C6H5NH2 + HONO + HCl → [C6H5N2]+Cl- + H2O 

Trong chương trình Hóa THPT,  Aniline (C6H5NH2) phản ứng với nitrous acid  (HONO hay HNO2) trong môi trường HCl là ví dụ điển hình cho quá trình tạo ion diazonium. Nắm vững cơ chế, điều kiện và hiện tượng sẽ giúp bạn tự tin giải quyết các bài tập lý thuyết và thực hành trong chương trình Hóa THPT và kỳ thi Quốc gia

1. Viết phương trình C6H5NH2 + HONO + HCl

Aniline tác dụng với nitrous acid ở nhiệt độ thấp (0-5℃) tạo thành muối diazonium (thường được dùng phẩm nhuộm azo và dược phẩm).

2.  Điều kiện Aniline phản ứng với nitrous acid

• Nhiệt độ: 0–5 °C (băng đá) để ion diazonium ổn định.

• pH: acid mạnh (pH ≈ 1–2) từ HCl.

• Tốc độ nhỏ giọt: dung dịch NaNO₂ vào muối aniline, khuấy liên tục.

• Thời gian: phản ứng nhanh, quan sát ngay sau khi nhỏ.

3. Hiện tượng và nhận biết

• Không sủi bọt khí, vì cơ bản không giải phóng N₂.

• Dung dịch chuyển trong suốt, xuất hiện muối diazonium tan.

• Nếu để ấm, muối diazonium phân hủy → kết tủa phenol hoặc tạo hỗn hợp màu.

4. Ứng dụng và ý nghĩa

•  muối diazonium, là chất trung gian quan trọng trong tổng hợp nhiều chất hữu cơ (azo, diazo).

• Nhận biết amine thơm bậc một (aniline) khác với amine bậc hai, ba.

• Bài tập thực hành & lý thuyết thi THPT: câu hỏi về phương trình, cơ chế và hiện tượng.

5. Câu hỏi vận dụng liên quan

Câu 1. Các phát biểu về tính chất hoá học của dung dịch aniline:

a) Dung dịch aniline làm quỳ tím chuyển sang màu xanh.

b) Dung dịch aniline tạo kết tủa trắng khi thêm vào nước bromine.

c) Aniline phản ứng với HCl tạo phenylammonium chloride.

d) Aniline phản ứng với HNO₂ tạo muối phenyldiazonium.

Câu 2. Aniline tác dụng với nitrous acid ở nhiệt độ thấp (0–5°C) tạo thành

A. alcohol và khí nitrogen.

B. phenol và khí nitrogen.

C. muối phenyldiazonium.

D. muối và nước.

Câu 3. Dung dịch amine nào dưới đây không làm quỳ tím đổi sang màu xanh?

A. Aniline.

B. Ethylamine.

C. Methylamine.

D. Dimethylamine.

-----------------------------