mglixerol - mnước = 100 +0,32.40 – 9,43 – 0,0125.18
= 103,145g
Câu 3. Đốt cháy hoàn toàn m gam một chất béo (triglixerit) cần 1,61 mol O2, sinh ra 1,14 mol CO2 và 1,06 mol H2O. Cũng m gam chất béo này tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH thì khối lượng muối tạo thành là
A. 18,28 gam.
B. 33,36 gam.
C. 46,00 gam.
D. 36,56 gam.
Đáp án hướng dẫn giải
Chất béo có dạng: (RCOO)3C3H5
Gọi số mol chất béo là a mol.
Chất béo + O2 → CO2 + H2O
Bảo toàn khối lượng:
mtriglixerit + mO2 = mCO2 + mH2O => m + 1,61.32 = 1,14.44 + 1,06.18
=> m = 17,72 gam
Áp dụng Bảo toàn nguyên tố cho oxi:
nO (chất béo) + nO(O2) = nO (CO2) + nO (H2O)
=> 6nchất béo + 2nO2 = 2nCO2 + nH2O
=> 6a + 2.1,61 = 2.1,14 + 1,06 => a = 0,02 mol
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5(OH)3
0,02 → 0,06 → 0,08
Bảo toàn khối lượng: mchất béo + mNaOH = mmuối + mglixerol
=> 17,72 + 0,06.40 = mmuối + 0,02.92 => mmuối= 18,28 gam
Nội dung chi tiết phương pháp các dạng bài tập câu hỏi tại: Cách làm bài tập về chất béo
....................................................................
Trên đây VnDoc đã gửi tới bạn đọc Phản ứng xà phòng hóa là gì?Phản ứng xà phòng hóa chất béo là. Các bạn có thể các em cùng tham khảo thêm một số tài liệu liên quan hữu ích trong quá trình học tập như: Giải bài tập Hóa 12, Giải bài tập Toán lớp 12, Giải bài tập Vật Lí 12 ,....
Ngoài ra, VnDoc.com đã thành lập group chia sẻ tài liệu ôn tập THPT Quốc gia miễn phí trên Facebook: Tài liệu học tập lớp 12 Mời các bạn học sinh tham gia nhóm, để có thể nhận được những tài liệu, đề thi mới nhất.
