VnDoc.com

Dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa Có đáp án

Phản ứng xà phòng hóa

Bài trước

Tải về

Bài sau

Phản ứng xà phòng hóa là kiến thức quan trọng trong chương trình Hóa học 12, thường xuyên xuất hiện trong đề thi THPT Quốc gia. Việc nắm vững dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa sẽ giúp học sinh tự tin xử lý các câu hỏi liên quan đến ester, lipid.

Bài tập phản ứng xà phòng hóa

A. Phương pháp giải bài tập phản ứng xà phòng hóa
- I. Phản ứng xà phòng hóa este
- II. Phản ứng xà phòng hóa lipit
B. Ví dụ minh họa dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa
C. Bài tập vận dụng phản ứng xà phòng hóa
D. Bài tập tự luyện phản ứng xà phòng hóa
- 1. Câu hỏi bài tập trắc nghiệm
- 2. Bài tập câu hỏi tự luận

A. Phương pháp giải bài tập phản ứng xà phòng hóa

I. Phản ứng xà phòng hóa ester

Dạng 1. Phản ứng xà phòng hóa Ester đơn chức

Công thức tổng quát

Ester đơn chức, mạch hở

RCOOR' + NaOH → RCOONa + R'OH

Lưu ý các trường hợp đặc biệt

RCOOCH =CR¹R² + NaOH → RCOONa + R¹R²CHCHO (aldehyde)

Ví dụ:

CH₃COOCH = CH ₂ + NaOH → CH₃COONa + CH₃CHO

RCOOCCR^'=CHR'' + NaOH → RCOONa + R^'COCH₂R'' (Ketone)

Ví dụ: CH₃COOC(CH₃)=CH₂ + NaOH → CH₃COONa + CH₃COCH₃

Chi tiết tham khảo tại: Bài tập phản ứng xà phòng hóa Ester đơn chức

Dạng 2. Phản ứng xà phòng hóa Ester đa chức

Ester hai chức (diester), mạch hở

+ Alcohol hai chức với acid đơn chức: (RCOO)₂R’: Ví dụ (CH₃COO)₂C₂H₄

+ Alcohol đơn chức với acid hai chức: R(COOR’)₂: Ví dụ: CH₂(COOCH₃)₂, ...

Ester ba chức (triester), mạch hở

+ Alcohol ba chức với acid đơn chức: (RCOO)₃R’: Ví dụ (CH₃COO)₃C₃H₅, chất béo, ...

+ Alcohol đơn chức với acid ba chức: R(COOR’)₃: trường hợp ít gặp

Phương trình hóa học

(RCOO)₂R’+ 2NaOH 2RCOONa + R’(OH)₂

R(COOR’)₂ + 2NaOH R(COONa)₂ + 2R’OH

(RCOO)3R’ + 3NaOH 3RCOONa + R’(OH)₃

Chi tiết tham khảo tại: Bài tập phản ứng xà phòng hóa Ester đa chức

Dạng 3. Phản ứng xà phòng hóa Ester phenol

Phương trình hóa học tổng quát

+ RCOOR ' (alcohol) + NaOH RCOONa + R'OH

+ RCOOC₆H₄R' + 2NaOH RCOONa + R'C₆H₄ONa + H₂O

Một số công thức thường gặp

n_COO(Ester)= n_NaOH = n_{COONa(Muối)};

n_NaOH = 2n_Ester; n_Ester = n_H2O

Chi tiết tham khảo tại: Bài tập phản ứng xà phòng hóa Ester phenol

II. Phản ứng xà phòng hóa lipid

Là phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm NaOH/KOH, tạo grixerol và hỗn hợp các muối Na/K. Hỗn hợp các muối này chính là xà phòng.

Phản ứng xà phòng hóa chất béo

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\overset{t^{\circ } }{\rightarrow}$ $\overset{t^{\circ}}{\to}$ 3R-COONa + C₃H₅(OH)₃

Một số công thức vận dụng

Từ phương trình hóa học: n_NaOH = n_RCOONa= 3n_C3H5(OH)3

Áp dụng bảo toàn khối lượng: m_{chất béo} + m_NaOH = m_muối+ m_Glycerol

Xác định một số gốc R thường gặp:

R = 211 (C₁₅H₃₁-)

R = 239 (C₁₇H₃₅-)

R = 237 (C₁₇H₃₃-)

R = 235 (C₁₇H₃₁-)

B. Ví dụ minh họa dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa

Ví dụ 1: Xà phòng hoá hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH, thu được m gam Potassium Stearate. Giá trị của m là.

A. 200,8.

B. 183,6.

C. 211,6.

D. 193,2.

Đáp án hướng dẫn giải

n_tristearin= 178/890 = 0,2 mol

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3KOH → 3C₁₇H₃₅COOK + C₃H₅(OH)₃

n_muối= 3.0,2 = 0,6 mol

M = 322.0,6 = 193,2 g

Ví dụ 2: Cho 0,1 mol tristearin (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glycerol. Giá trị của m là:

A. 27,6.

B. 4,6.

C. 14,4.

D. 9,2.

Đáp án hướng dẫn giải

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

0,1 → 0,1

Ta có: n_glycerol = n_tristearin = 0,1mol → m_glycerol= 0,1.92 = 9,2g

Ví dụ 4: Để trung hòa lượng acid tự do có trong 14g một mẫu chất béo, cần 15ml dung dịch KOH 0,1M. Tính chỉ số acid của mẫu chất béo.

Đáp án hướng dẫn giải

m_KOH= 15.0,1.56 = 84 mg

=> số miligam KOH cần dùng để trung hòa lượng axit tự do trong 1g mẫu chất béo là: 84/14 = 6 mg

=> chỉ số axit của mẫu chất béo là: 6

Ví dụ 3: Thuỷ phân 4,4 gam ethyl acetate bằng 100 ml dung dịch NaOH 0,2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô cạn dung dịch, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là:

A. 2,90.

B. 4,28.

C. 4,10.

D. 1,64.

Đáp án hướng dẫn giải

n_CH3COOC2H5= 0,05 mol;

n_NaOH= 0,02 mol ⇒ ester dư

Rắn khan chỉ có 0,02 mol CH₃COONa ⇒ m = 0,02 . 82 = 1,64g

Câu 4. Xà phòng hoá hoàn toàn 1,99 gam hỗn hợp hai ester bằng dung dịch NaOH thu được 2,05 gam muối của một acid catboxylic và 0.94 gam hỗn hợp hai ancol là đồng đẳng kế tiếp nhau. Công thức của hai ester đó là

A. CH₃COOCH₃ và CH₃COOC₂H₅

B. C₂H₅COOCH₃ và C₂H₅COOC₂H₅

C. CH₃COOC₂H₅ và CH₃COOC₃H₇

D. HCOOCH₃ và HCOOC₂H₅

Đáp án hướng dẫn giải

Áp dụng bảo toàn khối lượng

=> khối lượng NaOH là 1g

Số mol NaOH là 0,025 mol

RCOOR' + NaOH → RCOONa + R'OH

0,025 → 0,025 → 0,025 → 0,025

M_RCOONa= 2,05/0,025 = 82 => R = 15 → CH₃

M_R'OH = 0,94/0,025 = 37,6

=> R' = 20,6 → R₁ = 15 (CH₃); R₂= 29 (C₂H₅)

Câu 5. Khi cho 0,15 mol ester đơn chức X tác dụng với dung dịch NaOH dư, sau khi phản ứng kết thúc thì lượng NaOH phản ứng là 12 gam và tổng sản phẩm hữu cơ thu được là 29,7 gam. Số đồng phân cấu tạo của X thoả mãn các tính chất trên là

A. 2

B. 4

C. 5

D. 6

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

n_NaOH = 0,3 mol = 2n_ester

Do ester đơn chức => chứng tỏ X là ester của phenol RCOOC₆H₄R₁

RCOOC₆H₄R₁ + 2NaOH → RCOONa + R₁C₆H₄ONa + H₂O

=> n_H2O= n_X = 0,15 mol

Bảo toàn khối lượng: m_X = m_{hữu cơ} + m_H2O – m_NaOH = 20,4 gam

=> M_X = R + R1 + 120 = 136 => R + R1 = 16

+) R = 15 (CH₃) thì R1 = 1 (H) => 1 CT: CH₃COOC₆H₅

+) R = 1 (H) thì R1 = 15 (CH₃) => 3CT : o, m, p-HCOOC₆H₄CH₃

=> Tổng cộng có 4 CT

C. Bài tập vận dụng phản ứng xà phòng hóa

Câu 1. Xà phòng hóa hoàn toàn m gam chất béo X với một lượng vừa đủ NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được 1,84 gam glycerol và 18,36 muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12.

B. 17,8.

C. 19,04.

D. 14,68.

Đáp án hướng dẫn giải

n_C3H5(OH)3 = 0,02mol → n_NaOH= 3. n_C3H5(OH)3 = 0,06mol

Bảo toàn khối lượng:

m_X + m_NaOH= m_C3H5(OH)3 + m_muối

→ m_X = 17,8g

Câu 2. Cho 20 gam chất hữu cơ X (chỉ chứa C, H, O và một loại nhóm chức) có tỉ khối hơi so với O₂ bằng 3,125, tác dụng với 0,3 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 23,2 gam bã rắn. CTCT của X có thể là:

A. CH₃COOCH=CH-CH₃.

B. C₂H₅COOCH=CH₂.

C. CH₂CH=CHCOOCH₃.

D. CH₂=CHCOOC₂H₅.

Đáp án hướng dẫn giải

* Nhận xét: Từ các đáp án ta thấy chúng đều là ester.

Đặt công thức ester là RCOOR’

M_este= 3,125.32 = 100 ⇒ n_ester= 20/100 = 0,2 mol

⇒ n_{NaOH pư}= n_ester= 0,2 mol ⇒ n_{NaOH dư}= 0,3 – 0,2 = 0,1 mol

→ m_NaOH= 0,1.40 = 4 g

⇒ m_muối= 23,2 – 4 = 19,2 g ⇒ M_{muối (RCOONa)} = 19,2/0,2 = 96

⇒ R = 96 – 67 = 29 ⇒ R là C₂H₅-

Đáp án B

Câu 3. Khối lượng glycerol thu được khi đun nóng 132,6 kg chất béo (loại triolein) có chứa 10% tạp chất trơ với dung dịch NaOH dư (coi như phản ứng xảy ra hoàn toàn) là:

Đáp án hướng dẫn giải

m_Triolein= 132,6.90% = 119,34 kg

⇒ n_C3H5(OH)3 = n_{(C17H35COO)3C3H5} = 0,135 kmol

⇒ m_C3H5(OH)3 = 0,135 . 92= 12,42 kg

Câu 4. Thủy phân 8,8 gam ester X có công thức phân tử C₄H₈O₂ bằng dung dịch NaOH vừa đủ thu được 4,6 g ancol Y và m gam muối Z. Giá trị của m là:

A. 4,1 g muối.

B. 4,2 g muối.

C. 8,2 g muối.

D. 3,4 g muối.

Đáp án hướng dẫn giải

Ta có: n_este= n_{NaOH phản ứng}= 0,1 mol

BTKL: m = m_este+ m_NaOH– m_ancol= 8,8 + 4 – 4,6 = 8,2 g

Câu 5. Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số acid bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lượng NaOH, thu được 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là:

A. 31 gam

B. 32,36 gam

C. 30 gam

D. 31,45 gam

Đáp án hướng dẫn giải

Để trung hòa hết acid béo tự do trong loại chất béo trên cần:

m_KOH= 200.7 = 1400 mg = 1,4 gam

⇒ n_NaOH= n_KOH= 1,4/56 = 0,025 mol

⇒n_H2O = 0,025 mol

Đặt n_C3H5(OH)3 = x mol ⇒ n_NaOHtham gia xà phòng hóa = 3x mol

Bảo toàn khối lượng:

200 + 40(3x + 0,025) = 207,55 + 92x + 0,025.18

⇒ x = 0,25

⇒ n_NaOH= 3x + 0,025 = 0,775 mol

⇒ m_NaOH=0,775. 40 = 31 gam

Câu 6. Xà phòng hoá 8,8 gam ethyl acetate bằng 200 ml dung dịch NaOH 0,2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn cô cạn dung dịch thu được chất rắn khan có khối lượng là:

A. 8,56 gam

B. 3,28 gam

C. 10,4 gam

D. 8,2 gam

Đáp án hướng dẫn giải

n_CH3COOC2H5= 0,1mol; n_NaOH= 0,04 mol

CH₃COOC₂H₅ + NaOH → CH₃COONa + C₂H₅OH

n_CH3COONa = n_NaOH= 0,04 mol

Chất rắn chỉ có CH₃COONa (0,04mol)

⇒ m_rắn = 0,04 . 82 = 3,28 gam

D. Bài tập tự luyện phản ứng xà phòng hóa

1. Câu hỏi bài tập trắc nghiệm

Câu 1. Trung hòa 2,8g chất béo cần 3ml dd KOH 0,1M .Tính chỉ số của chất béo?

A. 6

B. 0.6

C. 0.06

D. 0,006

Câu 2. Khi xà phòng hóa hoàn toàn 2,52g chất béo trung tính cần dùng 90ml dd KOH 0,1M . Tính chỉ số xà phòng của chất béo trên?

A. 200

B. 192

C. 190

D. 198

Câu 3. Khi xà phòng hóa hoàn toàn 2,52g chất béo trung tính thu được 0,265g glycerol. Tính chỉ số của chất béo?

A. 18

B. 180

C. 192

D. 136

Câu 4. Để xà phòng hoàn toàn 100g chất béo có chỉ số axit bằng 7 người ta dùng hết 0,32mol KOH. Khối lượng glycerol thu được là bao nhiêu gam?

A. 9,4g

B. 9,3g

C. 8,487g

D. 9,43g

Câu 5. Tính khối lượng KOH cần dùng để trung hòa 4g chất béo có chỉ số acid là 7?

A. 28mg

B. 14mg

C. 82mg

D. Đáp án khác

Câu 6. Tính khối lượng NaOH cần dùng để trung hòa axit tự do có trong 5g chất béo với chỉ số acid bằng 7?

A. 0,035mg

B. 0,035g

C. 0,35mg

D. 0,35g

Câu 7. Xà phòng hóa 1kg lipit có chỉ số axit là 2,8 người ta cần dùng 350ml dd KOH 1M. Khối lượng glycerol thu được là?

A. 9,2g

B. 18,4g

C. 32,2g

D. 16,1g

Câu 8. Một loại mỡ chứa 40% triolein, 20% tripanmitin, 40% tristearin. Xà phòng hóa m gam mỡ trên bằng NaOH thu được 138g glycerol. Giá trị của m là:

A. 1209

B. 1306,2

C. 1326

D. 1335

Câu 9. Một loại mỡ chứa 70% triolein, 30% tritearin về khối lượng. Tính khối lượng xà phòng thu được khi xà phòng hóa hoàn toàn 100kg chất mỡ đó bằng KOH?

A. 90,8kg

B. 68kg

C. 103,16kg

D. 110,5kg

Câu 10. Xà phòng hóa 0,1mol chất hữu cơ X ( chứa C,H,O) cần vừa đủ 300 ml dd NaOH 1M. Cô cạn dd sau p.ứ thu được 24,6g muối khan.Xác định CTPT của X là?

A. (HCOO)₃C₃H₅

B. (CH₃COO)₃C₃H₅

C. C₃H₅(COOCH₃)₃

D. (CH₃COO)₂C₂H₄

Câu 11: Xà phòng hóa hoàn toàn 3,7 gam HCOOC₂H₅ bằng một lượng dung dịch NaOH vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 5,2.

B. 3,4.

C. 3,2.

D. 4,8.

Câu 12: Xà phòng hoá hoàn toàn 1,99 gam hỗn hợp hai ester bằng dung dịch NaOH thu được 2,05 gam muối của một carboxylic acid và 0,94 gam hỗn hợp hai alcohol là đồng đẳng kế tiếp nhau. Công thức của hai ester đó là

A. CH₃COOC₂H₅ và CH₃COOC₃H₇.

B. C₂H₅COOCH₃ và C₂H₅COOC₂H₅.

C. CH₃COOCH₃ và CH₃COOC₂H₅.

D. HCOOCH₃ và HCOOC₂H₅.

2. Bài tập câu hỏi tự luận

Bài 1: Để xà phòng hóa 10kg chất béo có chỉ số acid bằng 7, người ta cho chất béo đó tác dụng với dung dịch chứa 1,42kg NaOH. Sau phản ứng hỗn hợp được trung hòa vừa đủ bởi 500ml dung dịch HCl 1 M.

a. Tính khối lượng glycerol và khối lượng xà phòng nguyên chất thu được.

b. Tìm khối lượng phân tử trung bình của các axit béo, biết rằng acid béo tự do cũng chính là axit đã tạo ra chất béo.

Bài 2: Xà phòng hoá 1 kg chất béo có chỉ số axit bằng 7, chỉ số xà phòng hoá 200.Khối lượng glixerol thu được là bao nhiêu?

Bài 3: Một loại mỡ chứa 70% triolein và 30% tristearin về khối lượng. Tính khối lượng xà phòng thu được khi xà phòng hoá hoàn toàn 100kg chất mỡ đó bằng NaOH.

Bài 4: Một loại mỡ chứa 40% triolein, 20% tripanmitin, 40% tristearin. Xà phòng hoá hoàn toàn m gam mỡ trên bằng NaOH thu được 138 gam glycerol. Giá trị của m?

Bài 5: Để xà phòng hoá 35kg triolein cần 4,939 kg NaOH thu được 36,207 kg xà phòng. Xác định chỉ số axit của mẫu chất béo trên.

...............................

Chia sẻ, đánh giá bài viết

1

27.882

Bài trước

Bài sau

Chia sẻ bởi:
Phan Thị Hoàn

Tải về

Chọn file muốn tải về:

Dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa Có đáp án

398,6 KB

Dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa Có đáp án
146 KB

Đóng Chỉ thành viên VnDoc PRO/PROPLUS tải được nội dung này!

Đóng

79.000 / tháng

Mua ngay

Đặc quyền các gói Thành viên

PRO

Phổ biến nhất

PRO+

Tải tài liệu Cao cấp 1 Lớp

Tải tài liệu Trả phí + Miễn phí

Xem nội dung bài viết

Trải nghiệm Không quảng cáo

Làm bài trắc nghiệm không giới hạn

Tìm hiểu thêm

Mua cả năm Tiết kiệm tới 48%

Xác thực tài khoản!

Theo Nghị định 147/2024/ND-CP, bạn cần xác thực tài khoản trước khi sử dụng tính năng này. Chúng tôi sẽ gửi mã xác thực qua SMS hoặc Zalo tới số điện thoại mà bạn nhập dưới đây:

Số điện thoại chưa đúng định dạng!